Month: February 2016

Баян-Өлгий аймгийн Алтай сумын харьяат аймгийн арслан М.Еркебулантай ярилц-лаа. Түүнийг улсын цолонд ойрхон залуу бөхчүүдийн нэг гэдэг билээ.

-Үндэсний бөхөөр хичээллээд хэр удаж байна?

-Би үндэсний бөхийн спортоор хичээллээд найман жил болж байна. Аймгийнхаа ерөнхий боловсролын дөрөвдүгээр сргуулийг 2007 онд төгссөн. Төгссөн жилээ Улаанбаатар хотод ирж “Аварга” дээд сургуульд элссэн.

-Ямар мэргэжлээр төгссөн юм бэ?

-2011 онд “Аварга” дээд сургуулийг үндэсний бөхийн дасгалжуулагч мэргэжлээр төгссөн.

-Оюутан ахуйгаасаа л Монгол Улсын начин Адьяахүүтэй багш шавийн барилдлага барилцаж амьдралаа холбожээ?

-Тэгсэн. Завхан аймгийн харьяат Монгол Улсын начин Б.Адьяахүү багшийн удирдлага дор найман жил хичээллэж байна. Намайг анх бөхийн замд татан оруулсан багш бол яах аргагүй Адъяахүү багш. Одоо багшийнхаа хий гэсэн бэлтгэлийг хийж, өгсөн заавар чигээр нь л барилдаж байна. Огт барилдаж үзээгүй хүүхэд өнөөдөр үндэсний бөхөд хамаг амьдралаа зориулаад явж байна.

-Хүүхэд байхдаа хамар хашааныхаа хүүхдүүдтэй ноцолдож ч байгаагүй юм уу?

-Барилдаж байгаагүй. Би Баян-Өлгий аймгийн Алтай суманд 1989 онд төрсөн. Эцэг эхээсээ зургуулаа. Дөрвөн эгч, нэг дүүтэй. Эгч нартай болоод ч тэр үү ерөөсөө ноцолдож явсан удаагүй. Малчин айлын хүүхэд ч гэсэн мал нэг их маллаж байгаагүй. Аймгийн төвд л өссөн.

-Тэгвэл хэн таныг үндэсний бөх рүү тэгж их уруу татчихав аа. Үндэсний бөхөөр барилдаж эхэлсэн дурсамжаасаа хуваалцахгүй юу?

-Ерөөсөө бөх барилдаж үзээгүй. Анх 2006 онд манай аавын дүү Я.Сьез Алтай суманд болсон цол олгох барилдаанд намайг барилдуулна гээд дагуулаад явсан. Барилдаан хоёр өдөр үргэлжилж би түрүүлж сумын начин цол хүртчихлээ. Бөхийн спортод анх тэгж л дурлаж билээ. Түүнээс л анх барилдах урам зориг орсон. Ингээд дараа жил нь дахин нэг барилдаанд орж сумын заан цол авсан. Заан цолны хамт “Аварга” дээд сургуульд элсэж орох эрхийн бичгээр шагнуулсан юм.

-Арван жилээ ч төгсөөгүй байхдаа сумын заан цолонд хүрсэн юм байна ш дээ?

-2007 онд аравдугаар ангийн сурагч байсан. Тэр үед зургаан залуу зааны барилдаан гээд нэлээн сонирхолтой барилдаан болдог байсан. Аавтайгаа хамт зурагтынхаа өмнө сууж их л сонирхож үздэг байсан. Би “Аварга” биеийн тамирын сургуулийг 2011 онд төгсөөд, төгссөн жилээ аймгийн арслан болсон. Тухайн үед манай аймагт 256 бөх барилдсан. Увс, Хөвсгөл, Ховд зэрэг олон аймгаас бөхчүүд ирж барилдсан. Энэ барилдаанд түрүүлж, аймгийн арслан цол хүртсэн.

-Аймгийн арслангуудын туйлын хүсэл нь улсын цолонд хүрэх. Таныг улсын цолонд ойрхон бөх гэж ярьдаг. Тэгээд ч Баян-Өлгий аймгаас улсын цолтон тасраад нэлээд олон жил болсон байх шүү?

-Яг одоо өмнөө тавьсан миний зорилго бол улсын цол авах. Манай аймагт 1982 оноос хойш улсын цолтой бөх төрөөгүй. Улсын харцага О.Бахыт ахаас хойш. Тиймээс улсын цолонд хүрч нутаг усныхныгаа баярлуулах юмсан гэсэн бодол тээж явдаг.

-Улсын цол хүртэхэд хэр ойрхон байгаа бол. Дотроо өөрийгөө шинжиж л суугаа байлгүй?

-Улсын цолонд гялс хүрчих юмсан л гэж бодож байна. Гэхдээ би заавал тэр цолыг авна гэж ярьж болохгүй. Улсын цолонд хүрнэ гэдэг тийм ч амар зүйл биш. Хэн сайн бэлтгэлтэй байна, тэр хүн л амжилтад хүрдэг гэж багш байнга захидаг. Бэлтгэлээ сайн хийгээд явбал улсын цолонд тэр чинээгээр хурдан хүрнэ гэж бодоод шамдаж байна.

-Танай аймгаас өөр улсын цолонд хүрэх магадлалтай бөхчүүд бий юу?

-Ойрын тав, зургаан жил манай аймгаас сайхан залуу бөхчүүд гарч ирж байна. Надаас нэг их дүү биш, ганц хоёр дүү тийм залуучууд байгаа. Аймгийн арслан Серик, аймгийн харцага Береке, Мустафа гээд сайхан залуучууд байна.

-Баян-Өлгий аймгийн бөхчүүд хоорондоо хэр холбоотой байна. Аймгуудыг хараад байхад нэгнийгээ улсын цолонд хүргэх гэж их л татаж, түлхэх юм?

-Манай аймагт улсын цолтой бөх гэвэл О.Бахыт ах. Хөгшин настай хүн. Тэгээд ч наадмаар хотод байдаггүй. Өөр улсын цолтой хүн байхгүй болохоор ийш тийшээ дэмжлэгээр явна, тэгж, ингэж зүтгэнэ гэсэн ойлголт байдаггүй. Бор зүрхээрээ л явна. Намайг улсын цолонд хүрээсэй, хүргэчих юмсан гэж боддог хүн нь ганц миний багш Адъяахүү. Намайг их дэмжинэ. Миний ааваас өөрцгүй санаа тавьж, хаана явна, юу идэж байна, бэлтгэлдээ хэзээ ирэх юм гээд хором бүр санаа тавьдаг хүн. Харин сүүлийн үед УИХ-ын гишүүн Телейхан, Бакей нар нутгийн бөхчүүддээ их анхаарал хандуулж, тусалж дэмждэг болсон.

-Үүнээс өмнө бэлтгэл хангахаас эхлээд их л хүнд байсан гэж сонссон?

-Улсын Их Хурлын гишүүн А.Телейхан гишүүн Дулааны IV цахилгаан станцад оруулж өгсөн. Мөн Алтай сумын нутгийн зөвлөлийн дарга Арманбек ах их тусалж дэмждэг. Бид хоёр хуурай ах дүүс. Гишүүд боломжоороо дэмждэг. Нутгийнхаа залуусыг улсын цолонд хүрээсэй гэдэг утгаараа шүү дээ. Наадмаар нэг их айхтар мөнгө төгрөг өгөөд байдаггүй ч бэлтгэл хангах боломж бололцоог бүрдүүлж, дэмжлэг үзүүлдэг. Сургуулиа төгсөөд бөхийн зам мөр хөөсөн надад нэг хэсэг хүнд байсан нь үнэн.Малчин эцэг, эх маань ямар тэр болгон мөнгө төгрөг явуулаад байх чадалтай биш. Эгч нар цалингаараа өнөө маргаашаа залгуулна. Өөрсдөө амьдралтай хүмүүс. Надад бэлтгэл хийх, амьдрах орон гэрээс эхлээд асуудал их тулгарна. Бэлтгэлдээ 100 хувь анхаарч чаддаггүй байсан. Учраа олохгүй, тулж түших хүнгүй яг л оюутан шиг бор хоногийг өнгөрөөж явсан.Береке, түүний дүү бид гурав хөлсний байранд амьдарч, барилдаангүй өдөр цагийн ажил хийж хэд гурван төгрөг олно. Нэгэнт л бөх болно гэж зүтгэсэн учраас буцах эрх надад байгаагүй.

-Одоо бэлтгэлээ хаана хийж байна. Дархан аварга А.Сүхбаттай хамт бэлтгэл хийдэг гэж сонссон?

-Манай аймгийн бөхчүүд “Таван богд”-ын дэвжээн дээр бэлтгэл хийдэг байсан. Тус дэвжээ татан буугдаад саяхан “Өлгийн хүчтэн” гээд дэвжээ байгуулагдсан. Одоо үйл ажиллагаагаа явуулаад гурван сар гаруй болж байна. Тэнд бэлтгэл хийнэ. Мөн Дархан аварга А.Сүхбатын “5D” фитнессд манай бөхчүүд аваргатай хамтарч бэлтгэл хийж байна.

-Залуу бөхчүүдийн хувьд их том боломж нээгджээ. Аваргаас их зүйл сурч байна уу?

-Өө их. Аваргаас сурах юм тун ч их байна. Аварга хэн дуртайтай нь бэлтгэл хийдэг хүн биш шүү дээ. Манай аймаг цөөхөн бөхтэй. Тиймээс Баян-Өлгийгөөс нэг биш, хоёр гурван улсын цолтой бөх төрөөсэй гэж биднийг аварга их дэмжиж байгаа.

-Бэлтгэлээ хэрхэн хийж байна. Бэлтгэлээс гадна ажил хийж байна уу?

-Дулааны IV цахилгаан станцаас цалингаа аваад явж байна. Хааяа бас ажил хийхгүй бол болохгүй шүү дээ. Тус станцын “Эрчим” клубийн зааланд гэрээт багшаар ажиллана. Зааланд хүүхдүүд тоглуулна гээд янз бүрийн л ажил хийнэ. Хааяа станцын засвар хүртэл хийдэг. Яг тогтсон ажил төрөл бол байхгүй. Хамаг амьдралаа бөхөд зориулж улсын цолны төлөө явж байгаа учраас бэлтгэлдээ л анхаарал тавина. Өдөртөө нэгээс хоёр бэлтгэлтэй. Нэг өдөр хүчний, дараа өдөр нь заалны, нөгөө өдөр нь А.Сүхбат аваргатай бэлтгэл хийнэ гээд их шахуу л үзэж байна. Улсын цолонд гялс хүрэх юмсан гээд бодоод л байна.

-Улсын цолонд хүрчихвэл өөрийн тань амьдрал алга урвуулахтай л адил өөрчлөгдөх нь ээ?

-Миний гол зорилго улсын цолонд хүрэх. Би өнөөдөр тогт-сон ажил ч үгүй, гэр бүл зохиож ч амжаагүй байна. Өөрийн гэсэн бүхнээ золиосолсон. Өөрийнхөө өмнө тавьсан зорилгоо биелүүлж улсын цол авчихвал нутаг усныхан ч гэсэн сайхан хүлээж авах байх. Тэгээд ч аав минь өнгөрсөн хавар өөд болоод ээж, дүү хоёроо хажуудаа авсан. Бүхнээс илүүтэйгээр ээжийгээ амьд сэрүүн дээр нь баярлуулж, магнайг нь тэнийлгэх юмсан гэж бодож явдаг.

-Наадмын бэлтгэлдээ хэзээнээс гарах уу?

-Наадмийн бэлтгэлийг Адъяахүү багшийн удирдлагад хийнэ. Ховд, Хөвсгөл, Баянхонгор, Дорнод, Завхан гээд аймгуудын хамтарсан бэлтгэл хийдэг. Бэлтгэл сайн хүнд аль ч цолонд хүрэх боломж байгаа.Тиймээс хичээх л хэрэгтэй байна.

-Таны өндөр, жин хэд байна вэ?

-Өндөр 178 см. Жин 120 кг.

-Улсын харцага Б.Пүрэвсайхан та хоёр нэг анги бил үү?

-Улсын харцага Пүрэвсайхан, аймгийн хурц арслан Сүхбат, Өвархангай аймгийн заан Дарханбат, сумын заан Цэрэндавга гээд манай ангийн сайхан залуучууд бий. Биднээс хамгийн түрүүнд улсын цолонд хүрсэн нь Пүрэвсайхан. Бид хоёр Адьяахүү багшийн удирдлагад хамт бэлтгэл хийдэг. Их сайхан ирээдүйтэй бөх.

-Та улсын наадамд хэдэн удаа зодоглоод байна?

-Би улсын наадамд гурав зодоглосон. Хамгийн сүүлд 2015 онд наадмаар зодоглож гурав даваад дөрвийн даваанд Увс аймгийн харьяат Бүрэнтөгс арсланд өвдөг шороодсон.Энэ жил жаахан азгүйтсэн. Бүрэнтөгс арслангаас өөр хүнтэй таарсан бол бас яах ч байсан юм билээ гэж боддог (инээв). Улсын арслан хүний барилдаан нэг өөр, аймгийн арслан нэг өөр шүү дээ. Бөх чинь мэргэжил болчихсон. Ч.Санжаадамба заан шиг жигд сайхан барилдаантай бөх тун ховор. Цолноос хамаарч бөхчүүдийн барилдаан хүртэл өөр өөр байдаг. Гэхдээ яахав, нэг их харамсаад байдаггүй. Өөрийнхөөрөө л сайхан барилдаад улсын наадамд гурав давна гэдэг болоо шүү дээ.

-Адъяахүү багш танд ямар мэх түлхүү зааж байна?

-Өөрийн мэдэх бүхнээ заадаг. Хутгах, шуудагнаас давуулж гуядах мэх зэргээс эхлээд олон юм зааж, сургаж байна. Адъяахүү багшийн хувьд миний ааваас өөрцгүй хүн. Өнгөрсөн хавар миний аав Малшы уушгины хорт хавдраар өөд болсон.Тиймээс багш маань аавын минь оронд аав болж нөмөр нөөлөг минь болж яваа хүн. Багшийнхаа ачийг хариулж улсын цолонд хүрэх юмсан гэж л бодох юм.

Монголын яруу найргийн мөнгөн үеийн түүчээлэгчид болох Жамьянгийн Болд-Эрдэнэ, Шагдарын Уянга хоёр ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлээд олон жил болжээ. Яруу найрагч Ш.Уянгатай уран бүтээлийн харгуйд цөөхөн уулзаж учирсан ч шүлгээ өвөрмөц уншдаг дүр төрх нь, хаа явсан газраа хүн амьтныг инээлгэж баясгасан алиа хошин яриа нь сэтгэлээс гаралгүй хадагдаж үлджээ. Билэгт найрагчийн гэгээн дурсгалд зориулж

“Сайхан шүлэг уншихад нь бурхад хүртэл атаархана гэж

Санаа цайлган найрагчийг жаахан хэлгий төрүүлж дээ.

Сар тийш одоод Ли Байтай жүнз тулгаг гэж

Шар такси хөлслөн мөнхрөл зүг илгээж дээ” гэж нэгэнтээ бичиж байсан сан. Өнөө харин найрагчийн төрсөн эгч Шагдарын Энэрэлтэй уулзаж хөөрөлдөх хувь ерөөл байжээ.

-Таны дүү Шагдарын Уянга гэж Монголын утга зохиолын наяас ерээд оны томоохон төлөөлөгч байсныг олон түмэн андахгүй. Та бүхэн эцэг эхээс хэдүүл билээ?

-Бид эцэг эхээс дөрвүүлээ. Ганц охин болох би айлын ууган. Асрал, Аянга, Уянга гэж гурван сайхан дүүтэй байлаа. Манай аав Ринченгийн Шагдар маань Засагт хан аймгийн Ахай бэйсийн хошуу буюу одоогийн Хөвсгөл аймаг, Тосонцэнгэл сумын Хар нүдэн хэмээх газар 1911 онд төрсөн орос, хятад, түвд хэлтэй мундаг боловсролтой хүн байсан. Хошууны бичээчээр ажиллаж байхдаа монгол бичгээр маш хурдан бичдэг учир Шуурай Шагдар хэмээн алдаршсан нэгэн байсныг нутгийн ахан дүүс хуучилдаг. Ээжээс маань хорь гаруй ах байсан гэдэг. Аав их алиа хошин зантай, элдэвт авьяастай, яруу найраг ч бас сонирхож явсан хүн байсан юм билээ. Эрдэмтэн зохиолч Бямбын Ринчен гуайтай ойр дотно нөхөрлөж, Улсын төв номын санд нэг өрөөнд ажиллаж байсныг би бүүр түүр мэдэх юм. Цаг уурт ажиллаж байхдаа ажлын шугамаар Бээжин явдаг, ЗХУ-д ч сургууль соёлоо дээшлүүлдэг хүн байлаа. Аавын ах нар их том хамба лам нар байсан юм билээ. Хэлмэгдэлд бүгд өртсөн. Миний ээж Булган аймгийн Гурванбулаг суманд 1935 онд төрсөн Гомбожавын Дашжид гэж өглөг буян хийхийн одонд төрсөн хүн байлаа. Би 1958 онд төрсөн, хоёр ч аравдугаар анги төгсгөсөн хими-биологийн багш мэргэжилтэй хүн. Миний удаахь дүү Асрал 1959 онд, Аянга дүү 1962 онд Улаанбаатарт, харин отгон дүү Уянга 1966 онд Зуунмод хотод төрсөн байдаг.

-Дүү нар чинь ямар мэргэжлийн хүмүүс байв?

-Аав, ээж тэнгэрт одно гэдэг хорвоогийн жам юм гэж тайтгарч болох ч гурван дүү маань ид хийж бүтээх, айл гэрийн ноён нуруу болж аавын үүрэг хариуцлагаа үүрдэг дөч гарсан насандаа тэнгэрт хальцгаасанд харамсаж л явдаг. Уянга маань хойно төгссөн сансрын физикч мэргэжилтэй хүн. Асрал маань Дүрслэх урлагийн дунд сургууль дүүргэсэн зураач. Аянга маань оёдлын машины засварчин мэргэжилтэй. 2002 онд Уянга дүүгийнхээ дурсгалд зориулж “Гандан уулын цэцэг” номыг хэвлүүлэхэд хоёр ах нь хамжиж дэмжээд хань ханиндаа сайхан л байж. Тэгтэл өнөөдөр бүгд бурхан болчихоод, муу эгч нь дүү нартаа буян болдог болов уу гэж Уянгынхаа уран бүтээлийг цуглуулж эмхэтгэн, зүтгэж явна даа. Асрал, Аянга хоёр маань Уянгаасаа ч дутахгүй цэцэн цэлмэг улс байсан. Асралаар хүмүүс байранд орох өргөдлөө бичүүлэх гэж овоордог байсан гээд бод доо.

-Уянга дүүгийнхээ ном бүтээлийг ботилох гэж олон сар хоног суув уу?

-Дүү маань дэндүү богинохон насалсан ч шүлэг, найраглал, дуурийн цомнол, дууны үг, хүүхдийн дуурь, ярилцлага нийтлэл, хөрөг, эсээ гээд утга зохиол, сэтгүүлзүйн чиглэлээр мөн ч их өв үлдээсэн уран бүтээлч байжээ. Би сүүлийн таван сар Үндэсний төв номын санд сууж, сонины шарласан хуудас эргүүлж шүүрдэн, бас ч багагүй зүйлийг нь цуглуулж хумьж авлаа. Сонин болгонд шахуу л Ш.Уянга, Ш.Асрал гэсэн нэр гарч ирэх бүрийд хоёр дүүтэйгээ амьд мэнд уулзаж байгаа юм шиг дотор сэтгэл бүлээцээд дотнохон санагдахыг яана. Сонин эргүүлээд “Уянга” гэсэн нэр гарч ирэх бүрт урам орж, улам нямбай хайдаг болчихдог юм билээ.

-Уянга найрагч багадаа ямар хүүхэд байв?

-Хичээл номын төлөө л төрсөн юм шиг хичээнгүй, цэвэр цэмцгэр хүүхэд байсан. Зургаан настай сургуульд орсон цагаасаа аравдугаар анги, дээд сургууль төгстөлөө онц гэсэн ганц дүнгээр л аав ээж, ах эгчээ баярлуулсан хүүхэд байж. Аав Төв аймгийн цаг уурын станцын даргаар ажиллаж байсан. Зуунмод хотын хойд талаас л хичээлдээ явна. Манай Уянга чинь аавыг тэнд ажиллаж байхад Номтын аманд төрсөн бол бэр Хулан маань Зурамтын ам гэдэг газар төрсөн байдаг.

-Бэр гэснээс Уянга ах Хулан найрагчаас өмнө гэргий хүүхэдтэй байсан гэдэг бил үү?

-Манай дүү чинь аравдугаар ангийнхаа Батгэрэл гэж сайхан охинтой үерхэж, Уянга Москвад оюутан болж, найз охин нь Тимирязевын академид явж байсан. Сурлага сайтай сайхан охин байсан. Ёстой л хэн хэндээ хувь заяаны төөргөөр учирсан гэмээр хосууд байлаа. У.Золбоо, У.Золзаяа гэсэн хүү, охин хоёр сайхан үртэй. Би талийгаач бэрийнхээ аав ээж, ах дүүстэй одоо ч уулзахаас зүрх халширдаг юм ш дээ. “Уянга сайн хүн шүү” гэж шаналсаар бурхан болсон тийм л гайхмаар ухаалаг бүсгүй байсан даа. Хулантай суугаад Дөрвөн-Уул гээд сайхан хүү төрүүлсэн. Одоо Равдан гээд нэрээ сольсон байна лээ. Би муу дүүдээ дандаа буруу өгөөд байдаггүй ээ. Яахав, Монголын сайхан хүүхнүүдтэй л суугаа биз гэж хааяа бодно.

-Хулан найрагч болоод Дөрвөн-Уул дүүтэйгээ уулзаж байна уу?

-Байнга биш ч хааяа уулздаг юм аа. 2011 онд манай ууган охин А.Саруулыг айлын хүн болоход Хулан маань хүүтэйгээ ирж бэргэндсэн. Утас шөрмөсөөр ярьж намайг хүндэлж явдагт баярладаг.

-Дүүгийнхээ уран бүтээлийг эмхэтгэнэ гэдэг мөн ч том буян шүү?

-Анхны номыг нь Үндэсний түүхийн музейн захирлаар ажиллаж байгаа найз Сүхбаатар нь санаачлан хамаг л гар бичмэлийг нь цуглуулан гаргалцсанд баярладаг. Сүхээ Уянгыг нас барахад Москва явж байгаад мэдэлгүй өнгөрсөндөө маш их харамсаж, номыг нь хэвлүүлж байлаа. Би ч хамаг л бүтээл нь хэвлэгдчихлээ гэж бодож явсан. Тэгээд ээжийн оронд ээж болсон, аавын төрсөн ахын охин, агуу их Жамцын Бадраагийн гэргий Бадарч эгчдээ “Найз нөхдийг нь цуглуулж цайлъя” гэтэл “Номыг нь гарга” гэж зөвлөлөө. Манай Бадарч эгч чинь Бадрууганы ээж, “Дутуу төрөлтийн аврал” гэдэг алдартай их эмч хүн шүү дээ. Өнгөрөгч оны зун, зургадугаар сарын тавны өглөө цайныхаа дээжийг өргөхдөө хэдэн муусайн дүүгээ л бодож зогслоо. Цайныхаа дээжийг өргөж орж ирээд өвгөндөө “Энэ жил Уянгын тавин насны ой болох юм байна. Нөгөө хоёрыг нь ч олон түмэн тэгтлээ нэг их мэдэх юм биш. Уянгадаа л буян хийх юм сан” гэж хоёул ярилцсан. Есдүгээр сарын эхээр Аажаа (Бадарч эгч) дээр очиж ярилцсан юм. Тэгээд Хуландаа, Лодонгийн Түдэв гуайд, Сүхээдээ, анхны номын ерөнхий редактор, яруу найрагч Гомбожавын Мэнд-Ооёо, яруу найрагч Даваасүрэнгийн Чинзориг нарт хандсан. Бичиг номын энэ их хүмүүс “Уянгын номыг гаргах гэсэн юм” гэхэд бүгд л нүд нь сэргэж уриалгахан хүлээж авсанд нисэх жигүүртэй болсон юм шиг л хөөрч явсаар “Гандан уулын цэцэг-2” хэмээх таван зуу гаруй хуудастай энэ сайхан номон хөшөөг нь босгож авлаа.

-Номын баярыг хэзээ хийхээр товлов?

-Номоо “Мөнхийн үсэг” группт чанарын өндөр түвшинд гурван хүүхдүүдийнхээ буянаар өнгө үзэмж сайтай хэвлүүллээ. Өвгөн бид хоёрын төрсөн шахуу хуурай охин “Меру” компанийн ерөнхий захирал Гантогтох маань сэтгэл гаргаж их тусаллаа. Дүүгийнхээ “Гандан уулын цэцэг” номын баярыг энэ хоёрдугаар сарын 24-нд буюу төрсөн өдрийнх нь морин цагт “Аз хур” номын их дэлгүүрт хийхээр товлосон. Уянгынхаа ойр дотно номын садангуудад, гурван сайхан үрд нь урилга заллагаа хүргүүлсэн. Бүгд хүрэлцэн ирэх байх аа.

Яруу найрагч Шагдарын Уянга

Булуу овогт Шагдарын Уянга гал морин жилийн буюу 1966 оны хоёрдугаар сарын 24-ний өдөр төв аймгийн Зуунмод сумын нутаг Богд хан уулын өвөр “Номтын ам” хэмээх газар албан хаагчийн гэр бүлд мэндэлжээ. Тэрээр 1973-1983 онд нийслэлийн арван жилийн 31, 50, 52 дугаар дунд сургуулийг төгсөж, 1983-1984 онд МУИС-ийн Физик, математикийн факультетийн физикийн анги, 1984-1988 онд ЗХУ-ын Москва хотын геодези-агаарын зураглал, зураг зүйн дээд сургуулийн аэрофото геодезийн инженерийн ангийг “геодезийн инженер” мэргэжлээр дүүргэсэн физикийн мэргэжилтэй нэгэн юм. Ш.Уянга 1988 оноос “Улаанбаатарын мэдээ” сонины сурвалжлагч, Политехникийн дээд сургуулийн геодези, уул уурхайн факультетийн багш, Улсын геодези, зураг зүйн газарт эрдэм шинжилгээний ажилтан, “Шинжээч” хоршоонд эрдэм шинжилгээний ажилтан, “Үнэн”, “Бодлын солбицол” сонинд хариуцлагатай редактор, УИХ-ын гишүүн Зуунайгийн туслах, “Капитал”, “Монгол тамга”, “Тайлбар бичиг” сонины санаачлагч, ерөнхий эрхлэгчээр ажиллаж байсан нэртэй сэхээтэн юм.

Ш.Уянга 16 наснаасаа шүлэг найраг сонирхон оролдож, 1986 онд “Утга зохиол урлаг” сонинд Сергей Есениний “Хар хүн” найраглалын дуун хөрвүүлэг, Лермонтовын “Оргуул”, а.Блокийн “арван хоёр” найраглал, М.Булгаковын өгүүллэгүүдийг орчуулж, 1987 онд анхны шүлгүүдээ хэвлүүлжээ. Түүний бүтээл Монголын уран зохиолын дээжис шилдэг 108 ботид хэвлэгдэж, “Барьцаа” (1988) драмын жүжиг, “галын амь” (1991) дуурь, төрийн шагналт ц.Чинзоригийн хөгжим “Зуурдын орон” (1999) модерн балет, төрийн шагналт Б.Шаравын хөгжим “Сэрүүн намар” (1999) рок-балетын цомнолыг туурвисан төдийгүй “Чойном хаа байна” уран сайхны киноны гол дүрд 2000 онд тогложээ.