Month: May 2016

Монгол Улсын Их Хурлын дарга Зандаахүүгийн Энхболдод өнөөдөр Америкийн Нэгдсэн Улсын Конгрессын төлөөлөгчдийн танхимын Ардчиллын түншлэлийн хөтөлбөрийн дарга, төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн Питр Роскам тэргүүтэй Конгрессын гишүүд бараалхав.

Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд, АНУ-ын Конгрессын төлөөлөл бүхий өргөн бүрэлдэхүүнийг хүлээн авч уулзаж байгаадаа баяртай байгаагаа илэрхийлэв. Мөн тэрээр, 2011 онд АНУ-ын Конгрессын гишүүн асан Д.Драйр тэргүүтэй төлөөлөгчид Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрийн хүрээнд Монгол Улсад айлчлал хийж байсныг дурдаад, АНУ Монголын ардчиллыг эхнээс нь тууштай дэмжиж ирсэнд талархал илэрхийлж, Монгол Улс АНУ-ыг “гурав дахь хөрш”-өө хэмээн үздэг болохыг тэмдэглэлээ.

АНУ-ын Конгрессын төлөөлөгчдийн танхимын Ардчиллын түншлэлийн хөтөлбөрийн дарга, төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн Питр Роскам, Улсын Их Хурлын дарга болон Улсын Их Хурлын гишүүд Та бүхэн цаг гарган биднийг найрсагаар хүлээн авч уулзаж байгаад талархал илэрхийлье. Монгол Улс ардчиллыг үлгэр жишээ байдлаар хөгжүүлж байгааг АНУ төдийгүй дэлхийн олон улс орон өндрөөр үнэлж, харж байдаг. Бид энэ удаа хоёр орны парламент хоорондын харилцааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх зорилгоор өргөн бүрэлдэхүүнтэйгээр ажиллаж байна гэлээ.

Уулзалтын үеэр талууд хууль тогтоох үйл явцын талаар ярилцаж, санал солилцсон юм. Төлөөлөгчдийн сонирхсны дагуу Улсын Их Хурлын дарга Монгол Улсын хууль батлах үйл явцын талаар танилцууллаа. Хууль тогтоох үйл явц зөвхөн Байнгын хорооны хуралдааны танхим, чуулганы танхимд явагддаггүй. Улсын Их Хурлын гишүүд ард иргэдтэй уулзах үед эхэлдэг болохыг хэллээ. Тодруулбал, уулзалтын үеэр иргэд хууль тогтоомжийн талаарх санал, хүсэлтээ хэлнэ. Улсын Их Хурлын гишүүн тэдгээр санал, хүсэлтийг нэгтгэн хуулийн төсөл болгон боловсруулаад, Улсын Их Хуралд мэдүүлэх эрхтэй. Учир нь Монгол Улсын Үндсэн хуулиар Улсын Их Хурлын гишүүн бүр хууль санаачлан, өргөн мэдүүлэх эрхтэй байдгийг Улсын Их Хурлын дарга хэллээ. Төрийн ордонд болж буй хууль тогтоох явцтай холбоотой бүх хуралдааныг хүссэн телевиз үнэ төлбөргүйгээр шууд дамжуулдаг, мөн цахим хэлбэрээр шууд дамжуулдаг болохыг онцлов. Улсын Их Хурлын дарга “Хэн гэдэг гишүүн ямар асуудал дээр ямар санал гаргаад, ямар байр суурь илэрхийлж байгаа нь нээлттэй олон нийтэд хүрч байдаг юм. Хуулийн төслийг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхэд 5-10 минутын дараа цахим хуудаст бүрэн эхээрээ нээлттэй тавигддаг. Хүссэн хүн бүр танилцаж, санал бодлоо илэрхийлж болно. Хуулийн төсөлтэй холбоотой санал авдаг цахим хуудас ч ажиллаж байна” гэв. Сүүлийн жилүүдэд ард иргэдийн дунд цахим хэрэглээ өсч, олон нийтийн сүлжээ өргөнөөр нэвтэрч байгааг Улсын Их Хурлын дарга тэмдэглээд, Монгол Улсын хууль тогтоох үйл явцыг хаалттай хэмээн тодорхойлох үндэслэлгүй болохыг тэмдэглэн хэллээ.

Төлөөлөгчид Монгол Улс 1990-ээд оны үеийнхээс маш хол явж, ардчиллыг энэ түвшинд хүргэн хөгжүүлж ирснийг хараад өндөр сэтгэгдэлтэй байгаагаа илэрхийлж байв. АНУ-ын ардчилал ч өнөөдөр өөрийн гэсэн тодорхой бэрхшээлүүдтэй байгаа, тиймээс Монгол Улс ч бас ардчиллын бэрхшээл сорилтыг даван туулж ирсэн. Ирэх 10-15 жилийн дараа Монгол Улсын хөгжил ямар түвшинд хүрсэн байна гэж тооцож байгаа талаар сонирхож байлаа. Мөн шинэ, залуу ардчилсан орнуудад авлигалын асуудал томоохон бэрхшээл байдгийг дурдан уг асуудалтай хэрхэн тэмцэж байгаа талаар тодруулсан юм.

Монгол Улсын авлигатай тэмцэх систем АНУ-тай адилхан, хөрөнгө орлогоо олон нийтэд нээлттэйгээр мэдүүлдэг. Тодорхой ахиц дэвшилүүд гарч байгаа, олон нийтийн зүгээс улс төрч, парламентын гишүүдийг хардах байдал буурсан. “Транспаренси Интернэшнл”-ээс гаргадаг олон улсын авлигалын индекст манай улс 100-аас дээш байрт бичигдэж байсан бол сүүлийн жилүүдэд 82 дугаарт бичигдэж байна. Бид цаашид 50 дугаарт бичигдэхээр зорьж байна. Ирэх 10-15 жилд авлигагүй болоход маш их дөхсөн, ард түмнийхээ саналын дагуу хууль батлагддаг, хамгийн гол нь Үндсэн хуулийн “Ард түмэн Засгийн эрхийг барина” гэдэг зарчим бүрэн хэрэгжсэн улс болно гэдэгт итгэж байна гэв.

Конгрессын төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн Жерри Конноли “Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр авлигалын хэргээр шүүгдээд, дараа нь өршөөлд хамрагдсан. Тэрээр Улсын Их Хурлын сонгуульд нэр дэвших хүсэлтэй байгаа, үүний тулд намынхаа 17 гишүүний хамтаар өлсгөлөн зарлаад байгаа юм байна. Хөндлөнгөөс харахад ойлгоход бэрх энэ үйл явцын талаар Та тайлбарлаж өгнө үү” гэв. Улсын Их Хурлын дарга хариулахдаа, энэ бол одоо мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуультай холбоотой. Энэ оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс бид шинэ Эрүүгийн хуулийг дагаж мөрдөх юм. Одоогийн Эрүүгийн хуульд хуучин нийгмийн тогтолцооноос үлдсэн зүйл гэвэл хүн ял эдлээд дуусахад, үүний дараа “ялтай тооцох хугацаа” гэдэг тодорхой хугацаа байдаг. МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр, нам нь манай намтай хамтарч Засгийн газар байгуулсан. МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын хувьд “Намайг уучилсан, мөн Өршөөлийн хууль батлагдсан учраас миний ялтай тооцох хугацаа дууссан” гэдэг байр суурьтай байгаа. Харин Цагдаагийн байгууллагын зүгээс “Таны ялтай тооцох хугацаа дуусаагүй” гэсэн. Ийм л маргаан байгаа.

Ирэх сонгуулиар ийм маргаан гарахгүй, учир нь шинээр дагаж мөрдөх Эрүүгийн хуульд “ялтай тооцох хугацаа” гэдэг ойлголтыг байхгүй болгосон. Энэ удаагийн парламентын хийсэн хамгийн том реформ бол 1990 оноос өмнө байсан Эрүүгийн хууль болон хуулийн салбартай холбоотой реформыг бүрэн хийж дуусгасан. “Ялтай тооцох хугацаа” гэдэг ойлголт Сонгуулийн тухай хуульд орсон нь зөв эсэх талаар би хувьдаа бодоод л байгаа. Улсын Их Хурлын гишүүнийг ард түмэн сонгодог болохоос Цагдаагийн даргын бичгээр сонгох, сонгогдох эрхийг хязгаарлах нь буруу гэж бодож байна хэмээн Улсын Их Хурлын дарга хариулав.

Уулзалтын төгсгөлд Улсын Их Хурлын дарга, парламентын найрамдлын бүлэг харилцан байгуулагдсан, АНУ-ын Конгрессын Монголын ардчилал, чөлөөт сонгууль, зах зээлийн шилжилтийг дэмжсэн тогтоолуудыг удаа дараа гаргасан, мөн Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрийн хүрээнд идэвхтэй хамтран ажиллаж байгаа явдал нь Монгол Улсын Их Хурал, АНУ-ын Конгресс хоорондын хамтын ажиллагаа идэвхтэй хөгжиж байгаагийн илрэл хэмээн үзэж буйгаа илэрхийллээ.

Уулзалтад Улсын Их Хурлын дэд дарга, Улсын Их Хурал дахь Монгол-Америкийн парламентын бүлгийн дарга Р.Гончигдорж, Улсын Их Хурлын гишүүн, Улсын Их Хурал дахь Монгол-Америкийн парламентын бүлгийн дэд дарга Ц.Цолмон, Улсын Их Хурлын гишүүн, Улсын Их Хурал дахь Монгол-Америкийн парламентын бүлгийн гишүүн Д.Лүндээжанцан, Улсын Их Хурлын гишүүн, Улсын Их Хурал дахь Монгол-Америкийн парламентын бүлгийн гишүүн Н.Энхболд, ГХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Ганхуяг, Монгол Улсаас АНУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Б.Алтангэрэл болон албаны бусад хүмүүс байлцав хэмээн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өнөөдөр АНУ-ын КонгрессынТөлөөлөгчдийн танхимын гишүүд, Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрийн төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзав. Уулзалтад Конгрессын Төлөөлөгчдийн танхимын Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрийн дарга Питр Роскам, АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Женифер Галт, АНУ-ын Конгрессийн Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн Давид Прайс, Сусан Дэвис, Монгол Улсаас АНУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Б.Алтангэрэл, Ерөнхийлөгчийн Гадаад бодлогын зөвлөх А.Баттөр, ГХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Ганхуяг нарын зэрэг хүмүүс оролцлоо.

Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөр нь АНУ-ын Конгрессийн Төлөөлөгчдийн танхимд суудалтай 2 намын 20 гишүүнээс бүрддэг бөгөөд шинэ тулгар ардчилсан орнуудын хууль тогтоох байгууллагад дэмжлэг үзүүлэх, туршлага солилцох зорилготой байгууллага юм.

Уулзалтын эхэнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж АНУ-ын Конгрессын эрхэм гишүүдийг Монгол Улсад хүлээн авч уулзаж байгаадаа баяртай байгаагаа илэрхийлээд эрх чөлөө, ардчиллын оронд тавтай морилохыг урилаа. Мөн ардчиллыг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхэд АНУ-ын Сенат, Конгрессийн зүгээс дэмжлэг үзүүлж байдагт талархал илэрхийлэв. Монгол Улс ардчиллын туршлагаа бусадтай хуваалцаж, өөрийн энхийг сахиулагчдыг Ирак, Афганистан зэрэг оронд илгээн ажиллууж байгааг хэллээ.

Конгрессын Төлөөлөгчдийн танхимын Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрийн дарга Питр Роскам Конгрессын гишүүдийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хүлээн авч уулзаж байгаад хариу талархал илэрхийлэн АНУ, Монгол Улсын хооронд харилцаа, хамтын ажиллагаа амжилттай хөгжиж байгаад сэтгэл хангалуун байдгаа онцлон хэлэв. Үүний дараа төлөөлөгчид Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс сонирхсон асуултдаа хариулт авлаа.

Тэд Монголын ардчилал хэрхэн гүнзгийрэн хөгжиж байгаа, авлигатай хийж буй тэмцлийн үр дүн болон бүс нутгийн зарим асуудлаар хариулт авсан юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж тэдний асуултад хариулахдаа “Ардчилал, эрх чөлөө бол монгол хүн бүрийн эрхэмлэн дээдэлдэг төрөлхийн үзэл баримтлал юм. 1990 онд ардчилалд хөл тавьснаас хойш Монгол орон ихээхэн өөрчлөгдөн хөгжиж байна. Тухайлбал, 1990 онд орон даяар телевизийн ганц суваг, нэг радио, өдөр тутмын таван сонинтой байсан бол өнөөдөр эдгээрийн тоо хэдэн зууд хүрснээс гадна олон нийтийн мэдээллийн сүлжээ хүн бүрийн хэрэглээ боллоо.

Монгол бол парламентын засаглалтай орон. Монголд ардчиллын институциуд амжилтай хөгжиж байна.

Монгол Улс хөрш хоёр оронтойгоо урт удаан хугацааны түүхэн харилцаатай. Гэхдээ монголчуудын баримталдаг зарчим өөр. Монголчууд иргэн хүчирхэг, эрх мэдэлтэй байж улс орон хүчирхэг байна гэж үздэг. Монголчууд 26 жил буюу хүний нэгэн үеийн туршид ардчиллаар замнаж, одоо дараагийн шинэ үе төрж байна.

Монгол Улс бүс нутагтаа ч ардчиллыг дэмжих, энх тайвныг хөгжүүлэхэд өөрийн гэсэн үүрэгтэй оролцдог. Зүүн Хойд Азийн асуудлаарх Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ санаачлагын дор Хойд, Өмнөд Солонгос, Японы хоорондох зарим хаалттай асуудлуудаар Монгол Улс зуучлан нутаг дээрээ уулзалтууд хийлгэж ирсэн. Киргиз, Мьянмар зэрэг оронд Монголын ардчилсан сонгуулийн туршлагаар чөлөөт сонгуулийг амжилттай явууллаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Умард Солонгост айлчлахдаа Ким Ил Сений нэрэмжит Их сургуульд ардчиллын сэдвээр лекц уншсан нь олон нийтийн анхаарлыг их татсан.

Авлигатай хийх тэмцлийг Монголд эрчимтэй өрнүүлж, Трансперенси интернэшнл байгууллагаас гаргасан судалгаагаар Монгол Улсын авлигын индекс 120 дугаар байраас 72 руу орж, авлига буурч байна. Хууль, эрх зүйн салбарт шинэчлэл явуулж байна. Удахгүй УИХ-ын сонгууль болно. Өдгөө УИХ 11 эмэгтэй гишүүнтэй, сонгуульд өрсөлдөгчдийн 20 хувьд эмэгтэйчүүдийн квот тавьж өгсөн” гэлээ.

Мөн Монголын эртний түүхээс сонирхууллаа. Ираны музейн үзмэрийн нэлээд хувь нь Монголын түүх, соёлтой холбоотой байдаг. Монголын өвөг дээдэс тэнд анхны эмнэлэг, сургууль, одон орон судлалын төвийг байгуулж байсан. Монголын нууц товчоонд Чингис хааны намтрыг түүхэн үйл явдалтай нь холбон өгүүлсэн байдаг зэргийг танилцууллаа.

Уулзалтын төгсгөлд Конгрессын Төлөөлөгчдийн танхимын Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрийн дарга Питр Роскам төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзсан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид талархал илэрхийлээд улс орнуудын түншлэлд хүн хоорондын харилцаа чухал байдгийг тэмдэглэж, Монголын ардчиллын үйлст амжилт хүсэв.

Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөр нь 1990 онд Төв болон Зүүн Европын 10 орны хууль тогтоох байгууллагыг дэмжих зорилгоор байгуулагдсан ажлын хэсэг байсан бөгөөд 2005 онд АНУ-ын Конгрессыhttp://r.news.mn/image/2016/05/29/z9i3yj8em7q9dpyj/2R3A7621.jpgн Төлөөлөгчдийн танхимын дэргэд “Төлөөлөгчдийн танхимын Ардчиллыг дэмжих хороо” болон өргөжжээ. Улмаар 2013 оноос Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөр болж, өнөөдрийн байдлаар 17 орны хууль тогтоох байгууллагатай хамтран ажиллаж байгаа юм байна.

Монгол Улс 2006 оноос Ардчиллыг дэмжих түншлэлийн хөтөлбөрт хамрагдаж, үйл ажиллагаанд нь УИХ-ын төлөөлөл тогтмол оролцож иржээ.

Засгийн газраас өнгөрсөн сард “Сайн оюутан” хөтөлбөр баталсан. Уг хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээр оюутнууд сургалтын төлбөртөө санаа зовох зүйлгүй болж байгаа юм. Нэг ёсондоо хичээл зүтгэлтэй, сурах чин эрмэлзэлтэй оюутнууд зээл авч сургалтын төлбөрөө төлөх бүрэн боломжтой болно. Энэхүү хөтөлбөр дээд боловсролын байгууллагын өрсөлдөөнийг дэмжих, сургалтын санхүүжилтийн механизмыг сайжруулах замаар боловсролын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, оюутны бие даасан байдал, хариуцлага, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, сурах бололцоог нэмэгдүүлэх зорилготой ажээ. Хөтөлбөрийг богино болон урт хугацааны гэсэн хоёр төрөлтэй байхаар зохицуулсан юм билээ. Богино хугацааны зээл нэг жилийн хугацаатай ба тухайн жилийнхээ төлбөрийг суралцах хугацаандаа төлөөд явна.

Ийм төрлийн зээлийг шинээр авч болох бөгөөд мөн энэ оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хойш дээд боловсролын сургалтын төлбөрт зориулан авсан цалин, тэтгэврийн зээл шууд “Сайн оюутан” хөтөлбөрт хамрагдах боломжтой. Ингэснээр иргэдийн өндөр хүүтэй авсан зээл шууд таван хувь руу шилжих юм. Ийм төрлийн зээлд хамрагдахын хүссэн оюутнуудад ерөнхий буюу цөөн хэдэн шаардлага тавигдах юм билээ. Тэр нь голч дүн нь 2.5-аас дээш, магадлан итгэмжлэгдсэн их, дээд сургуулийн бакалаврын үндсэн ангийн оюутан байх, төлбөр төлсөн оюутан нь зээлдэгчийн гэр бүлийн гишүүн байх, зээл авснаас хойш 14 хоногийн дотор сургалтын төлбөр төлснийг нотлох сургуулийн болон зээлдэгчийн дансны хуулга, бусад баримттай байх зэрэг шалгууртай. Харин урт хугацааны буюу сургуулиа төгссөний дараа ажилтай, орлоготой болсон хойноо төлөх зээл гэж бий. Энэ төрлийн зээлд мөн л дотоодын магадлан итгэмжлэгдсэн их, дээд сургуулийн бакалаврын, үндсэн ангийн оюутан хамрагдана гэсэн ерөнхий шалгууртай. Дээрээс нь хэрэв нэгдүгээр дамжааны оюутан бол элсэлтийн ерөнхий шалгалтын дүн 650-гаас дээш байх, хоёр болон түүнээс дээш дамжааны оюутнуудын голч дүн 3.5-аас дээш байх гэсэн шаардлага тавьж байгаа ажээ. Зээлд хамрагдахыг хүссэн оюутнуудаас ямар нэгэн барьцаа авахгүй нь “Сайн оюутан” хөтөлбөрийн хамгийн том давуу тал. Хэрэв урт хугацааны зээл авсан бол сургуулиа төгссөнөөс хойш дөрвөн жилийн дотор эргүүлэн төлөх зохицуулалттай.

Уг зээлийг их, дээд сургуулиудын нэг жилийн төлбөрийн дундажтай уялдуулан банкны эрсдэлийн удирдлагын хүрээнд шийдвэрлэхээр болжээ. Мөн олон жил сурдаг сургуулиуд буюу анагаах ухааны чиглэлийнхэн суралцах нийт хугацаандаа зээлд хамрагдаж болно гэсэн. Одоогоор зээлийг хэрэгжүүлэх БСШУЯ, сургууль, банкуудын хооронд гурвалсан гэрээ хийгдэж байгаа бөгөөд энэ сардаа багтаагаад “Сайн оюутан” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх юм байна. Уг хөтөлбөр хэрэгжсэнээр оюутнуудад сурах боломж бүрэн нээгдэж байгаа бөгөөд ирээдүйн сайн сайхны төлөө төрөөс хэрэгжүүлж буй ухаалаг алхам болж байгаа ажээ.