Month: October 2015

“Эрдэнэс Монгол” ком­панийн гүйцэтгэх захирал, “Оюу толгой” ком­па­нийн ТУЗ-ийн гишүүн Б.Бямбасайхантай ярилцлаа.

-Оюу толгой төслийн гүний уурхайн бүтээн бай­гуулалт үргэлжилж байгаа гэсэн мэдээ хөрөнгө оруу­лалтад эерэгээр нөлөөлөх байх. Гүний уурхайн бүтээн байгуулалт түр зогсоход ажилгүй болсон хүмүүс ажилтай болохоос эхлээд нааштай өөрчлөлтүүд гараад эхэлчихсэн гэж ойлгож болох уу?

-Оюу толгой төслийн гүний уурхайн бүтээн байгуулалт тавдугаар сард баталсан төлөвлөгөөнийхөө дагуу явж байгаа. Бүх ажил нь нарийн графикийн дагуу өрнөж байна. Энгийнээр хэлбэл гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын ажил эхэлчихсэн. Хоёр жилийн өмнө гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг зогсоож, царцаасан байсныг эргээд гэсгээсэн гэсэн үг. Өмнө нь ажлаасаа халагдаж, цомхотголд орсон хүмүүс ажилтай болох зэрэг эерэг алхмууд хийгдээд эхэлсэн. Нарийн техник төлөвлөгөөнүүдээ ТУЗ-өөрөө батлуулсан байгаа.

-Гүний уурхайн бүтээн байгуулалт ямар нэг саадгүй үргэлжилж байна гэж ойлголоо?

-Оюу толгой дээр ажил өөдрөг байгаа. Зорьж очсон хэн ч тэнд бүтээн байгуулалт тасралтгүй өрнөж байгааг харж болно. Оюу толгойн хувьд олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн том уурхай болж чадсан. Олон улсын стандартын дагуу дэлхийн жишигт нийцсэн үйл ажиллагаа явуулдаг. Аюулгүй байдлыг дээд зэргээр сахьдаг, технологийн горим, бусад үйл ажиллагаа нь дэлхийн хамгийн сайн уурхайн түвшинд явагдаж байгаа.

-Олон улсын банк санхүүгийн байгууллагаас төслийн санхүүжилт босгох ажил ямар шатандаа явна вэ. Оны өмнө шийдэгдэх боломж байна уу?

-Арваннэгдүгээр сардаа багтаагаад олон улсын хорь орчим банктай зээлийн гэрээгээ хийнэ. Банкны тооны хувьд 17, 18 байх уу гэдэг нь ойрын хугацаанд тодорхой болчих байх. Өмнө нь Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг санхүүжүүлэхэд 4.2 тэрбум ам.долларыг банкнаас зээлж авна гэж байсан. Оюу толгой компанийн санхүүжилтийн өртөг багасч байна. Өөрөөр хэлбэл энэ том бүтээн байгуулалтыг хувь нийлүүлэгч болох Монгол Улсын Засгийн газар, Монголын иргэдийн өмнөөс хамгийн үр ашигтай хэлбэрээр үргэлжлүүлж байгаа. Оны өмнө шийдэгдэх боломж бий. Одоо процедурын асуудал л үлдсэн.

-Дэлхийн томоохон банкуудтай байгуулах зээлийн гэрээнд хоёр талаас бие биедээ тавьж байгаа шаардлагууд байна уу. Шийдэгдээгүй ямар нэг асуудал бий юу?

-Шийдэгдээгүй ямар ч асуудал байхгүй. Монгол Улсын Засгийн газар Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг үргэлжлүүлэхэд тодорхой дэмжлэг үзүүлж байгаа. Шууд дэмжлэг биш л дээ. Шууд бусаар дэмжиж байна. Зээлд нь баталгаа гаргаж өгөх асуудлаар банк санхүүгийн байгууллагуудтай харилцаж байгаа. Санхүүжилт хийхэд нь баталгаа өгөхөд татгалзах зүйлгүй гэдгээ илэрхийлчихсэн. Тэгэхээр Монголын Засгийн газар хүлээсэн үүргүүдээ цаг тухайд нь биелүүлж байна. Хоёр тал хүлээсэн үүргээ цагт нь биелүүлэхээс аргагүй шалтгаан бий. Цаг хугацаа мөнгөөр хэмжигдэж байна. Ажлаа хурдан явуулбал эдийн засагт үр нөлөө нь түргэн мэдрэгдэнэ. Тэр хэрээр хөрөнгө оруулалт нь цаг алдахгүй орж ирнэ. Зээл бүтвэл үйл ажиллагааных нь далайц түргэн нэмэгдэнэ. Цаашлаад Оюу толгойтой холбоотой шинэ туслан гүйцэтгэх компани, ханган нийлүүлэгчдийн хувьд бизнесийн шинэ боломжууд гарч ирнэ. Ингэж байж хөрөнгө оруулалтын үр нөлөө төгс утгаараа мэдрэгдэнэ. Оюу толгойтой хамтардаг компаниуд гэрээ хийж ажлаа эхлэх нь л хамгийн гол зүйл.

Энэ зээл яагаад сайн бэ гэдгийг энгийнээр тайлбарлая. Сүүлийн үед Монголд хөрөнгө оруулахад эрсдэлтэй гэж их ярилаа. Хөрөнгө оруулагчдад итгэл төрөх нь энэ зээлийн бас нэг сайн тал. Өнөөдөр олон улсын арилжааны болон хөгжлийн банкууд хамтраад уул уурхайн салбар дахь хамгийн том төслийн санхүүжилтийн зээлийн багцыг Монголд өгч байгаа. Тэд Монголд, Оюу толгой гэдэг том төсөлд итгэж байна гэсэн үг. Дээр нь “Рио тинто” баталгаа гаргачихаар бид энэ том зээлийг Монгол руугаа татаж чадаж байгаа юм. Ингэснээр Оюу толгой төсөл урагшилна, компанийн санхүүжилтийн өртөг буурна гээд олон давуу тал гарч ирнэ. Шууд бус эерэг нөлөөлөл ч бий.

-Шууд бус нөлөө гэдгээ тодруулаач?

-Товчхондоо Монгол гэдэг хаалттай зах зээл Оюу толгойг дагаад нээгдэж байгаа нь маш том боломж. Төслийн санхүүжилт хийж буй банкууд Монголыг өөртөө нээчихэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл Монголын өөр бизнес төслүүдэд энэ банкууд руу очиж яриа хэлцэл хийх боломж нээгдэж байгаа гэсэн үг. Төмөр зам, цахилгаан станц зэрэг том төслүүд дээр олон улсын банкуудтай ярих боломж Оюу толгойн төслийн санхүүжилтийг дагаад нээгдэнэ гэж харж байгаа. Дэлхийн ийм олон банк Монголд итгээд зээл өгөхөөр манай зах зээлд итгэх итгэл тэр хэрээр нэмэгдэх сайн тал бий. Зээлжих зэрэглэл тогтоодог байгууллагууд ч өөрөөр хүлээж авна.

-Олон улсын банкууд Оюу толгойн төслийн санхүүжилтийг энэ онд хийгээд эхэллээ гэхэд хөрөнгө оруулалтын шууд бус өгөөж нь ийм байна гэсэн таамаг тооцоо төсөөлөл гаргаж үзсэн үү. Жишээ нь ирэх жилийн эдийн засагт ямар эерэг өөрчлөлт гарах вэ?

-Оюу толгойн үйл ажиллагаа жигд явж байгаа, бүтээн байгуулалтын ажил нь эргээд сэргэсэн учраас шинэ бизнес олноороо бий болно. Монгол руу ирдэг гадаадын компаниудын тоо ч нэмэгдэж байна. Бизнесийн боломж гарч ирлээ гээд ирж байна л даа. Ийм сонирхолтой гадаадын компаниуд монгол түншүүдтэйгээ уулзаад хамтарч ажиллах бизнес төлөвлөгөөгөө тохироод эхэлсэн шиг байна. Мэдээж энэ харилцаа олны нүдэнд ил харагдахгүй. Оюу толгойн гүний уурхайтай холбоотой шинэ бизнесийн боломж хайсан улс олон бий. Наад захын жишээ гэхэд би өдөрт хоёр компанийн төлөөлөлтэй уулзаж байна.

-Ирэх сард Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын ханган нийлүүлэгч, туслан гүйцэтгэгчдийн форум болно гэж сонссон. Шинэ бизнес, шинэ боломж хайсан хүмүүс очиж мэдээлэл авч болох нь ээ?

-Арваннэгдүгээр сарын 4-нд томоохон экспо зохион байгуулна. Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын үйл ажиллагаатай холбоотой ямар бизнесийн боломжууд байна вэ гэдгийг хүн бүрт тайлбарлаж өгөх юм. Оюу толгойд нэг давуу тал бий. Энэ компанийн худалдан авалтын болон туслан гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах үйл ажиллагаа нээлттэй байдаг. Оюу толгойн хувьд чадаж байгаа нь өрсөлдөөд бизнесээ олдог зарчмаар үйл ажиллагаагаа явуулдаг учраас бүх боломжоо нээлттэй дэлгэнэ. Өмнө нь хамтарч ажиллаж байсан компаниуд нь ч орж ирнэ. Шинэ компаниуд ч орж ирэх боломжтой.

-Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын хөрөнгө оруулалт эхнээсээ ороод эхэлчихсэн гэсэн таатай мэдээ бий. Ирэх жилүүдэд хэр хэмжээний мөнгө зах зээлд орж ирэхээр байгаа вэ?

-Жил бүр тэрбум гаруй ам.долларын хөрөнгө оруулалт ойрын зургаан жилд хийгдэнэ. Энэ бол гадаадаас хөрөнгө оруулалт гэж орж ирэх мөнгө. 2015 онд Оюу толгой дотоодын эдийн засагт нийтдээ 800 гаруй сая ам.долларыг оруулж ирнэ гэсэн төлөвлөгөө бий. Багцаагаар 1.6 их наяд төгрөг гэсэн үг. Есдүгээр сарын байдлаар 75 хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Хөрөнгө оруулагчийн оруулж ирсэн ам.доллар дотоодын зах зээлд цалин, татвар болоод зарцуулагдаж байгаа. Оюу толгойн үйл ажиллагаа тогтвортой явж байгаа нь сайн хэрэг. Ялангуяа өнөөдрийнх шиг эдийн засгийн хүндрэлтэй үед том компаниудын зарим нь хөл дээрээ зогсоод, үйл ажиллагаагаа таслахгүй явуулах нь бидэнд л хэрэгтэй.

-Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалт саадгүй урагшлахад Засгийн газрын зүгээс шалтгаалах бүхнээ хийж байна уу. Эсвэл цаг авахаар ямар нэг шийдвэр байна уу?

-Засгийн газрын зүгээс шаардлагатай бүх алхмаа цаг хугацаанд нь хийгээд явж байна. ТЭЗҮ-ийг нь Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл хүлээгээд авчихсан. ТЭЗҮ-ээс болж удаашрах асуудал байхгүй болсон. Ер нь бид нэг зүйлийг сайн ойлгох учиртай. Оюу толгой Монголын компани. Бид нэг эзэн нь, хувь нийлүүлэгч нь. Төслийн ажил саадгүй урагшилбал наад зах нь тэнд ажиллаж байгаа хүмүүст хэрэгтэй. Нөгөө талаар олон компани Оюу толгойтой хамтарч ажиллаж, үйлчилгээ үзүүлж орлого олдог учраас бүх зүйл цагтаа явах нь хамгийн зөв шийдэл. Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын үйл ажиллагаа удааширснаас, энэ ажлыг зогсоосноос болоод алдагдсан боломжийн тухай бид өмнө нь хангалттай ярьсан. Ам.доллараар бодоход олон тэрбумын алдагдал хүлээснийг эдийн засагчид тооцож гаргасан байдаг. Тэгэхээр цаг алдах эрх бидэнд байхгүй.

-Оюу толгойд нэмэлт хайгуул хийгдэж байгаа юу?

-Уул уурхайн ямар ч компани олборлолттойгоо зэрэгцүүлээд хайгуулын үйл ажиллагаа явуулж байдаг. Нэмэлт хайгуулыг жил бүр графикийн дагуу хийж байгаа. Оюу толгой шиг том ордын нөөц нэмэгдэх нь бидэнд л хэрэгтэй. Нөөц нь өсөхийн хэрээр энэ компанийн үнэ цэн нэмэгдэнэ. Оюу толгойн хувьцаа олон улсын зах зээл дээр арилжаалагддаг. Мөн энэ төсөл Монголд бусад хөрөнгө оруулалтыг ч нээж өгч байгаа. Энэ утгаараа Оюу толгойн нөөц нэмэгдэх тусам бидэнд өөр олон боломж нээгдэнэ гэсэн үг.

-Зэсийн үнэ яг одоо бол таагүй байна. Цаашдаа уруудаж ч магадгүй гэсэн таамаг дуулдах юм. Өөдрөг, гэгээтэй таамаг сонсогдох нь уу?

-Зэсийн зах зээл ойрын үед боломжийн байх нь гэсэн шинжээчдийн төсөөлөл гарсан. Хоёр, гурван жилийн дараа зэсийн үнэ тогтворжино, цаашид өсөх хандлагатай гэсэн тооцоо таамаг бий. Тэгэхээр Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг зөв үедээ хийж байна. Зах зээл унаж байгаа үед бүтээн байгуулалтаа хийгээд гүний уурхайгаа барьчихвал зэсийн үнэ өссөн үед том ашиг олох боломж бүрдэнэ. Дэлхий даяар зах зээл хүндрэлтэй ийм үед барьж байгуулах боломжийг л хайх хэрэгтэй. Тэгвэл үнэ өссөн үед ашгаа хүртэж эдийн засаг хурдан сэргэх боломжтой.

-“Рио”-гийн талаас гүний уурхай ашиглалтад орох үед зэсийн үнэ эргээд өснө гэсэн таамгийг онцолж байгаа…?

-Зах зээл хүнд үед нь бүтээн байгуулалтаа хийх хэрэгтэй гээд байгаа нь энэ л дээ. Гүний уурхай ашиглалтад орчихвол Оюу толгой олон улсын зах зээл дээр хамгийн өрсөлдөх чадвартай зэсийн уурхай болно. Өөрөөр хэлбэл зардал нь багасна. Бага зардлаар илүү их орлого олдог компани болно. Зэсийн үнэ нэмэгдвэл энэ компани илүү ашигтай ажиллана. Илүү ашигтай ажиллавал энэ том төслийн хувь эзэмшигч болсон бидэнд бас сайнаар тусна.

-Хувь нийлүүлэгчдийн хооронд яригддаг асуудлууд шийдлээ олсон гэж ойлгож болох уу?

-ТУЗ-ийн зүгээс Оюу толгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын явцад зардлыг маш нарийн хянана. Жишээ нь Монголын тал Оюу толгой компанийн санхүү, аудит, худалдан авалтыг хариуцсан ТУЗ-ийн байнгын хороог даргалдаг болсон. Өмнө нь хувь нийлүүлэгчдийн хооронд олон асуудал үүссэн байсан. Эдгээр асуудлыг бизнесийнхээ зарчмаар ярьж тохироод шаардлагатай тохиолдолд шинэчлэл хийгээд явж байна. Оюу толгой компани Монголын санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн хуулиудыг дагаж мөрдөх талаар тодорхой зөвлөмжүүд гаргасан. Үүнийг компанийнхаа ТУЗ-өөр дамжуулж гүйцэтгэх удирдлагадаа даалгавар өгөөд явж байгаа. Өмнө нь гарсан алдаануудаас суралцаад дахин алдахгүй байхын тулд хяналтаа тогтмол хийгээд явж байна.

-Монголын компани, монголчуудын хувьд Оюу толгой төслөөс ашиг хүртэх, энэ төслийг дагасан шинэ бизнес хийх сонирхол өндөр байгаа. Энэ тал дээр Оюу толгойн ТУЗ-ийн гишүүд хэр анхаарч байгаа вэ?

-Хувь нийлүүлэгчдийн үүднээс яривал ТУЗ-өөрөө дамжуулаад компанийнхаа бодлогын хүрээнд энэ тал дээр анхаарч байгаа. Тэр дундаа худалдан авалт, санхүүгийн тал дээр өөрийн гэсэн тодорхой байр суурийн хүрээнд тодорхой шийдвэрүүдийг компанидаа ашигтайгаар гаргана гэж үзэж байна. Үүнийг дагаад Монголын компаниуд, Монголын бизнесүүдэд боломж нээгдэнэ. Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын төлөвлөгөөн дээр ч дотоодын худалдан авалтыг системтэйгээр нэмэгдүүлнэ гэж тусгаж өгсөн. Өөрөөр хэлбэл Оюу толгойн авах бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ Монголд байвал Монголоос түрүүлж авах боломжийг нээж байгаа.

Монгол HD телевизийн “Авьяаслаг монголчууд” шоу нэвт­рүүлгийн шүүг­чээр ажиллаж буй “Харанга” хамтлагийн ахлагч Ц.Чулуунбаттай ярилцлаа.

-Та олон улсад нэртэй энтертайнмент шоу болох “Авьяаслаг мон­гол­чууд” шоу нэвтрүүлгийн шүүгчээр сонгогдсон. Шоу саяхнаас эфирээр цацагдсан ч ажил нэлээд эртнээс эхэлсэн дуулдсан. Одоо яг ямар шатандаа яваа вэ?

-Шүүгчийн шатны шалга­руулалт явагдаж байна даа.

-Танд анх шүүгч хийх саналыг хэрхэн тавьсан бэ. Та бас яаж хүлээж авав?

-Авьяастныг тодруулах шоуны шүүгчээр ажиллах хариуцлагатай бөгөөд хүндтэй саналыг тавьсан. Би энэ шоуны олон улс дахь форматыг мэдэж байсан учраас, хийх ёстой ажил минь байна гэж бодож хүлээн авсан даа.

-“Авьяаслаг мон­гол­чууд” шоу өмнө гарч байсан шоу нэвтрүүлгүүдээс илүү шинэлэг байна. Анхны дугаараас л үзэгч ихтэй байсан. Үзэгчдийг байлдан дагуулж буй гол хүчин зүйл нь юунд байна вэ?

-Маш олон зүйл нөлөөлсөн. Хамгийн түрүүнд би шоуны баг хамт олны багаар ажиллах чадварыг хэлмээр байна. Тэд маш нарийн зохион байгуулалттай ажиллаж байгаа. Олон цагаар ажиллаж байгаа ч тэр хамт олноос сөрөг уур амьсгал мэдрэгдээгүй. Зөрсөн хүн бүр инээмсэглэл тодруулсан, уриалгахан залуус байдаг. Би тэднээс эрч хүч авч ажиллаж байсан гэж хэлж болно шүү. Дараагийн онцлох зүйл бол мэдээж авьяастнууд маань шүү дээ.

-Америкийн болон бусад орны яг адил шоу нэвтрүүлгийг хэт дуурайсан гэх хүмүүс бас байна. Үндэсний хэв маягаа агуулах ёстой юм уу, яг стандартаар хийх ёстой байдаг юм уу?

– Албан ёсны эрхийг авсан учраас тусгай стандартын дагуу хийх ёстой. Энэ шоу бол аль ч улсад нэг л стандарт форматаар хийгддэг. Үүнийг манайхан хараахан сайн ойлгохгүй л байх шиг байна. Харин оролцож байгаа авьяастнуудын хувьд үндэсний хэв шинжээ хадгалсан үзүүлбэр үзүүлэх нь нээлттэй шүү дээ. Тэр тусмаа үндэсний өв соёл, язгуур урлагтай гэдгээрээ манай орны авьяастнууд бусад улс орнуудаас онцлог.

-Нэвтрүүлэгт нийт хичнээн хүн оролцсон бэ. Түүнээс хэд нь хоёрдугаар шатанд тунаж үлдэв?

-Нээлттэй шатны шалгаруулалтад Монгол орны өнцөг булан бүрээс хоёр мянга гаруй оролцогч оролцсон гэж байсан. Үүнээс бид эхний шатандаа 250 орчмыг нь үзсэн. Энэ шатнаас тэнцүүлсэн нийт оролцогчдоо дахин шигшиж хагас шигшээд үлдэх 32-ыг шалгаруулдаг журамтай. Энэ зарчмаар л явна даа.

-Таныг гайхшруулж, инээлгэж, уяраасан үзүүлбэр хэр их гарав?

-Зөндөө байсан. Хамгийн том жишээ бол хоёрдугаарт оролцсон Дарханы дуучин хүү, барилгачин мэргэжилтэй Отгонбаяр байв. Маш сайхан хоолойтой хүү. Би бүр хамтарч ажилламаар байна гэдгээ ч хэлээд авсныг үзэгчид мэдэж байгаа байх. Онцлоод яривал олон хүн бий.

-Шүүгчээр суухдаа уярч уйлсан тохиолдол байгаа юу?

– Өө байлгүй яахав. Гэхдээ уярч гэхээсээ илүү бахархаж нулимс дуслуулж байлаа.

-Гарсан даруйдаа үзэгчдийн дэмжлэгийг олж чадсан оролцогчдын нэг нь Ховдын Чойсүрэн гэж сошиалаар их бичигдэж байна. Та энэ залууг тайзан дээр гарч ирэхэд ямар сэтгэгдэлтэй байв?

-За энэ залуу ч дээ гэж бодож байсан нь үнэн (инээв). Шүлэг нь нэг их онцгой байгаагүй. Гэхдээ өөрийн гэсэн хүн татах увдис түүнд байна лээ. Өөрийнхөөрөө байж чадсан.

-Мөн түргэн хэллэг хэлдэг Пунсалдулам эгчийн үзүүлбэр сонирхолтой санагдаж байсан. Ардын язгуур урлагаа түгээх том боломж энэ тайз мөн үү?

-Мэдээж мөнөөсөө мөн. Түргэн хэллэгийн уралдаан болж байна гэж ойр хавьд сонссонгүй. Тэгэхээр тэр хүн “Авьяаслаг монголчууд”-ын шоуны тайзыг зорихоос яах вэ. Энэ л манай шоуны гол онцлог. Зөвхөн энэ тайзан дээр л тэр хүн өөрийгөө харуулах боломж нь нээгдсэн.

-Таны хувьд шүүгчээр ажиллах хүнд байна уу. Ажлын ачаалал хэр байна вэ?

-Хүнд гэж хэлэхэд хэцүү. Би түрүүн хэлсэн. Өөрийн минь хийх ёстой ажил гэж бодож байгаа учраас би ажлаа чин сэтгэлээсээ хийхийг хичээдэг. Тиймдээ ч тэр эрчээрээ явна. Гэхдээ урьд өмнө нь ийм урт цагаар телевизийн бичлэгт орж байгаагүй юм билээ. Энэ л хүндэвтэр санагдаж байгаа даа. Гэхдээ зүгээр ээ, нэг л мэдэхэд цаг өнгөрсөн байдаг.

-Бусад шүүгчидтэйгээ маргалдсан гэж дуулсан. Санал нийлэхгүй зөрөлдөх тохиолдол их гардаг уу?

-Мэдээж зөндөө гарна шүү дээ. Заримдаа шүүгчдийн дийлэнх саналаар дийлэгдэх үе байна. Гэхдээ дөрвөн өөр өнцөг, дөрвөн өөр үзэл бодол байж жинхэнэ авьяасыг нээх болов уу. Мөн эцсийн мөчид бид дөрөв санал нэгтэйгээр л дуусдаг даа.

-Оролцогчид юун дээр их алдаж байсан бэ?

-Шоу явагдах дүрэм журмаа сайн ойлгохгүй, дараагийн шатанд гэж үзүүлбэрээ нөөж байгаад тэнцэхгүй гарсан оролцогчид олон байгаа. Мөн хийж байгаа үзүүлбэрээ сэтгэлээсээ бүр эмоцио гаргаж чадахгүй байгаад алдаж байсан. Бас үзүүлбэрээ буруу сонгох нь оролцогчдын нийтлэг алдаа болж байгаа даа.

-Нэвтрүүлгийн хамгийн залуу болон хамгийн настай оролцогчид хэд хэдэн настай вэ?

-80 гарсан авьяастан байсан. Хамгийн залуу нь зургаан настай охин байсан.

-Энэ нэвтрүүлгийн ач холбогдлыг хэрхэн харж байна. Дэлхийн хэмжээний одыг гаргаж ирэх боломж хэр байна?

-Мэдээж байгаа. Энэ л шоуны гол мөн чанар.

-Нэвтрүүлгийн тайзны үзэгчээр оролцох хүсэлтэй хүмүүс яаж холбогдох вэ?

-Би сайн мэдэхгүй юм. Зохион байгуулагчдаас асуусан нь дээр болов уу. Монгол HD телевизийн фэйсбүүк хуудас энэ талын мэдээллийг маш сайн өгдөг.

-Та оролцогчдодоо юу гэж зөвлөх вэ?

-Өөрийнхөөрөө л бай гэж хэлмээр байдаг. Одоо ч тэгж хэлмээр байна. Мөн үнэхээр сайхан авьяастай оролцогчид сандарснаасаа болоод бүдэрдэг. Тэр үед нь хайран юм л гэж боддог доо. Тайзан дээр гарсан тэр мөчдөө бүх зүйлээ тултал нь гарга, бүх боломжоо бүрэн ашигла гэж хэлмээр байна.

-Энэ шоуны зардал тэрбум төгрөгөөс даваад явсан тухай сонсогдож байсан. Ийм зарлагыг энэ салбараас нөхнө гэж байхгүй байх?

-Гэр бүлээрээ үзээд суух зүйлгүй байгаа өнөө үед энэ шоу цагаа олж хийгдсэн. Нийгэмд баяр баясал бэлэглэж байна. Тиймээс гэр бүлийн тэр сайхан уур амьсгалыг, монголчуудын тэр их авьяасыг тэд эд гэж мөнгөөр хэмжих учир дутагдалтай. Нөгөөтэйгүүр телевизийн шоуг хэрхэн яаж хийхийн тод жишээ болсон байх. Бас нэг зорилго нь монгол авьяасыг дэлхийд таниулах боломж шүү дээ. Энэ шоунд цаг нар, хөрөнгө мөнгөө зарцуулж байгаа хүмүүс зөв зүйл хийж байгаад 100 хувь итгэлтэй байна.

-Гадаадын ийм шоуны шүүгчид хамгийн нэр хүндтэй хүмүүс байдаг. Бас тэдний цалин пүнлүүний асуудал дандаа бичигддэг. Тэгэхээр танаас энэ талаар асуухгүй өнгөрч болохгүй болов уу?

-Гэрээний дагуу би үүнийг нууцлах ёстой. Гэхдээ оюуны өмчийг дээдэлдэг, авьяасыг үнэлж чаддаг хамт олонтой ажиллаж байгаадаа баяртай байна. Тэд миний авьяасыг үнэлж цалин пүнлүүгээ тогтоосон биз. Тэдний өгч байгаа хөлс мөнгөнд би сэтгэл хангалуун байгаа.

Түрүүч нь №243 (5195) дугаарт

Фэйсбүүкээр танилцсан эмэгтэйгээ фото модель, загвар өмсөгч болгоно хэмээн харилцаа тогтоож, зургийг нь авсныхаа дараа эрхшээлдээ оруулж секс сүрдүүлэг хийсэн гэх үндэслэлээр гэрэл зурагчин Ө-г цагдаагийн байгууллагад шалгаж байгаа. Хэрэгт гурван эмэгтэй хохирогчоор тогтоогдсон. Мөн цөөнгүй гэрч байгаа аж.

“НҮЦГЭН ЗУРГИЙГ ЧИНЬ ИНТЕРНЭТЭЭР ЦАЦЛАА ГЭЖ ДАРАМТАЛНА”

Ө-ийн сүрдүүлэгт өртсөн ч, гэрчийн мэдүүлэг өгөхийг хүсэхгүй байгаа цөөнгүй бүсгүй байдаг юм байна. Ар гэрийнхэндээ мэдэгдэх хүсэлгүй, хуулийн байгууллагаар явах сонирхолгүй байгаа учраас тэд гэрчийн мэдүүлэг өгөхгүй гэжээ. Гэхдээ цахим ертөнцөд гэмт хэргийн хохирогч болох эрсдэл ойр байдаг гэдгийг бусдад ойлгуулах, сэрэмжлүүлэх хүсэл тэдэнд байгааг ярьсан. Тэдний нэгтэй холбогдож ярилцлаа.

-Уучлаарай, та хэд орчим настай вэ. Фэйсбүүк, твиттерийн идэвхтэй хэрэглэгч үү?

-Хорь гаруй настай. Фэйсбүүкийн идэвхтэй хэрэглэгч байсан ч одоо маш болгоомжтой ханддаг болсон. Би хүүхэд байхдаа загвар өмсдөг, загварын чиглэлээр дагнан явахыг хүсдэг байсан. Охид өөрийгөө хөөрхөн, гоё гэдгийг мэдрэхийг хүсдэг шүү дээ. Тийм үедээ фэйсбүүкт зургаа их оруулдаг байлаа. Одоо би ээж болох гэж байгаа. Тэгээд ч гэнэн зангаасаа болж насан туршдаа мартахгүй асуудалд орж байсан учраас бараг зураг хийдэггүй. Зөвхөн хүмүүсийн бичсэнийг л уншдаг.

-Та секс сүрдүүлгийн хохирогч болсон ч хуулийн байгууллагад хандахыг хүсэхгүй байгаа гэсэн. Юу болсныг товч яриач?

-Хоёр жилийн өмнөх явдал. “Chingis ….” хаягтай хүнээс найзлах хүсэлт ирснийг санаандгүй хүлээгээд авчихсан. Тэгтэл өнөөх хаягаас өдөр бүр шахам захидал ирдэг болсон. “Баяжихыг хүсч байвал найзтайгаа холбогдоорой”, “Чи утсаа л үлдээчих. Найз нь өөрөө ярья”, “Чиний зурагнуудыг харлаа. Фото модель болох төрх байна”, “Найзынхаа фэйсбүүк хаяг руу ороод бүх мэдээллийг уншаарай”, “Манай компанитай хамтарч ажиллавал маш том боломж нээгдэнэ шүү” гэх мэтээр тасралтгүй захидал явуулдаг байсан. Хаягаар нь орж үзэхэд найз гэхээргүй, нас тогтсон хүний зураг байсан. Тэр үед л би сэжиг авах ёстой байсан юм билээ. Цааш нь үзтэл загварын бололтой охидуудын үнэхээр гоё зураг байсан. Бас гадаадын компанийн Монгол дахь захирал гэж ойлгогдохоор мэдээллүүд байсан. Хүмүүс зураг бүхэн дээр нь амжилт хүссэн сэтгэгдэл үлдээсэн байгааг хараад итгэл төрсөн байх. Нэг удаа “Таны явуулаад байгаа мэдээллийг ойлгохгүй байна. Яагаад над руу захидал бичээд байгаа юм бэ” гээд хариу биччихсэн. Гэтэл өөрийгөө топ модель Одгэрэл, Содтуяа нартай хамтран ажиллаж байсан. Тэдний зурагчин гэх мэтээр ярьж эхэлсэн. Өөрийнхөө сонинд өгсөн ярилцлагыг хүртэл цахим шуудангаар харуулсан. Намайг фото модель болох төрхтэй ч, мэргэжлийн хүний зөвлөгөө хэрэгтэй гэж зөвлөсөн. Хариу бичихгүй болохоор 9911… –тэй дугаараас залгана. Хоолойг нь сонсоход их аядуухан хүн шиг санагдсан. Бас загвар өмсөгч, миссүүдийн талаар ярихдаа яг л таньдаг, дотно найзынхаа тухай ярьж байгаа мэт мэддэг байсан.

-Үнэхээр загварын­хантай ажилладаг юм байна гэж итгэсэн үү?

-Итгэл төрүүлдэг юм билээ. Загварын нарийн мэдрэмжтэй юм шиг ярина. Миний авсан зураг гээд үзүүлсэн зурагнууд нь их гоё санагдсан. Тэгээд л зургаа авахуулъя гэж шийдсэн. Тухайн үед ямар ч эргэлзээ төрөөгүй. Чингэлтэй дүүрэгт байдаг студид нь яваад очсон. Намайг ороход нэг хүнтэй сууж байсан. “Эхлээд манай компанитай танилц” гээд гэрэл зураг дардаг болов уу гэмээр харанхуй шахам өрөөнд оруулсан. Шууд хаалгаа дотроос нь түгжихэд эвгүй санагдсан ч итгэл төрчихсөн байсан болохоор нэг их юм бодоогүй.

-Орой болчихсон байсан юм уу?

-Өдөр очсон. Очиход компанийнхаа тухай ярьсаар байгаад харанхуй болгочихсон. Гар утас зурдаг, интернэтийн үйлчилгээ явуулдаг компанийн тухай танилцуулаад байсан. Хамтарч ажиллавал гадаадад аялуулна гэх мэт сайхан, сайхан л юм яриад байсан. Тэгснээ “Орой боллоо. Хоёулаа зургаа авъя” гээд босоод ирсэн. Тэгснээ намайг ор руу түлхээд “Хувцсаа тайл” гэсэн. Эсэргүүцтэл “Фото модель чинь нүцгэн биеийн гоо сайхнаа харуулдаг юм. Хувцастай эмэгтэйн зураг хаа сайгүй байгаа” гэх мэтээр загнаж, сүрдүүлж эхэлсэн. Тэгсээр хүчээр шахуу хувцас тайлсан. Хувцас тайлах бүртээ зураг аваад байсан. Үүнээс цаашаа юу болсныг үнэхээр яримааргүй байна.

-Тусламж дуудах, орилох боломж байгаагүй юу?

-Хаалга түгжээтэй, би ганцаараа очсон болохоор айгаад хэлснийг нь л хийсэн. Миний авсан зураг компьютерт нууц байгаа. Кодтой болохоор надаас өөр хүн орох боломжгүй. Санаа зоволтгүй гэсэн. Айчихсан байсан болохоор юу болсныг ч сайн санадаггүй юм билээ. Гарах гэтэл надад 60 мянган төгрөг өгсөн. Авахгүй гэсэн ч хүчээр халаасанд хийчихсэн. Үнэндээ юу ч хийж чадаагүй. Уйлаад л тэндээс гарсан.

-Тэгээд холбоогоо тасалсан уу?

-Үгүй. Байнга шахам дуудна. Очихгүй гэхээр нүцгэн зургийг чинь сайтад өглөө, интернэтээр цацлаа гэж дарамтална. Тэр үед би найз залуутай болж байсан учраас хэлснээр нь байхаас өөр аргагүй болсон. Сүүлдээ фэйсбүүк хаягаа хааж, гар утсаа хүртэл сольсон. Одоо хүртэл тэр хүнд миний зураг байгаа. Хэзээ нэгэн цагт ил гарч, гэр бүл минь сүйрэхвий гэхээс маш их айдаг.

-Цагдаагийн байгууллага тэр хүнийг шалгаж байгаа. Эх сурвалжийн мэдээлснээр комьютерийг нь шалгахад маш олон эмэгтэй хүний зураг байсан гэсэн. Нэгэнт цагдаагийн байгууллага эд мөрийн баримт болгож авсан болохоор айлтгүй болов уу?

-Тэр хүнийг шалгаж байгааг сонсоод ямар их баярласныг та нар төсөөлөхгүй л дээ. Энэ тухай мэдээлэл гарсны дараа надтай адил маш олон эмэгтэй байгааг олж мэдсэн. Заримтай нь холбоо тогтоосон. Тэр хүн өөрийнхөө эрхшээлд оруулаад зогсохгүй, нөлөө бүхий хүмүүст зуучилдаг гэх мэдээлэл ч олдсон. Зарим охид мөнгийг нь аваад хүссэнээр нь байдаг тухай ч сонссон. Гэхдээ энэ бол хүний сонголт учраас би энд ярих утгагүй.

Би цагдаагийн байгууллагаар явмааргүй байна. Гэрч болбол ар гэрийнхэн минь ямар нэгэн байдлаар мэднэ. Ээж болохоо хүлээж байгаа надад бүр хүнд байна. Над шиг байдалд олон хүн битгий ороосой гэсэндээ өөрийн чинь ярилцлага хийх хүсэлтийг хүлээж авсан юм шүү.

-Цахим хуудастаа хувийн мэдээллээ оруулдаг, алхам тутамд юу бодож, юу хийж байгаагаа бичдэг хүмүүс цөөнгүй бий. Тэдэнд хандаж юу хэлэх вэ?

-Гоё гарсан зургаа тавиад бусдаар магтуулах сайхан. Гэвч атгаг сэтгэлээр зургийг чинь хараандаа авчихсан хүн бас байдаг юм шүү. Тийм хүмүүс яаж ийж байгаад холбоо тогтоодог. Холбоо тогтоосон л бол аргандаа оруулдаг. Ашигладаг. Арганд нь нэг л удаа орсон бол яаж ч мултарч чаддаггүй юм билээ. Тиймээс уулзаж байгаагүй, таньдаггүй хүмүүстэйгээ цахим хуудаст битгий найз болооч, найзын хүсэлт ирвэл шууд хаачихаж байгаач гэж гуймаар байна. Бас өөрийгөө ганц бие, найз залуугүйг илчлэх мэдээлэл огт битгий оруулж байгаарай. Мөн хамтран ажиллах, элдэв бараа зарах саналыг битгий сонирхож байгаарай гэж зөвлөмөөр байна. Найз нөхдийнхөө зургийг ч цахим хуудастаа тавихдаа болгоомжтой байхгүй бол чамаар дамжуулж, найз чинь эрсдэлд ордог юм шүү гэв.

“НОТЛОХ БАРИМТГҮЙ, ЦАГДААД ӨГӨӨД Ч НЭМЭРГҮЙ ГЭСЭН”

Өөр нэг эмэгтэй “Би олон жилийн өмнө тэр хүнээр зургаа авахуулсан. Нөхөртэй болсны дараа “Танай нөхөрт зургийг чинь явууллаа” гэж дарамталдаг болсон. Би маш хүнд байдалд орж байсан. Гэхдээ цагдаад очиж мэдүүлэг өгөх завгүй” гэсэн юм.

Нэгэн бүсгүй ингэж ярилаа. “Би ажил дээр нь очоод тэр хүний дарамтад орж байсан. Хүн мөнгө аваад ир гэхээр нь очтол “Би тэр хүнд чинь ир гэж хэлээгүй. Нэгэнт ирчихсэн юм чинь манай компанийн үйл ажиллагаатай танилц гээд комьютер, гар утасны танилцуулга үзүүлсэн. Их бүдүүлэг. Танилцуулгаас нь юм асуухаар “Мэдрэл юм уу. Нүд чинь юугаа хардаг юм бэ. Хүн юм үзүүлээд байхад” гэж загнасан. Тэгээд надад хүч хэрэглэсэн. Цагдаад өгнө гэтэл “Нотлох баримт байхгүй юм чинь. Чи намайг цагдаад өгвөл би хүн гүтгэсэн хэргээр цагдаад хандана” гэж дарамталсан. Би нөхөр хүүхэдтэй хүн. Тэр хүнээр зургаа авахуулаагүй. Интернэтээр ч танилцаагүй. Хүний гуйлгаар ажил дээр нь очоод л дарамтад орчихсон. Гэрийнхэндээ мэдэгдмээргүй байна” гэв.

“ЧИ НӨХӨР НЬ ГЭЭД ЯАЖ Ч ЧАДАХГҮЙ” ГЭЖ ДОРОМЖИЛСОН

Сэжигтэн Ө-ийн талаар цагдаад нэгэн залуу гомдол гаргасан байдаг. Тэрбээр мөн цахим сүлжээгээр Ө-ийн талаар мэдээлэл тавьж, тэр дагуу нь олон эмэгтэй түүнтэй холбогдсон баримт байна. Тэр залуутай ярилцлаа.

-Та яагаад Ө-тэй холбогдсон юм бэ?

-Манай эхнэр рүү захидал бичээд байсан. Холбогдоорой гэсэн утас руу нь “Би нөхөр нь байна” гээд ярьтал “Чиний нөхөр нь байх надад хамаагүй. Чи яаж ч чадахгүй” гэх мэтээр доромжилсон. Би тэр хүнийг сэтгэцийн өөрчлөлттэй юм болов уу гэж бодоод фэйсбүүк хуудастаа сэрэмжлүүлэг бичсэн юм. “Ийм хаягтай хүн манай эхнэр рүү захидал бичээд салахаа болилоо. Болгоомжтой байгаарай” гэсэн. Тэгтэл 600 гаруй хүн сэтгэгдэл бичсэн. Аймаар нь сэтгэгдэл бичсэн хүмүүсийн талаас илүү хувьд нь Ө захидал бичиж, хамтран ажиллах санал тавьсан байсан. Бичиж байсныг нь зураг болгоод над руу явуулж байсан. Нэг өдөр надад долоо, найман зуун захидал ирсэн. Хүчирхийлэл, дарамтад орсон маш олон эмэгтэй PM-ээр холбогдож, болсон явдлыг ярьсан.

-Тийм учраас цагдаад хандсан уу?

-Нэг охин цагдаад хандахаар шийдчихсэн байсан. Түүнтэй хамт бүх баримтаа аваад Эрүүгийн цагдаагийн газрын Цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст хандсан. Надад маш ноцтой мэдээллүүд ирсэн. Тэр хүн царайлаг охидын нүцгэн зургийг дөрөв, таван жилийн өмнө ч авдаг байсан юм билээ. Тэгээд өөрийнх нь хүслээр байгаагүй хүмүүсийн зургийг интернэтээр тараадаг. Зургаа авахуулсан охин телевизэд ажилд орох зэргээр карьерээ хөөхөд “Зургийг чинь олон нийтэд тараалаа” гэж сүрдүүлдэг. Ийм харамсалтай зүйл ч болж байсан гэв.

СҮРДҮҮЛЭГЧ, ХҮЧИРХИЙЛЭГЧ ТАНЫ ХҮҮХДИЙН ГАР УТСАНД НУУГДАЖ БАЙХ ВИЙ

Сүүлийн үед манай улсад цахим гэмт хэрэг өсч байгаа. Секс сүрдүүлэг буюу онлайн дарамтын гэмт хэргийн тогтсон хэлбэр бол фэйсбүүкээр харилцаа тогтоож, нүцгэн зургийг нь аваад түүнийг нь интернэтээр тараана гэж сүрдүүлж эрхшээлдээ оруулдаг. Бүр мөнгө нэхдэг. Ийм гэмт хэрэг үйлдэгчид таны хүүхдийн гар утсанд нуугдаж байгааг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулсан. Учир нь энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирогчид өсвөр насныхан, залуу эмэгтэйчүүд байдаг. Фэйсбүүкээр хэнтэй харилцаж, юу ярьж байгааг нь эцэг, эхчүүд анзаарч хяналт тавьж байхыг анхааруулсан. Мөн онлайнаар бусадтай харилцахдаа анхааралтай байхыг сануулсан. Хэрвээ ийм төрлийн дарамтад өртсөн бол Эрүүгийн цагдаагийн газрын Цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэх албаны cybercrime@police.gov.mn хаягаар хандах боломжтой. Мөн 51-265727 утсаар мэдээлэл өгч болох аж.

Ц.ӨРНӨХ