Month: May 2016

МЗЭ-ийн болон оны шилдэг бүтээл шалгаруулах “Алтан-Өд” наадмын дөрвөн удаагийн шагналт зохиолч, СУИС-ийн багш, хэл шинжлэлийн ухааны доктор, судлаач, шүүмжлэгч Пүрэвхүүгийн Батхуягтай уулзаж хөөрөлдлөө.

-Дөрвөн ч удаа “Алтан-Өд”-ийг гэртээ залсан зохиолч маань “Гэгээн Муза” наадмаас “Эр өндөг” моно жүжгээрээ шилдэг зохиолч боллоо. Баяр хүргэе!

-“Алтан-Өд”-ийг хүүрнэл зохиолын богино төрлөөр хоёр удаа, судлал-шүүмжлэлээр нэг удаа авсан. Ноднин жил “Тайзгүй жүжгүүд”-ээрээ “Алтан-Өд” шагнал хүртлээ. Сүүлийн үед би жүжгийн зохиол нэлээд бичлээ. Энэ жил таван моно жүжиг бичсэнээс “Эр өндөг” гэдэг зохиол маань энэ эрхэм хүндтэй шагналын эзэн болголоо. Энэ жүжгүүдээ нэгтгэж ном гаргах бодол байна. Жүжгүүдээ дөрвөн жүжигчний захиалгаар бичсэн юм л даа.

-“Эр өндөг” жүжгээрээ “Гэгээн Муза” цом гардлаа даа?

-Хүмүүс ерөнхийдөө өндөг шиг гадуураа бүрхүүлтэй болчихож. Өндгийг гаднаас нь хараад хэн ч эр юм уу, эм юм уу гэдгийг ялгаж мэддэггүй шиг эр хүн ийм, эм хүн тийм гэсэн зааг ялгаа амьдралд улам бүр байхгүй болоод байна. Гаднаас нь харахад хувцасласан байдал, алхаа гишгээнээс өгсүүлээд эр, эм нь мэдэгдэхгүй тийм цаг үеийн зааг дээр ирчихсэн юм биш үү. Эрэгтэй хүн дотор эмэгтэйлэг чанар, эмэгтэй хүн дотор эрэгтэйлэг чанар байдаг шиг байна. Гэтэл тэр чанар нь энэ цаг үед хэт давамгайлах болж. Нийгэмд ийм дүр олноор ажиглагдаад асуудал дэвшүүлж “Эр өндөг”-өө бичсэн юм. Өндөг мэдээж нэг л бүрхүүлтэй. Тэр бүрхүүл хагараад, тодорхой цаг хугацааны дараа ямар хүйсийн амьтан байж вэ гэдгийг нь харж, мэдэж болдог. Яг түүнтэй адил хүн төрөлхтөн бид энэ амьдралдаа өөрсдийгөө тойрсон нэг бүрхүүлтэй болчихож. Тэр бүрхүүлийн маань хуяг улам зузаараад, бид бие биеэсээ улам улам холдоод байх юм. Би энэ жүжгээрээ нийгэмд юу хэлэхийг хүссэн бэ гэвэл “Та биднийг тойрон байгаа энэ бүрхэвч нэг л өдөр хагарах юм бол бидний жинхэнэ мөн чанар нээгдэнэ. Өөрийн бий болгосон бүрхүүлээ хагалж, илэн далангүй, чин сэтгэлийн, нарийн нандин харьцаа хоорондоо тогтоовол бидний амьдрал гэрэл гэгээтэй болох болов уу” гэсэн тэр л найдлагаар бичсэн дээ.

-Бусад бүтээл чинь ямар жүжгүүд байна?

-“Цуурай” гээд жүжгийг УДЭТ-ын жүжигчин Тодгэрэлд өгсөн байгаа. Бид өөрсдийнхөө сүүдэр, цуурай хоёрыг бидний эрхшээлийг дагагч гэж эндүүрдэг. “Цуурай” жүжгийн гол дүр эзнийхээ дуу хоолойг дуурайж давталгүй, үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа тухай юм. Цуурай эзнээсээ өөр бодолтой байгаа зөрчлийг гаргаж ирсэн. Дараагийн моно жүжиг нь “Намайг тайван оршуулаач” гэдэг нэртэй. Нийгэмд олон шашин шүтдэг хэсэг бүлэг байна. Миний энэ жүжигт Христийг шүтдэг нэг хүн нас барчихаж байгаа юм. Гэтэл хөөрхий түүнийг гэр бүл, ойр дотнынхон нь гэрээслэлийг нь ч ойшоолгүй, лам авчраад, хонх дамар дуугаргаад оршуулж байгаа юм. Насан туршдаа итгэж биширч явсан зүйлийнх нь эсрэг үйлдэлд харууссан хөөрхий сүнсний үгийг хэн ч авч хэлэлцэхгүй. Тийм боломж ч байхгүй. Сүүлийн жүжиг маань гэвэл их зохиолч Дашдоржийн Нацагдоржийн амьдралын сүүлийн гучин минутын тухай юм. Нацагдорж зуны бүгчим дулаан тэр орой амьсгал хураах сүүлчийн мөчүүддээ юу бодож байсан бол, үхэлтэй нүүр тулаад хүмүүст юу хэлж үлдээх байсан бол гэсэн уран сайхан дээр жүжгийн зохиолоо бичсэн. Моно жүжгээр ном гаргасан зохиолч өмнө нь манай утга зохиолын түүхэнд байхгүй. Ямар ч байсан тэр таван жүжгийнхээ “Эр өндөг”-өөр “Гэгээн Муза”-г авлаа.

-“Эр өндөг” жүжигт хамтран ажилласан уран бүтээлчдээ танилцуулаач?

-Тайзны уран бүтээл өөрөө хамтын бүтээл юм. Сайн зохиол байхгүй бол сайн найруулагч төрж гарахгүй. Сайн найруулагч хүн сайн жүжигчдийг тодорхойлдог. Энэ цогц хамтын ажиллагаан дунд мэдээж санаа нийлсэн уран бүтээлчдээ би нэрлэхийг хүсч байна. Ардын жүжигчин Б.Мөнхдорж багшийн шавь, залуу найруулагч Б.Бат-Өлзий, УДЭТ-ын чадварлаг жүжигчин Г.Алтангэрэл хоёртой хамтран ажиллалаа. Жүжигт сэтгэцийн эмнэлэгт болж буй үйл явдлыг үзүүлсэн. Эмчлүүлэгч залуу эмнэлэгт тухайн өдөр хэрэглэх байсан өндгүүдийг өрөөндөө авчраад нуучихдаг. Тэр залуугийн бодлоор өндгийг гаднаас нь хараад эр, эмийг нь мэдэхгүйтэй адил хүний оюун бодлыг хэн ч уншиж чадахгүй. Өндөг хагарлаа. Тэр бол өндөгний хувьд үхэл. Тэнгэрт од харвалаа. Тэр тэнгэрт ч бас үхэл байгааг илэрхийлж байгаа. Нэгэнт л энэ ертөнцөд хоног хугацаатай ирсэн нь үнэн юм чинь бусдаас өөрийгөө нуугаад хальсан дотроо байгаад байх биш харин сэтгэл зүрх, бодлоо ил гаргах ёстой юм байна. Гэвч, сэтгэл санаагаа илчилснээр нийгэмд эрүүл бус гэж дүгнэгдэх болж. Би бол эрүүл хүн. Харин эргэн тойрны эмч, сувилагч, асрагч нар хуяган дотроо нуугдаад улам солиотой болсныг үгүйсгэхгүй гэсэн зөрчилт санааг үзэгчдэд илэрхийлсэн.

-Сүүлийн үед жүжгээс гадна ямар ном бүтээл туурвиж байна даа?

-Судлал, шүүмжийн “Эсрэг цаг-3” номоо хэвлэлд шилжүүлэхэд бэлэн болголоо. “Цаг хугацааны цас бороо” гэсэн яруу найргийн түүврээ хэвлүүлж байгаа. Өмнөтгөлийг нь манай зохиолч, яруу найрагч Г.Аюурзана бичсэн. Өмнөх шүлгүүдийн уур амьсгалаас тэс өөр ном болсон. Бичил тэмдэглэл шахуу богино өгүүллэгийн номоо гаргана. “Хамгийн хойд хот” романаа үндсэндээ бичээд дуусч байгаа. Харь газар хэдэн сар суухдаа бараг төгсгөчих байх.

-Харь газар хаашаа, ямар ажлаар одох гэж байна?

-БНСУ-д Сөүл хотын тухай зохиол бичихээр сонгогдсон. Азиас гурван зохиолч тэнд уригдан очих юм. Энэтхэгтээ сүүлийн үед нэлээд нэрд гарч яваа, “What’s loser” буюу “Юу ялагч вэ” ном бичсэн Панжак гэдэг зохиолч, Индонезийн нэг эмэгтэй зохиолч бид гурав Сөүлийн амьдралтай танилцаад нэг нэг эсээ бичиж ном гаргах юм. Тэр үеэр миний богино өгүүллэгийн ном “Ази” сэтгүүлийн хавсралт болж солонгос хэлээр хэвлэгдсэний баяр давхацна. Энэ оны долоодугаар сарын эхээр Ази тивийн зохиолчдын форум Солонгост болно. Тэнд оролцох юм.

-Донровын Намдагийн гэр сургуулиас Дэмбээгийн Мягмар, Дармын Батбаяр нарын жүжгийн зохиолчид төрсөн гэдэг. Өөрийн чинь жүжгийн зохиолын багш гэвэл хэнийг нэрлэх бол?

-Хадаг барьж сүйд болоогүй ч жүжгийн зохиолын талаар маш их зөвлөгөө авдаг, их ойрхон байж үг сургаалыг нь дотроо хүлээн зөвшөөрдөг хүн маань төрийн шагналт зохиолч Дармын Батбаяр шүү дээ. Тэр хүний нөлөө намайг яах аргагүй жүжгийн урлагийн бүтээл рүү уруу татсан. Жүжиг гэдэг яруу найраг, хүүрнэл зохиолоос тэс өөр байдаг юм байна. Миний анхны “Би Пушкин биш ээ. Харин…” жүжигт хүмүүс ам сайтай байсан нь урам өгсөн байх. Хүүрнэл зохиол, жүжиг хоёр тэс өөр байдаг. Хоёр туулай хөөсөн хүн хоосон хоцордог гэх хүн ч байдаг. Гэхдээ одоохондоо хоёуланг нь бичээд л явж байя. Болохгүй юм байхгүй байлгүй л гэж бодож байна. Яваандаа эмгэнэлт жүжиг бичнэ л гэж боддог. Трагеди бол жүжгийн зохиолын оргил нь шүү дээ. Залуучууд “пэнсэндээ гарах” гэж яриад байдаг даа. Тэрэн шиг яруу найргийн хувьд араас гарч ирж байгаа залуусын давалгаан, цаг үе, насаа бодсон ч уран зохиолын илүү үр бүтээлтэй төрөл рүү даацтайхан орох хэрэгтэй юм байна.

-Яруу найрагч Г.Аюурзана “Дөч хүрээд яруу найргаасаа зодог тайллаа” гэж яриа өгч байсан. Өөрөө бас яруу найргаас зодог тайлж байгаа юм уу?

-Би тэгж төлөвлөгөөтэй тэгье, ингэе гэсэн юм алга. Гэхдээ л бичиж байсан хурд, тоо, яруу найргийн сэтгэлгээ ямар нэгэн хэмжээгээр буурдаг, багасдаг хандлага өөрт ажиглагдаад байх юм байна шүү дээ. Яруу найргийн сэтгэлгээ байхгүй болтол л бичээд байя гэж бодоод байна.

-Өөрөө О.Дашбалбар багшийнхаа тухай ном болохоор хэмжээний их зүйл бичсэн дээ?

-Багшийг байхгүй болсноос хойш эсээ, тэмдэглэл, дурсамжийн арван есөн өгүүлэл бичсэнээ ном болгож боосон. Өнгөрөгч онд хэвлүүлье гэснээ буцааж татсан. Ухаан суугаагүй хорин хэдэн насандаа, гуч гараад зэргээр янз бүрийн цаг үед бичсэн зүйлс л дээ. Багш дөчин хоёр насандаа байхгүй болсон. Би хойтон багшийнхаа насанд хүрнэ. Тэр хүнээс ах болчихоод багшийнхаа ертөнцийг дурсаад үзвэл яах бол гэсэн бодол хэвлэлд шилжүүлэхээс хойшлуулсан.

-Монголын нэрт зохиолч Л.Хуушаан, Л.Дашням нартай хамаатан садан гэдэг байх аа?

-Манай аав, ээж хоёр Архангай аймгийн Түвшрүүлэх сумын уугуул хүмүүс. Монголын чадварлаг ах, дүү хоёр зохиолч манай өвөөтэй эгч дүүсийн хүүхдүүд юм л даа. Манай аавын талынханд ерөөл магтаал хэлдэг бэлэн сэцэн хүмүүс олон байсан юм билээ. Мөн гарын уртай зураачид олон байсан гэдэг. Урлагт дурласан авьяасын гинжин хэлхээ намайг үгийн урлагтай холбосон байхыг үгүйсгэхгүй.

-Гадаадын олон хэлнээс мундаг бүтээлүүд орчуулагдаж, зохиолчид маань ч уран зохиолын бүхий л төрлөөр туурвиж байна. Өнөөгийн утга зохиолын амьдралыг өөрөө зохиолч, судлаач, шүүмжлэгчийн нүдээр хэрхэн харж байна?

-Судлаачид нэгэн үе “Монголын утга зохиолын хөлөг онгоц зогслоо” гэж харж байсан. Би үүнтэй тэр үед ч, одоо ч санал нийлдэггүй. Нэг монгол зохиолч монгол хэлээрээ зохиол бичиж л байгаа цагт монгол хэлт утга зохиолын хөлөг онгоц дэлхийн утга зохиолын их далайд дарвуулаа босгон хурдлахаар хөдөлж л байна гэсэн үг. Харин хурдаа авах цаг нь одоо иржээ. Бидэнд өмнөх үеийнхний бичсэн өв байна. Ид бичиж байгаа идэр насны зохиолчид байна. Араас минь хашгираад, дагаж орж ирж байгаа залуус байна. Байдал ийм байхад Монголын их утга зохиолын ирээдүйг бүрхгээр юм уу, хараар төсөөлөх ямар ч боломж байхгүй. Монголын утга зохиол өмнө нь байсан, одоо байгаа, ирээдүйд байх гурван цагийн хэлхээнд мөнх орших аугаа зүйл шүү дээ. Хамгийн гол нь өөрсдийнхөө бүтээлийг чанаржуулах л чухал. Тэрнээс ном гаргах донгоор олон ном хэвлүүлээд зохиолч хэмээх эрхэм алдрыг өг хэмээн тулган шаардах утгагүй. Хүн зөв, буруугаа өөрөө тодорхойлж мэддэггүй. Тэгж залаад өгөх мэргэжлийн шүүмжлэгчид харин утга зохиолд яах аргагүй дутагдаж байгаа.

-Г.Батсуурь, Х.Чойдогжамц нарын сайн шүүмжлэгчид гарч ирчихээд л байна даа?

-Сайн зүйлийн улбаа хэзээ ч тасрахгүй, залгамжлагчид төрж гарах нь ойлгомжтой. Г.Батсуурь бид нэг үеийн залуучууд. Нас ойролцоо. Бас утга зохиолд орж ирсэн үе ч ойролцоо. Чойдогийн хувьд харьцангуй залуу хүн. Ийм залуу хүн гадагшаа явж, нүд тайлмаар байна. Дэлхийд М.Горькийн Утга зохиолын дээд сургуулиас дутахгүй өчнөөн сайн сургууль байна. Утга зохиолын шүүмж бичих сонирхолтой залуус бидний уншаагүйг уншиж, сонсоогүйг сонсож ирэх хэрэгтэй байна. Ер нь шүүмжлэгч хүн зохиолчоос, тайзны найруулагчаас мэдлэг боловсролоороо хуруу өндөр байж байж л утга зохиол, урлагийг хөгжүүлж чадна. Шүүмжлэгч болох хүсэл эрмэлзэлтэй залуус зүрх сэтгэлээ дагаад дэлхийн хэмжээнд өөрийгөө хөгжүүлэх боломж нь нээлттэй байна. Уг нь төр засгаас бодлогоор бэлдэх ёстой юм л даа. Даанч төрийнхөн үүнийг огт ойшоохгүй. Нэг хүн ч нэгддэггүй л байхгүй юу. Наяад оны сүүлээр манай зохиолч, дарга нар монгол үндэстний эрх ашгаа өмнөө тавьж, өөрсдийнхөө хүүхдүүдийг биш Аюурзана ах шиг ардын дөрвөн хүүхдийг Горькийн сургуульд явуулчихсан бол манай утга зохиолын хөгжилд ямар их нэмэр болох байв. Өөрийн эрх ашгаас илүү утга зохиолын эрх ашиг гэж байдаг юм. Монголын зохиолчдын эвлэлдэн нэгдсэн мэргэжлийн байгууллагыг ч би дотоод жижиг асуудалд биш дэлхийн цараатай томоохон асуудал хөөцөлдөөсэй гэж боддог юм.

-Ямар том асуудал билээ?

-“Болор цом”, “Утгын чимэг”-ийг хэн ч зохион байгуулаад явж чадна. Хамгийн гол нь гадаад харилцааг л өргөжүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл залуучууд гадаадын нэр хүндтэй сургуулиудад тэтгэлгээр суралцах боломжтой. Шинэ үеийнхэнд энэ л тун чухал.

-Шинэ залуу үе гэснээс цахим хуудсандаа Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагналт яруу найрагч Балдоржийн Алтанхуяг хэмээх хүүгийн “Мууран байшингуудын түүх” номонд бичсэн өмнөтгөл шүүмжээ тавьсан байв уу?

-Би сардаа бараг хоёр, гурван хүний номын өмнөтгөл бичиж байна. Залуу үеийнхэн надаар номын өмнөтгөлөө бичүүлэх зорилго гэх нь ч хаашаа юм, ер нь дуртай. Би залуусын утга зохиолын замнал, бүтээлийг задлан шинжилж бичдэг. Би тухайлан нэг хүний нэрийг дурдмааргүй байна. Яагаад гэвэл би багш хүн. Бүгдэд адилхан сэтгэлээр ханддаг. Намайг тойрсон олон залуус өндөрт нисэхийг хүсэж байна. Тиймээс энэ үед нь л оюун санаагаар дэмжихийг би боддог. Утга зохиолын ирээдүй гэрэлтэж байг л дээ. Харамсалтай нь, залуу үедээ хүйтэн ханддаг хүмүүс байдаг. Хүн өөрийн үеийнхэнтэйгээ тэрсэлдэж, тэмцэж болно. Хамгийн гол нь араас гарч ирж байгаа үеэ дарах гэсэн явуургүй үзэл газар авахгүй биз дээ. Шинэ залуу үе гэдэг хүссэн ч, хүсээгүй ч орчлонгийн жамаар түрээд л гараад ирнэ шүү дээ.

-ИМПРЕССИОНИСТ ЭСЭЭ-БОДРОЛ-

Болор цом”-ын эзэн Д.Урианхайн нэгэн шинэ эсээг хүргэж байна.

Борголын (кофе) аяганы дийз шиг дув дугаригхан… жижигхэн… хангал догшдоо урин дуудаж буй гүртэнгийн мутар дахь дэншиг шиг төмөр ч гэмээр, диц ч гэмээр, лав миний нүд зааглаж үл чадах, хүүхдийн тоглоомын дунгуй шиг хөөрхөн, нимгэхэн, дугуйхан пянз алгуурхан эргэнэ.

Богд Дүнжингаравын хярын цасанд өглөөний нар халтирахдаа халтиран, тогтохдоо тогтон шаргалтах шиг, нэгэн харахуйяа, шаргалтан алтарч, нэгэн харахуйяа, мөнгөрөн цайрч тодхон тодхон нар зөв тойрог татан эргэлдэнэ.

Өрөөгөөр дүүрэн нам гүм асгарна.

Чагнахул, уулс, толгодын сүүдэр хүүшлэх эзгүй хээр талаар нэгэн морьтон морины туурайгаар сүүдрийн сэжүүр гишгүүлэн таваргана.

Цээжин чинадад халуун уйтай, нүүдэлчдийн амьдрах уудам их талаар өндөр, нам бараан үүлс уйтгарлангуй алгуураар нүүх ч шиг, эсвэл, морьтны өөрийн нь дөрөөнд дарцагласан биеийн нь сүүдэр амгаланаа дүнсийх эзгүй хээрийн өндөр, нам уулсын сүүдэртэй сүлэлдээд голын тохой руу хүүшлэн одох ч шиг!

Санаа алдмаар… удаан… удаан санаа алдмаар санагдана…

Чагнана…

Юу юугүй цээжин аглагт зөндөө зөндөө энхрий үгс нэг нэгнийхээ урдуур дайран “сахилгагүйтэж”, нэг нэгэнтэйгээ ханьсан тэврэлдэж, чанга чангаар “хашгичин” хөөцөлдөнө…

Дахиад л, халуунаа… халуунаа… жигтэй халуунаа сүүрс алдам нам гүм!

Барьц алдмаар, айхдаа, хаашаа ч хамаагүй, юу руу ч хамаагүй, шурхийн шургамаар, эсвэл, бүгдийг ор тас мартмаар… ижийгээ ч, Бурханыг ч, өвөрт нь төрсөн уулаа ч мартмаар, өөрөө өөртөө гүнээ живээд өөрийгөө ч мартмаар, хагацахын аргагүй, хамт удахын ч аргагүй нам гүм, тэгэхдээ, чагнахуйяа чих үл тэсэм “тэсрэлттэй”, хэзээ ч үл ойлгом, үл алдам эгшиглэнтэй адын нам гүм!

Пянз эргэнэ…

“Хүрэн толгой”-н сүүдэр хүүшилнэ.

Жигтэй нам гүм…

Жигтэй чимээтэй, энхэр дотно “шивнээ”, жигтэй ажин түжин, жигтэй “буцламгай” гуниг бороошсон “хашгираа”-ны цуурайтай үнсэлцэх ямар сайхан “амттай” юм бэ? гэж бодогдон биеийн хаа нэгтээгээс инээд түрнэ.

Инээд!..

Инээдний “ганцаардал”

Инээдний ганцаардал тоолшгүй нөр он жилүүдийн тэртээх Монголын их говьд элс, хайрга тэнгэрт цацан хатиралдаж асан орогшин хул тахийн сүргийг нүдний өмнүүр хатируулан жирэлзүүлж, сэтгэлийн гүн дотор түмэн хүслэнт “Майдарын ногоон морь”-ны туурайн төвөргөөнийг ч тодхоноо бүтээн сонсгоно…

Инээдний “ганцаардал”-ын нам гүмд үг… үгс бүтнэ.

<<Ганцаардахуй, – “Хүрэн толгойн сүүдэр”-ийн хүүшийг өвөртлөхүй;

Гуниглахуй, – “Хүрэн толгойн сүүдэр”-ийн уртыг туулахуй;

Амьдрахуй, – “Хүрэн толгойн сүүдэр”-ийн гэгээтэй амраглахуй

Егүүдэхүй, -”Хүрэн толгойн сүүдэр”-ийн мөнхгүйд мөнх улалзахуй!..>>

Пянз эргэнэ…

Сэтгэл үгэнд итгэнэ…

Үгс… эгшиг аялгуу… нар… сүүдэр… толгод… голын тохой… тал хөндий… хэдэн хар шувуу… хэдэн хайлаас… адуу мал… давхиж яваа морьтой хүн… хүнээ санасан хүн…!

Хүйтэн өдрөө хүйтэн, халуун өдрөө халуун Дэлхийдээ амьдарсан түүхэндээ үхсэн нь даанч олон, амьд нь даанч цөөн үлдсэн Хүн төрөлхтөнд даанч тоомжиргүй эргэсэн цаг хугацаатай мөчөөрхөлцөж мөнхрөлийг олтлоо амсхийлгүй тэмцсэн амьдралдаа хүнээрээ л дандаа дутсан Хүн!

<<Хүрэн толгойн сүүдэр

Хөндийгөө дүүрээд хүүшилнэ.

Хүний жаахан чамдаа

Сэтгэл юундаа даслаа даа!..>>

Хөөрхий, Хүнээ санаад, хүлгийн зоонд босон дөрөөнд жийсэн хүнийхээ дуунд хүний сэтгэл нэвт “бороошин”, хэм хэвээ алдан “давалгаална”.

Айраг залгилмаар санагдана.

Үхтлээ согтмоор… ангир шувуунд хувилаад бүлээхэн, дулаахан устай нуурын эргүүлгэнд намрын сүүлчийн навчистай хөвөн ганганамаар, юухан нэгэнд ч хамаагүй хоргодон ганганасаар мөсөнд хучигдаад үлдмээр ч бодогдоод, сэтгэл гунигшингуйяа “дэвэлзэнэ”…

Ертөнцөд хамгийн өрөвдмөөр юм, -Хүнээ үгүйлэх хүний сэтгэл… хүнээрээ л дутах хүний гачигдал, зовлон шиг санагдаад, тэсгэлгүй, цээжний аглагаар нулимс шүүрэн “шуургална”!

Юм бүгдийг уйлан тэвэрмээр… юм бүгдийг уйлуулан тэврүүлмээр… тэгээд, юу ч хэлэлгүй, юу ч дуугаралгүй удаан уйлмаар санагдуулсан “салхи” хавирга “түлхэн” хөдлөөд, биеийн чинадад хаа нэгтээ ямар нэг “халуун юм” хачин чанга уулга алдтал халуу дүүгүүлнэ…

Пянз эргэнэ…

Хүрмэн хүрэн чулуудтай, намхан намжаа толгодоос сүүдэр хүүшлэн уртасна…

Сүүдэр нүүдэллэх нь, хонон өнжин шиврэх зүсэр борооны түрүүч дайран ирэх шиг хөндий дүүрээд, “урсан-тогтон”, “тогтон-урсан” урссаар орхих толгод, тохойноосоо зориглон холдохоор яарах ч шиг, “Хоргодохуйн татах хүч”-нд дийлэгдээд хөдөлж эс чадах ч шиг, “тогтон-урсан”, “урсан- тогтон” хөдлөх ч шиг, чингээд мөнөө “Хүрэн толгойн сүүдэр”-ийг гуниглал, хөлчүүрэл, “үгүйлэхүйн халуун ган” нэгдэн сүлэлдсэн гангийн аагим улаан салхи болгон “хавсаргалуулж” сэтгэлийн хөгийг уруу татан “хөөрөгдөнө”.

Хүний үр хүнийхээ үрийг санан ганирахын “элгэн халуун там “Хүрэн толгойн сүүдэр”-ээс хэт цахин, нүүдэлчдийн “чулуун тулга”-нд улалзах аргалын гал мэт улас-улас асан өндөлзөж, “Монголын үзэсгэлэнт гоо” эхнэрүүдийн нэрдэг догшин, тунгалаг, хатуу охь шиг дотор биеийг илчээн цоргисон нөл халуун арз нэрж сэтгэлийн мэлмий рүү сүрчинэ.

Толгойтой үсний үзүүрээс гар, хөлийн хумсны үзүүр хүртэл халуунаа хөлчин, “Учрахуй… Үл хагацахуй”-н мөрөөдлөөр амьдын “зүүд” хийгээд “үнэн”-ийг нийтгэнэ…

Нүдээр нулимс “үерлэнэ”…

Пянз эргэнэ…

II

Пянз эргэнэ…

“Аараг толгойн сүүдэр

Араа дүүрээд хүүшилнэ…

Амраг жаахан чамдаа

Сэтгэл юундаа даслаа даа!..”

Аараг намхан толгодын сүүдэр ар хөвчийн хөглөгөр их уулс, нуга тохойн эзгүйг эзлэн хүүшилнэ…

Анир гүм, аглаг дүнсгэр хээр талаар морьтон эр дөрөөнд жийн, аргил цээлхэн хоолойгоор хайртай нэгнээ санасан халуун хөлчингө, “ханьсах-өнчрөх”-ийн зовлонт залуу зандан биеийнхээ “дотоод чинад” руу, магадгүй, газрын чулуулаг “заараг” руу огторгуйн “хүлцэнгүй”, “дүлий”-г гүнээ доргион дэлдэх эгшиг хөгөөрөө “шурган” хүүрнэж, толгод толгодыг өндөлзүүлэн таваргана…

Тоос босно…

Замын зажуур бутнаас сүрэг бор шувуу дэргэн ниснэ…

Дуу толгодын сүүдэр сүлнэ…

Сонсон сонсохуйяа, хөхүүр рүү очмоор… айраг залгилмаар… хэн нэгний энхрий цээж түшээд асгартал уйлмаар адгана…

Хүний үр хүний үрд яасхийн ээнэгшихээрээ ийн элэг сэтгэл хайлтал… эсвэл урагдтал, идэр эрмэг биеэ тогтоон барих тэнхлээ алдтал, эрэвгэр хурдан шаргадаа эмээлээ тохохдоо ч эдлэхээ цөөлдөг жийжүү дөрөөнийхөө эр хар сурыг тасартал жийн босоход тултал ганьхардаг юм бол доо, хөөрхий?!

Хүний үр хүний үрээ яаж хайрлаж, яаж хүсэн “тарчлах”-аараа ийн тэвчээр алдуурч уулсын өндөр, усны холыг унаганыхаа зэлнээс холгүйд бодож чаддаг, эзгүй хээрээр ийн хань хийн эрдүү хорвоогийн бардуу хясал, ахуй амьдралынхаа “санаандгүй”-н үл харагдах огтроо нугачааг сэтгэлдээ эерүүлж чаддаг юм бол доо?

Хачин удаан мэлмэрүүлмээр… хавчиг, торхонд хоног сараар иссэн тараг, бэсрэгийг харзны усаар нэрээд “хав дарчихсан” сархдаас хул хулаар залгилмаар… хаашаа ч хамаагүй… хаа нэг тийшээ шувуу даган хөлөө сөхөртөл гүймээр хөлсөн, цус догшноо исэн шуугина…

Пянз эргэнэ…

III

Пянз эргэнэ…

Пянзнаас эгшиглэх нүүдэлчдийн дууны үг, аялгуу сэтгэлийг ч, бас, хүний биед буй бүгдийг ч “бороошуулж”, “салхилуулж”, тэнгэрийн “үл төгсөхүй”-д барилдуулна…

Нүүдэлчдийн “үл тайлагдах” нууцат совин билиг, “үл тайлбарлагдах” ховс, зөнт эгшиг аялгуу ийн ертөнцийн халууны туйл- сэтгэлийн “тооно”-нд голлоно…

“Нуур аа чи, хөлдөх гээд байна уу даа, ай хө,

Нугас болоод галууд хөөрхий болно шүү дээ,

Нууцхан ханилсан чи бидэн хоёр

Аргагүй чиг амраг мөнөөсөө мөн шүү дээ!

Аюул чиг аюулаас айсангүй дээ, ай хө,

Аашны чинь хөөрхөнд аргагүй даслаа даа,

Асгаруулан, мэлмэрүүлэн уйлаад ч яахав дээ,

Амьд болоод мэнд л явбал уулзана шүү дээ, хонгор минь!..”

Сонсохуйяа, ойлгон ухахуйяа, хамаг л эдэс, эрхтэн цогцос “тулгуур”-аа алдан гуйвна…

Яах ийхийн зуургүй, сэтгэлийн жин ч тогтвороо… хүндийн төвөө… тэнцвэрийн тэгш хэмээ “булгин тангарч”, Дэлхийн жинд татагдан нийлчих ч шиг нэг хүндрэн, тэгснээ салаад нисчих шиг ч нэг хөнгөрөн, тэнгэр огторгуйн салхинд ороогдон нэгдчих ч шиг нэг юүлэгдэж, нэг дүүрэн хальж, хэмжээ, туйлаа хязгааргүй тэлэн түлхэнэ…

“Байгаа”, “Байхгүй” хоёуланг томон үнэмшүүлнэ…

Сэтгэлийн хөвч яах ийхийн зуургүй илэг, торго болтлоо нимгэрч, элдүүр ханан зөөлөрсөн сур шиг чивчрэн зангилагдахдаа зангилагдаж, элрэн сулрахдаа сулран, эрэг хаднаасаа цоройн хүрхрэх далайн давалгааны хуй шиг эрчлэгдэхдээ эрчлэгдэнэ.

Буух газраа сонгоогүй ч огторгуйн цээлд нисэж нисэж салхинд алгадуулаад, агаарт жий-в, жий-в жиргэн жиргэн савчивч аргагүй хүчгүйдэн хаа нэгтээ бууж газраар дэгдэс-дэгдэс гүйх болжмор шиг, хаа нэг газраа “үнсэн”, газраа тэврэн шургачих тохиол нүүрлэв ч тэнгэрт нисэхгүйгээр тэсэж огт эс чадна…

Амьдралд хясал шиг… айдас шиг… бэрхшээл зовлон шиг өчүүхэн нь огт байдаггүйг гэгээрэн, золтой л эс инээдэндээ “хахна”…

Айдас… гамшиг… аюул… үхэл… мөнх бусад нь ч үнэхээр “нохой бөөс”-нөөс шальгүй нь илт мэдрэгдэнэ…

Баярлангуйяа бодлогоширно…

“Өчүүхэн бүгдийг байр байранд нь цаг ямагт байлгахын тулд, өчүүхнийг мэдүүлж “инээдэм” болгож элэглэхийн тулд хүмүүн бид цаг ямагт бие биеэ аугаа хайраар хайрлах хэрэгтэй! Бие биеэ… бусдыг… юм бүгдийг… ертөнцийг иж бүхэлд нь хайрлах! Гагцхүү… гагцхүү хайрлах!” гэж бодогдоно…

Пянз эргэнэ…

“Мэлмэрүүлэн чиг уйлаад яахав дээ,

Мэнд болоод амар чиг суувал уулзана шүү дээ, үр минь!”…

Аялгуу цээжний “огторгуй”-г зөөлхөн зөөлхнөө доргион доргиосоор, зүлгээс сэвэлзэх сэвшээ шиг илэн илсээр чинадын чинад руу нэвтэрч, цээжин далдын зай завсрыг нэгжин тархсаар бүгдийг эзлэн шургана.

Тэнд, цээжин гүнд халуунаа даргилах “зай”-д яг л нэг энхрийгээс энхрий, дотноос дотно амьд амьтан, өр зүрхнээс “өмрөөд” эргэн “гагнагдсан” нэг “үйлтэй амьтан” зүүднээсээ сэрээд яаран өндийх шиг адгангүй адгангүй хөдөлнө…

Жигтэй соргогоор сэрвэлзэнэ…

Өмнөд мөсөн тивийг ч үмх шар тос шиг хайлуулчихаар час халуун, “час улаан” сүүрс хамаг эсээр “уугиулна”.

Яасан юм, бүү мэд, сэтгэл бодлыг тэсгэлгүй “өвтгөнө”…

Асгартал… мэлмэртэл… цээжээ эгштэл уйлмаар байж ядуулна…

Тэснэ…

“Үнэний өмнө тэсэх хэрэгтэй!” гэж өөрийгөө ятгана…

Үнэнхээр л, “Амьд болоод мэнд явбал уулзана шүү дээ, үр минь!” гэж бодно…

Бодлоо хатуулаад хатуулаад, сэтгэлээ ч, биеэ ч захирч эс дийлнэ…

Мэлмэртэл… асгартал… ганцаар уйлна…

Хацар руу, энгэр рүү, эр чийрэг хэнхдэг рүү уруудах нулимсны дусал бүр жижигхэн жижигхэн, бөмбөгөн бөмбөгөн улаан оч болж өнхрөн гулсах агаад амьсгал давхцуулсан нэгэн түрмэг, шуурмаг бодлыг хашгичуулан хашгичуулан цуурайтуулах нь, “Амьд, өчүүхэн” юуг ч, хэнийг ч агууд дэвшүүлдэг “Эзэн-хүч” бол Сэтгэл! “Эзэн-хүч”-ний эрхшил, ивээлийг “булаан” хүртэхийг зоривоос хэн ч “Жинхэнэ Хүн” байх; “Хүн” хэмээн онцгойлуулах алдрын эрх, үүрэгт тэнцэж байх хэрэгтэй! Хэн нэгэнд (хэний ч бай!) энэрэл гуйсан нулимстай нүдэнд.., гоморхол, тунирхалд нь.., цэцэг гишгэдэг хөлөнд нь… цэвэрхэн гоо хүзүүнд нь… үл мартагдах үгэнд нь хийгээд үл санагдах шивнээнд нь.., үхэлтэй тэмцэлдсээр царцах эцсийн амьсгаанд нь үнэн голоосоо нэгдэн, бас ээнэгшин, бас, ханьсан “халуурч” үхэн үхтэлээ хайрлах хэрэгтэй!.. гэж Дэлхий-“Бөмбөрцөг”-ийн бөөр захад ч тод дуулдахаар хашгирах ч мэт, үл дуулдахаар шивнэх ч мэт!..

Пянз эргэнэ…

Мөнөө морьтны унаж яваа унаган монгол хүлгийн “ухамсаргүй”, “адгуусан үнэнч”, “адгуусан итгэмхий” нүдэнд ч нулимс “буцлан”, адгуусны нулимс бус хүний нулимс болж нулимстай минь нийлээд, аль нь адгуусных, аль нь хүнийх нь ялгагдахгүй цугтаа тунгалагшина.

Огт бодож байгаагүй бодол “үерлэнэ”…

“Ертөнцийн хамгийн аугаа, ертөнцөд хамгийн дээд үнэтэй юм, хүний амьдралын мөнх бусыг үгүйсгэж баярлуулах, бардамханаар ялж гэтлэх, хамгийн гол нь, -юунд ч үл итгэгч, юунд ч үл гайхагч дөжир Хүн төрөлхтний өөрийн нь үндэслэл “сэжигтэй” “томорхол”-ыг хумхийн тоос мэт “жижгэрүүлж” чадах ганц агуу юм, – хүний Хайрын үнэн, хувиршгүй бөх сэтгэлийн нулимс!” гэсэн бодол цээжинд асаана…

Пянз эргэнэ…

“Нүгэл чиг нүглээс айсангүй дээ,

Нүдний чинь хөөрхөнд аргагүй даслаа даа!..”

Юу, юу гэнэ үү?!

Чихээ “дэвсэн” дахин сонсоно…

Суудлаасаа… зогссон газраасаа хаашаа ч үл хөдөлнө…

Хамаг махбод сульдаад, суудалдаа… зогссон газартаа хадагдчих шиг, мэдээ мэдрэлээ алдаад нирваанд одчих шиг амарлингуйн үрийг олоод хаашаа ч хөдөлж үл чадан хүчирхэгээр “хөшчихнө”…

“Үгүйлэхүйн халуун”-ы өнчин улаан ангир “Сэтгэлийн нуур”-нд нэгэн хоёр ганганана…

Нэгэн хоёр “зулзагална”…

Газрын ч юм шиг, Тэнгэрийн ч юм шиг, Хүмүүний ч юм шиг, Бурханы ч юм шиг үг, эгшгээр сэтгэлийнхээ “сансар”-ыг “эмээллэсэн” хүний л нэгэн үр уулс, толгодын сүүдрийн цаадтай торолзох их тал нутгийн хаа нэгтээ тормойн харагдах, өөрийг нь хүлээн суугаа… магадгүй саравчлан зогсоо хүнийхээ л нэгэн алдрай үр, -“амрагхан жаахан”-аа “Үгүйлэхүйн халуун”-ы нуурандаа ганганах өнчин улаан ангир шиг үгүйлэн хүсэж, сэтгэлийнхээ “жигүүр”-ийг нэгэн хоёр “дэвнэ”…

Нэгэн хоёр тогтооно…

Удаан тогтоож эс чадна…

Хаа нэг, орчлонд хэн нэгэн нь гав ганцаараа, хохь хөөрхий өнчрөн үлдэх шиг, мөнөө, “Үгүйлэхүйн халуун”-ы нуурнаа ганганах содон улаан ангир нүдэнд нь улаан ангир байхаа үтэр болин “хоосон чанар”-ын бодийг олоод, ув улаан, час халуун мананд живмэгцээ мөнөө “Морьтон”-ы морийг “Хүрэн толгойн сүүдэр”-тэй, “Аргагүй амраг”-ийн нууц гачлантай хэрээд “тушчих” шиг сэтгэлийг нь ч “бүдчүүлж”, яс мах цул, эр ханхар, эрүүл яргай биеийг нь ч “жингүйдүүлнэ”…

Хавар, намрын тэнүүл салхин гэрийн хаяа тойрон, гэр тойрны юм бүгдийн хажуугаас.., хүн бүгдийн дэргэдээс… сэтгэлээс… амьдрах гэж тэмцүүлэгч үндэс шалтгаанаас зайцаж үл чадан, гэр тойрны юм бүгдтэй… хүн бүгдтэй “таталцан” ханьсанаа гаслантайяа, гаслантайяа гиншин сэнсэрч гэрт орохоор гэрийн үүд сахин хярчих шиг нам гүм амирлаж, чингэхүйд нь, түрүүний нам гүмийн “хашгираан” хэнхдэг цээжний уудмын бэл, хяраар эмнэг ардаг нуруундаа эмээл тохуулсан хангал үрээ шиг бухан тонгочино…

Яарах юмгүй рүү, магадгүй, харагдах бараагүй рүү яарах нь утгагүй мэт атал тийм “яарах юмгүй” рүү, “харагдах бараагүй” рүү татах ч, таталцах ч “биет үгүй” рүү яаран тэмүүлэх нь амьдралд хамгийн хүчирхэг эрхшээлт “яарал”, “тэмүүлэл” мэт санагдана…

Тогтоон барих хүчнийг өөрийн “Би”-гээсээ эс олох, өөрийнхөө “Би”-д эс аргамжигдах, эс чөдөрлөгдөх яаруу довтчуу, хэмжигдэшгүй хүчтэй, “Үгүй!” гэж зүрхлэн хэлэх хүч нэхсэн, “үгүйсгэл”-ийг нь ичээн сөхөөх Ялалтын “Дэлхийн цөмийн дэлбэрэлт”-ээс ч олон дахин давсан тоймлошгүй хүчирхэг тэсрэлттэй тоймлошгүй их халуун, тийм атлаа Бурханлаг ачит үйлчлэл, нөлөөтэй, тийм асар дээд, үгээр дурдашгүй дээд хүчтэй адгуу яаруу тэмүүлэл, догдлол хаа нэгтээх эзгүй, элчилгүй “цөл”-өөс үерлэн дайрна…

Хүний ганцаардалд “Би”… “Тэр”, “Тэд”.. ер, хэн ч, юу ч буруутай биш! гэж, орчлонд гагц хүн ч биш, бүх юм ганцаарддаг ганцаардлыг эерүүлж, зүгээр л, “Хайр”-ын хүчирхэг эрхээр хүний нэг сайхан үр хүнийхээ нөгөө нэг сайхан үр, -Монголын нүүдэлчдийн “уйлам”, “дуулам” алс зайтай уулс, хөндийн альхан нэгтээ талд, альхан нэгтээ хөндийд хүмүүний амьдралд магнай тэнийн, аанай л бие биетэйгээ ав адилаар… магадгүй, ариун, шударга, төгс сайхан амьдралдаа аймшигтай ганцаардан, магадгүй, аймшигтай өнчрөн, аймшигтай халуунаар гуниглан.., аанай л өөртэй нь ав адилхан, хаа нэгтээ ханхайн дүнсийх будант хөх уулсын альхан нэгэн суганд… альхан нэгэн үл барагдах хөндийд бие биеэ хүсэн… хайрлан.. ганиран суугаа хэн нэгэн “Хүний үр”-ийг үгүйлэн… мөрөөдөн… үхэхгүй юм шиг санан “ганцаардахын халуун уй”-гаар даллан,

“Тоорой юу модонд тогоруу нь эргэнэ,

Тоосны (лаа) үзүүрээс хүү минь ирнэ!..” гэж итгэн, тэрхүү “тоосны үзүүрээс ирэх хүнээ орчлон хорвоод орь ганц, төгс төгөлдөр “Бурхан хүн” гэж Бурхантай чацуулан хайрлаж, сэтгэл алдралгүй хүлээн суугаад нь “Хүрэн толгойн сүүдэр”-ийг хүлгийн туурайгаар гишгүүлэн сэмлэж, “Аргагүй амраг” “тэр” рүүгээ хүлгийн дөрөөнд “босон” довтолгож яваа “хүний сайхан үр” -нөгөө хүн нь сэтгэл зүйргүй халууцан, магнайн үрчлээ зүйргүй тэнийн жолоогоо зална…

Нүдээр нулимс “халина”…

“Хүний сайхан үр”-ийн хүлээн суугаа орь ганц төгөлдөр, “Бурхан хүн” нь гэртээ хүлээн суугаа, гадаанаа саравчлан зогсоо хүнийхээ нулимсан дотор тов тодхоноо “бүтнэ”…

Хаа нэгтээгээс ямар нэг “хий юм”, заримдаа нүдний хараанд бодтой торох, заримдаа бодгүй торох “нэг юм”, юунд ч үл хоригдох, үл хүчрэгдэх нэг “агуу юм” агуу хүчээрээ сэтгэлийг нь уул, хөндийн дээгүүр нисгэнэ…

IV

Пянз эргэнэ…

Нуурын эзгүйрсэн, өнчирсөн, анир дарсан шар эргэнд, яагаад ч юм, үлдсэн ганц ангирын өнчрөнгүй ганганааны цуурай өвс өвсний ёзоороос дуулдахад, гар өөрийн эрхгүй зүрхээ яаран тэмтчиж, яагаад ч юм, хачин санаандгүй, өөрийн мэдэлгүй, зүрхээ даран дорогш сөхөрнө…

Хаашаа ч юм учир зүггүй, ухаан мэдрэлгүйн туйлаар яаран шавдана…

Уйлмаар… зөндөө удаан, зөндөө ганцаараа уйлан удмаар санагдана…

Пянз эргэсээр л…

Хүний үрийг санасан хүний нэгэн үр хүлгийн дөрөөнд жийн, уулс, толгод, голын тохойн сүүдэр эмжин “нисэхүй” хүлгийн нь дөрвөн туурайн тоос хөндий туулан “хүүшилнэ”…

“Хүрэн толгойн сүүдэр

Хөндийгөө дүүрээд хүүшилнэ

Хүний л жаахан чамдаа

Сэтгэл юундаа даслаа даа!..” гэсэн үгс ч юм шиг, ариунаа оршсон Бурхадын амьсгаа, эсвэл, санаа алдалт ч юм шиг, тийн, нэгэн зуурд эс баригдан замхарч, нэгэн зуурд ууланд нүүх намрын манангийн анир шиг ч чанга дуулдаж, өвс ногоо… хад мод… хаа нэгтээ үзэгдэн өнгөрөх ганц хоёр айл гэр… адуу мал… унага, тугалын зэл… түргэн урсгалт тунгалаг гол, горхийн хэлгий, зүггүй боргио… Монголд өдөлсөн “нүүдэлчин” шувуудын ангаахай, дэгдээхэйсийн намрын намарт Монголдоо… монгол нүүдэлчдийн дуунд хоргодон эргэлдэх далавчин доорх намхан толгодын хүүш… ер, нүдэнд үзэгдэх хийгээд эс үзэгдэх бүгдийг сүлэн замхрах ч шиг, бүгдэд мөнхрөн шингэх ч шиг!..

Пянз эргэнэ…

2010.10.15-16.

Хүнчулууны хөндий.

2012.08.01-03

Шаддүвлин.

2013.07.12-14. Шаддүвлин.

2016.03.17-22.

Алтан тэвшийн хөндий.

“Ядуугийн зовлон-2” уран сайхны кино саяхан нээлтээ хийсэн бөгөөд үзэгчдийн дунд хамгийн эрэлттэй киногоор нэрлэгдээд байна. Тус киноны нээлтийн үеэр Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Дамбарэнцэнгийн Хүрэлхүүтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэж байна.

-Та “Ядуугийн зовлон-2” киноны гол дүрд дахин тоглохоос гадна продюсероор ажиллажээ?

-Киноныхоо нээлтийг хийж үзэгчдэдээ хүргэлээ. Маш их сэтгэл хөдөлж байна. “Ядуугийн зовлон-2” кино маань миний төсөл удирдаж, продюсероор ажиллаж буй зургаа дахь бүтээл. Энэ удаа киноныхоо гол дүрд тоглолоо, баяртай байна.

-Нээлтэд ирсэн үзэгчид сэтгэл хангалуун байна. Шинэ бүтээл үзэгчдийн сэтгэлийг хөдөлгөнө гэдэг уран бүтээлчдийн хувьд юутай ч зүйрлэшгүй жаргал болов уу?

-Үзэгчдэдээ юуны өмнө сайн сайхныг хүсье. Би яг киноны нээлтийн үеэр үзэгчидтэйгээ хамт байж амжсангүй. Гэхдээ үзэгчид сэтгэл өндөр хүлээж авч байгааг би орж ирээд харлаа. Үүнийг уран бүтээлч бидний зорилго биеллээ оллоо гэж ойлгож байна. Үзэгчдэд маань таалагдсанд баяртай байна. Киногоо бага зэрэг айдастай нээж байсан. Одоо айдас маань дарагдлаа. Сэтгэгдэл өндөр байна. Бидний бүтээсэн “Ядуугийн зовлон -2” киног үзэж амжаагүй бол та бүхэн тухлан сууж таалан соёрхоорой. Цаашдаа үзэгчдийнхээ оюун санааны хэрэгцээг хангасан сайхан бүтээл, тэр дундаа кино бүтээхийг зорьж байна.

-Энэ олон жилийн дараа киноны хоёрдугаар ангийг хийх гол шалтгаан юу байв?

-Киноны нэгдүгээр анги нь 18 жилийн өмнө гарч байсан. Хоёрдугаар ангиараа өнөөгийн нийгэмд үгүйлэгдэж байгаа гол утга санааг бид хэлэхийг зорьсон. Хүний амьдрал гэдэг эд хөрөнгө, мөнгө төгрөг биш гэдэг санааг энэ кинонд тод тусгаж өгсөн. Найруулагч Ц.Хүсэлбаатар, зургийн дарга С.Өлзийхүү болон манай кино багийнхан энэ цаг үед бид их зөв дуугарч, зөв мессежийг нийгэмд өгөх ёстой гэдэг үүднээс бид энэхүү киноныхоо төгсгөлийг маш их бодож хийсэн. Тухайн үед ч, хойшид ч ийм зүйл байх болно. Хүн эд хөрөнгө, өнгө мөнгөнд хэт шунавал юунд хүргэдгийг бид энэ киногоороо харуулахыг зорьсон. Харин мөнгө, эд хөрөнгөөс илүү сайхан аз жаргал, сайхан амьдрал байдаг юм шүү гэдгийг харуулахыг зорьсон.

-Киноны нэгдүгээр ангийн Хүдэр, хоёрдугаар ангид эрс өөрчлөгдөж, ухаажиж гэх үү дээ. Төгсгөл нь өмнөх ангиас илүү гэгээлэг юм?

-“Ядуугийн зовлон-1” кинон дээр Хүдэр алт, эрдэнэс олж л баяжих сонирхолтой. Бодол санаагаа захирч чадахгүй шуналд хөтлөгдсөн нэгэн байлаа. Залуу ч байж. Харин энэ олон жилийн дараа Хүдэр эргэн ирэхдээ сэтгэцийн эмнэлгээс оргож улмаар нэгэн хүүтэй танилцана. Хүүгийн ээж бие муутай учраас тэр хоёрт хань болсон нь хуучин эхнэрийнхээ гэрт ирсэн байж таардаг. Ийн цааш үйл явдал улам сонирхолтой үргэлжилдэг. Хамгийн эцэстээ өнөөх олон жил хөөцөлдөөд байсан алт, эрдэнэс ч Хүдэрт наалдалгүй, бүх зүйл сайн сайхнаар эргэж кино төгсдөг. Гадаадын аймшгийн төрлийн кино гэхээр ихэнхдээ ид шид, эсвэл ямар нэгэн хар гарагийн амьтан ч юм уу, гадны биет төсөөлөгддөг. Харин монголчуудын хувьд дээр үеэс зарим тохиолдолд хүн бурханы оронд очсон ч эд хөрөнгөндөө хоргодоод тайван нойрсож чадахгүй үзэгддэг, тухайн эд хөрөнгөө байнга дагадаг гэж үздэг. Ахуй байдлаас сэдэвлэсэн кино болохоор тэр юм уу хүмүүст илүү хүрсэн болов уу гэж боддог. Энэ утгаараа Монголын анхны аймшгийн кино гэж хүмүүс ярьдаг байх.

-Киноны зураг авалт өмнөх ангитай харьцуулбал их өвөрмөц, технологийн хувьд шинэлэг болсон талаар үзэгчид ярьж байна. Зураг авалтын нууцаасаа хуваалцахгүй юу?

-Кино маань хүнд зураг авалтуудтай байсан. Гэхдээ их гоё, сонирхолтой төсөл явсан байгаа. Кинонд 18 жилийн өмнө тоглож байсан уран бүтээлчид хүртэл тоглосон шүү. Мөн Ц.Алдармаа гол дүр бүтээсэн гээд маш олон сайхан уран бүтээлч энэхүү бүтээлд нэгдлээ.

-Таны бие даасан ээлжит уран бүтээл хэзээ мэндлэх бол?

-Бид дөнгөж киноныхоо нээлтийг хийгээд байна. Түр амсхийж байгаад дараагийнхаа ажлыг төлөвлөнө дөө.

-Та гавьяатынхаа найрыг хэзээ хийх гэж байна?

-Одоохондоо бодсон юм алга. Гэхдээ болохгүй гэх юм байхгүй.

-Та үеийнхээ уран бүтээлчдийг хүүхдүүдийнх нь хамт нэгэн дор нэгтгэж “Тагнуулч аав” уран сайхны киног хийж байсан. Хүмүүст ч нэлээд хүрсэн. Дахин иймэрхүү уран бүтээл хийх бодол байна уу?

-П.Эрдэнэзаан, О.Бат-Өлзий, И.Одончимэг, Д.Бямбацогт бид хэд хүүхдүүдийнхээ хамт “Тагнуулч аав” инээдмийн уран сайхны кинонд тоглосон. Хийж болно. Цаг арай болоогүй байна. Надад өөрийн гэсэн бодол байгаа.