Month: September 2015

Монголын
Гурил үйлдвэрлэгчдийн холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн, “Милл хаус” компанийн
гүйцэтгэх захирал Ж.Чинзоригтой ярилцлаа.

-Тариаланчид
гурилын үйлдвэрийнхнийг хөнгөлөлттэй зээл зэрэг өчнөөн дэмжлэг авдаг хэрнээ бидний буудайг тоодоггүй, гаднаас
буудай авах сонирхолтой байдаг гэж ирээд шүүмжилдэг. Энэ тал дээр танд хэлэх үг
бий байх?

-Байнга өрнөдөг
яриа л даа. Газар тариалангийн салбар хөл дээрээ тогтоод дотоодын хэрэгцээг
зуун хувь хангаад явбал сайн.Бүр цаашлаад экспортод буудай, гурил гаргах улмаар ургац алдсан тохиолдолд нөөцтэй болох хэмжээнд очих хэрэгтэй. Гэтэл харж байгаа биз
дээ, ганцхан жил ургац алдахад гурилын хомсдол үүсэх аюултай болоод байна. Ер нь тухайн жилийнхээ улаанбуудайн
хэрэгцээг зуун хувь хангасан тохиолдол
ховор. Тийм учраас жил бүр буудайн импортыг ярихаас аргагүйд хүрдэг. Мэдээж
хоёр дахь асуудал нь буудайн чанар. Жишээ нь: 400 мянган тонн буудай авлаа
гэхэд хэчнээн тонн нь гурилын стандартад нийцэж байна вэ гэдгийг нарийн гаргах
ёстой. Дотоодын бүх буудай чанартай,нөөц
хангалттай байдаг бол хэн ч импортын буудайг бэлэн мөнгө
төлж авахыг хүсэхгүй.

-Энэ жилийн
хувьд буудайн чанар ямархуу байна?

-Шинэ ургацын
буудай гарах болоогүй байна. Ургац
алдсан буудайн болц хойшилсон гэх байдлаар есдүгээр сарын аравдаас хойш тариа хураалт эхлэх болов уу. Тэгэхээр
будааны чанарыг хэлэхэд эрт.

-Буудайн чанар муу байгаа нь сортоосоо болдог уу?

-Сорт, бордоо,
техникийн хүчин чадал, хөрсний үржил шим,тухайн жилийн нар, бороо хур гэх мэт
байгалийн нөлөөллийн олон шалтгаантай.
Энэ бүхэн нийлж байж буудайн чанар буюу цавуулаг гэдэг асуудал яригддаг.

-Тариаланчид
намар бүр “Бидний буудайг хямд үнээр авдаг” гэсэн яриа үүсгэдэг. Үнэхээр тийм
хямдхан аваад байдаг хэрэг үү?

-Өнгөрсөн жил бид
нэг тонн буудайг 500-550 мянган төгрөгөөр авсан. Хөрш улсын буудайн үнэ ч
ойролцоо байсан. Тэрнээс өндөр үнээр авбал Оросоос импортын гурил орж ирээд
гурил үйлдвэрлэгчдэд сөргөөр нөлөөлөх аюултай. Тэгэхээр буудайн үнийг
тогтоохдоо гадаад зах зээлийн үнэ ямар байгааг харахаас аргагүй. Ер нь Монголд
ургасан буудай зуун хувь зарагддаг. Өнгөрсөн жилийн ургацаас гэхэд гурилын стандартад нийцсэн буудай зарагдаад дуусчихсан.Өнгөрсөн нэгдүгээр сард импортын буудайны асуудал
яригдаж байсан. Гурилын чанар буудайн чанараас хамаарах учраас яригдахаас аргагүй асуудал л даа. Буудайн
нөөцтэй ч хамаатай. Гурил үйлдвэрлэгчдийн зүгээс нөөцөө тооцож үзээд тодорхой
хэмжээний буудай оруулж ирэх эрэлт байна гэж үзээд импортын квотын хүсэлт
яаманд гаргасан. Гэтэл элдэв эсэргүүцэлтэй тулаад арваадхан мянган тонн буудай
оруулж ирсэн.Та санаж байгаа бол талбай дээр баахан буудай асгаад л бөөн асуудал үүсээ биз дээ.

Үүнээс болж гурилын үйлдвэрүүд буудайгүй
зогсчихоод байна. Хэрвээ нэгдүгээр сард буудай
оруулаад ирчихсэн байсан бол гурилын үйлдвэрүүд өнөөдөр хэвийн ажиллаад
явах бололцоотой байсан.

-Гурилын
үйлдвэрийнхэн гурилынхаа үнийг бодит бусаар нэмдэг гэсэн гомдлыг тариаланчид
хэлдэг. Хэр ортой шүүмжлэл вэ?

-Өнгөрсөн жил бид
550 мянгаар буудайгаа авъя, гурилаа 850 төгрөгөөс дээшгүй үйлдвэрийн үнээр
заръя гэсэн гэрээ хэлцэл хийсэн. Энэ тохироо маань наймдугаар сарын 15 хүртэл
хэрэгжээд явж байгаа. Гэхдээ өрсөлдөөн их байсан учраас өнгөрсөн хугацаанд бид үйлдвэрлэсэн гурилаа 700-750 төгрөгөөр
зарсан. Үүнээс хожсон улс нь хэрэглэгчид. Гурилын үйлдвэрүүд ашиг хийгээгүй.
Харин саяхан ургац алдлаа, буудайн үнэ өсөх нь гэсэн сургаар ченжүүд их
хэмжээний гурил авсан тал бий. Мэдээж гурил авч байгаа хүнийг боль гэхгүй нь
ойлгомжтой. Түүнээс биш гурилын үнийг замбараагүй нэмсэн асуудал байхгүй.

-Өнгөрсөн жил
тариаланчдаас авсан буудай хэзээ дууссан бэ?

-Аль дөрөвдүгээр сард дууссан.Чанарын шаардлага
хангахгүй үлдэгдэл буудайгаар үйлдвэрлэл явуулж болохгүй байснаас дөрөвдүгээр
сарын сүүлээс “Гацуурт” компаниас тонн тутмыг нь 600 мянган төгрөгөөр буудай
авч байгаа. Ингэж авсан буудайгаар хийсэн гурилаа 700-750 төгрөгийн хооронд
борлуулсан. Ашиггүй, бараг хасах шахуу. 600 мянга гэдэг чинь газар дээр нь авч
байгаа үнэ. Бараг 630 мянган төгрөгөөр
Улаанбаатарт орж ирсэн гэсэн үг.

-Тариаланчид
буудайн үнийг чөлөөлөх хэрэгтэй, бид
гурилын үйлдвэрийнхэнтэй үнээ тохирч чадна гэсэн тайлбар хэлдэг. Энэ тал дээр
та ямар бодолтой байна?

-Үнийг чөлөөлбөл
аль, аль талдаа хэрэгтэй.Чөлөөлнө гэдэг маань буудай ихтэй үедээ үнэ тогтоогоод
ховордсон үед нь өндөр үнээр зарах эрхтэй болгоно гэсэн үг биш л дээ.Импортын
хориг, квотоо ч бас чөлөөтэй өгч байж үнэ бодитой болно гэсэн ойлголт болов уу.
Тариаланчид, гурилын үйлдвэрийнхэн аль аль нь зах зээлийнхээ бодит үнээр
бүтээгдэхүүнээ борлуулна. Хэрэглэгчид зах зээлийн бодит үнээр бүтээгдэхүүн авч хэрэглэнэ. Импортын
гурил, буудайны үнээс шалтгаалан үнэ тогтоно гэсэн үг. Импортын буудайны үнэ
ямар байгааг харж байж дотоодын буудайны үнэ тогтоно.Түүнээс биш өөрсдийн
хураасан ургацын хэмжээ зах зээлийн эрэлт хоёрын зөрүүгээр үнээ хөөрөгдөж
болохгүй болов уу. Улаанбуудайн том экспортлогч хөрш улс байхад хэрэглэгчид
өндөр үнээр гурил хэрэглэж болохгүй.

Оросоос 500 мянган төгрөгөөр буудай оруулж
ирэх боломж байхад бид дотоодын буудайг 700 мянгаар авахгүй нь тодорхой. Ийм
үнээр буудайгаа ав гэсэн шаардлага тавибал хэрэглэгчид л хохирно. 300 мянган
тариаланч гэж их ярьдаг. Тэгвэл энэ асуудлын цаана гурван сая хэрэглэгчийн эрх
ашиг гэж том юм бий. Тийм учраас аль болох боломжийн үнээр буудайгаа ав,
боломжийн үнээр гурилаа зар, аль болох өсгөхгүй бай гэсэн бодлого хэрэгждэг.

-Гурилын
үйлдвэрүүдэд буудайгаа зээлээр өгчихдөг, буцаагаад мөнгөө авах гэхээр өгдөггүй
гэж тариаланчид шүүмжилдэг. Гурилын үйлдвэрүүд ашиг багатай ажилладаг учраас
ийм төвөгтэй байдал үүсээд байна уу?

-Жил болгон л
гардаг яриа. Бид тариаланчдын буудайг намар шууд авдаг. Багтаж байгаа нь
савандаа, багтахгүй нь сав түрээслэн байж буудайг нь авчихдаг. Ингэж авсан
буудай бүтэн жилийн хэрэгцээнд хүрч байгаа эсэх нь тусдаа том асуудал. Манай
компани өнгөрсөн жил гэхэд ургац хураалт дуусах үеэр 35 мянган тонн буудай
авсан. 35 мянган тонн буудай гэдэг манай үйлдвэрийн дараа жилийнх нь
зургадугаар сар хүртэлх хэрэгцээ. Ийм хэмжээний буудайн тухайн үеийн ханш нь 18 тэрбум төгрөг болсон.
18 тэрбум төгрөгийг бэлнээр өгөөд буудай авна гэдэг хэцүү. Хоёрдугаарт олон
сарын хэрэглээ шүү дээ. Тэр дор нь үйлдвэрлэж
гурил болгоод мөнгө нь ороод ирдэг эд биш. Үүнийг тариаланчид ойлгож байгаа.
Нөгөө талаас гурилын үйлдвэрүүд
тариаланчдыг буудайгаа хадгалах зардал ,борлуулалт зэрэг хүнд ажлаас салгаад
өгчихдөг. Мөнгийг нь ингэж төлнө гээд график гаргаж байгаад тохиролцдог. Ингэж
тохирч за зүй гэчихээд буудайгаа нийлүүлсний маргаашнаас мөнгөө нэхээд утасдаж
эхэлдэг. Мэдээж бид өөрсдөдөө байгаа дөрөв, таван тэрбум төгрөгийг урьдчилж
өгөөд авсан. Үлдсэн арваад тэрбумын буудайг зээлээр авахаас аргагүй байдаг.
Өнөөдөр гэхэд манай компани тариаланчдад буудайн өргүй. Мэдээж тариаланчдад
түлш, тоног төхөөрөмж, банкны зээл гээд олон бэрхшээл бий. Бид ч ялгаагүй.
Банкны зээлтэй. Гурил борлогдохгүй бол мөнгө өгөхөд хэцүү. Өвөлжингөө склад
дүүрэн гурилтай байсан шүү дээ. Сая л хомсдол үүсч магадгүй гэсэн шуугианаар
складууд хоосорч тариаланчдын мөнгийг өгч дуусгалаа. Бүх л үйлдвэр ялгаагүй,
ийм зарчмаар явдаг.

-Оросоос улаан буудай оруулж ирэхдээ наанаа чанартай гэсэн шошго зүүдэг
ч, цаанаа гахайн тэжээл шахуу муу буудай авчирч мөнгө угаадаг гэсэн шүүмжлэл сонсогддог.
Тариаланчдын энэ яриа хэр ортой вэ?

-Мушгин гуйвуулж байгаа хэрэг. Өнгөрсөн жил Эба гэж тариа тарьдаг залуу
Оросоос оруулж ирж байгаа буудай төмрийн хольц ихтэй, тэрийг нь шалгадаг
лаборатори Монголд байхгүй гэж ярьсан. Лаборатори байхгүй юм бол хаана
шалгачихсан юм. Худал үгийг мянга давтахаар үнэн болдог гэдэг шиг зүйл өрнөөд
байна л даа. Орос экспортын буудайн
дээрээ өндөр стандарт тавьдаг. Тэрийгээ ч дагаж мөрддөг улс. Монгол руу гаргаж байгаа хэмжээ Оросын
буудайн өчүүхэн хэсэг нь. Тэгтлээ анхаарахаар хэмжээ биш шүү дээ. Гурилын
үйлдвэрүүд мөнгөө төлж байгаа учраас аль болох сайн буудай авахыг хүсч таарна.
Хэн ч малын тэжээл, хэдэн жил нөөцөнд байсан буудай авахгүй. Ингэх ямар ч үндэсгүй. Муу буудай авбал
бидний хийсэн гурил зарагдахгүй. Ямар ч бизнест ийм гэнэн зүйл байж таарахгүй л
дээ. Энэ намар импортын буудай авч болохгүй, тариаланчдын
буудайг ав гэсэн яриа дахиад гарна. Бид дотоодын буудайг 100 хувь авах нь
ойлгомжтой.Цаашдаа бүтэн жил ажиллахын тулд импортын асуудал гарч ирнэ.Гэтэл
буудайн хомсдолоор үнээ нэмэх гэсэн сонирхолтой
хэсэг бүлэг хүмүүс импортын
буудайг эсэргүүцнэ. Ийм процесс сүүлийн жилүүдэд тогтмол явагдаж байна.Эндээс
алдаж буй нь нийт хэрэглэгчид гэдэгт л асуудал байгаа юм. Ченжүүд биднээс 850
төгрөгөөр гурил авч 1000 төгрөгөөр зарж байгаа нь тэдний буруу биш. Гурил
хомсдуулах, гурилын үнэ нэмэгдэх шалтгааны үндсийг тариаланчдын төлөөлөл гэсэн
хэсэг хүмүүс л тавьсан. Нэгдүгээр сард
буудай оруулаад ирсэн бол наймдугаар сард гурилын үнэ өсөхгүй байсан.

-Тариаланчдын хэлээд байгаа шиг ургац өндөр хувиар алдагдсан нь үнэн үү.
Хэрвээ тийм бол гурилын хомсдол үүсэх
үү?

-Энэ жил 200 гаруй мянган тонн буудай авна гэсэн ургацын эхний баланс
гарсан байгаа. Энэ хэмжээний буудай хурааж авбал гурилын хомсдол үүснэ. Ургацын
50 хувь нь байхгүй болохоор хомсдол үүсэх нь ойлгомжтой. Ургац энэ хэмжээгээр
алдагдах нь тодорхой болсон. Тэгэхээр импортоор буудай оруулж ирж байж л бид
дараа жил гурилтай, талхтай амьдарна.

-Одоо байгаа, удахгүй хураах буудайгаа тооцоод үзэхээр нэг жилийн
хэрэглээгээ өлхөн хангана гэсэн тайлбар бий…?

-Импортын буудайг оруулж ирэхгүй гэсэн санаагаар л гарсан яриа. Тэртэй
тэргүй хоёр, гуравдугаар сар гээд буудайн нөөц дуусна. Тариаланчид мэдэхийн цаагуур мэдэж байгаа. Буудай оруулж
ирдэггүй юм гэхэд Оросоос импортын гурил ороод ирнэ. Гурил үйлдвэрлэгчид,
тэдний ард байгаа хэдэн мянган ажилчид хохирно. Үндэсний үйлдвэрүүд нь
дампуурвал улс өөрөө л хохирно. Яг одоо ТЭДС-г эс тооцвол хаана ч гурилын
стандартад нийцэх буудай байхгүй.
“Гацуурт” компанид багахан
хэмжээний буудай байгаа болов уу.

-Нийслэлд гурилын хэчнээн үйлдвэр ажилладаг вэ?

-Улсын хэмжээгэр 70 гаруй үйлдвэр
гэсэн тоо бий. Цаасан дээр байдаг тоо л доо. Томхон гэж онцолбол арваад
үйлдвэр байгаа. Монголын гурилын хэрэгцээг зуун хувь хангахаар хүчин чадалтай
үйлдвэрүүд. Тоног төхөөрөмж технологи нь ч орчин үеийнх. Гурилын үйлдвэр олон
болох хэрээр өрсөлдөөн бий болж үр дүнд нь хэрэглэгчид л хожно. Өрсөлдөөн ихсэх
тусам үнэ буурдаг нь жам. Буудайгаа зарах газар олон байх нь тариаланчдад өөрсдөд
нь бас ашигтай. Гурилын үйлдвэрт хөнгөлөлттэй зээл олголоо гэдэг. Үнэн хэрэгтээ
тэр мөнгө буудайн төлбөр болж тариаланчдад л очсон.

-Тариаланчид буудайгаа хэдээр зарна гэж байгаа бол, сонссон дуулсан юм
байна уу?

-Цандэлэг саяхан өгсөн ярилцлагадаа энэ жил буудайгаа 850 мянган
төгрөгөөр зарна гэсэн байсан. 850 мянган төгрөгөөр авсан буудайгаар хийсэн
гурил 1100 -1200 төгрөг болно. 1100-1200 төгрөгийн гурилаар хийсэн талх 1500
төгрөг болж таарна.

Дахиад хэлье, хохирогчид нь хэрэглэгчид. Ингэснээс хөрш улсаас хямд
буудай оруулж ирээд гурил хийвэл талхны үнэ ингэж өсөхгүй,гурилын үйлдвэрүүд нь
ажилтай байх болно. Бодлогын яам нь тодорхой шийдвэрээ зоригтой гаргаад явах
хэрэгтэй.

Онцгой байдлын ерөнхий газрын Штабын дарга, онцгой байдлын хурандаа Г.Ариунбуянтай ярилцлаа.

-Манай аврагчид ОХУ-д гарсан түймрийг унтраахаар өнгөрсөн долоо хоногт мордлоо. Монголын аврагчдын ур чадвар олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж байгаагийн илрэл гэж харагдаж байна л даа…?

-2011 онд Японд олсон цунамийн гамшгийн дараа онцгой байдлын аврагчдаас бүрдсэн баг очиж, сэргээн босгох ажиллагаанд гар бие оролцсон. Мөн бид зэвсэгт хүчний салбарт, НҮБ-ын мандаттайгаар энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд багаа илгээж оролцдог уламжлалтай. Энэ удаад ОХУ руу багаа илгээж буй явдал нь гадаад улс оронд үүрэг гүйцэтгэж буй хоёр дахь томилолт. ОХУ-ын Буриад улсад энэ оны гуравдугаар сараас эхлээд ихээхэн хэмжээний ой хээрийн түймэр гарсан. Одоо хүртэл унтрааж чадахгүй байгаа. Түймрийн тархалт их нэмэгдсэн. 1995 онд манай Засгийн газар ОХУ-ын Засгийн газартай үйлдвэрлэлийн осол, байгалийн гамшигтай тэмцэх тэдгээрийн үр дагаврыг арилгахад хамтран ажиллах хэлэлцээр байгуулсан байдаг. Энэ хүрээнд Аврах тусгай анги, Дархан аймгийн Онцгой байдлын газрын нийт 50 албан хаагчдаас бүрдсэн багийг илгээсэн байгаа.

-Ямар багаж хэрэгсэлтэй явцгаасан юм бол?

– Гал унтраах багаж, тоног төхөөрөмж бүхий гурван тээврийн хэрэгсэлтэй, явсан. Мөн галын аюулгүй байдлыг хангах нөмрөг зэрэг бусад хэрэгслүүдээ авсан байгаа. Тэд долоо хоногийн хугацаатай үүрэг гүйцэтгэнэ. Хэрэгцээ шаардлага гарвал энэ хугацааг сунгах томилолт өвөртөлсөн.

-Манай улс олон улсын аврах багтай болохоор төлөвлөж байгаа. Энэ ажил ямар шатандаа явж байна вэ?

-2014 онд НҮБ-ын Эрэн хайх, аврах олон улсын зөвлөлдөх бүлгийн үнэлгээний баг манайд ирсэн. Тэд Онцгой байдлын албаны эрэн хайх ажиллагааны чадавхийг үнэлээд явсан. Ингээд 21 заалт бүхий зөвлөмж гаргаж, манай улсыг дунд зэрэглэлийн олон улсын аврах багтай болооч гэсэн л дээ. Энэ дагуу бид бүхэн ажиллаж байгаа. Олон улсын түвшинд бага, дунд, дээд гэсэн аврах багийн зэрэглэл байдаг . Олон улсын дунд зэрэглэлийн аврах баг 50 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг. Энэ багийг бэлтгэхийн тулд дадлага сургууль явуулж, чадвар суулгах хэрэгтэй. Мөн дунд зэрэглэлийн аврах багт тохирсон багаж тоног төхөөрөмж шаардлагатай. Бидний хувьд олон улсад үүрэг гүйцэтгэх багаа байгуулж, 2017 онд эргэж үнэлүүлэх үүрэг хүлээсэн.

-Онцгой байдлын салбар хэд хэдэн хуулийг шинэчлэн батлуулсан. Мөн Онцгой байдлын албаны хуулиа санаачлан боловсруулж, ирэх намрын чуулганд оруулахаар ажиллаж байгаа юм байна. Энэ мэтчилэн хууль эрх зүйн шинэчлэлүүд хийх шаардлага тулгарч байна уу?

-Манай байгууллагын үйл ажиллагааг зохицуулж байгаа Гамшгаас хамгаалах хууль 2003 онд батлагдсан. Галын аюулгүй байдлын тухай хууль сая шинээр батлагдлаа. Улсын нөөцийн тухай хууль манай үйл ажиллагааг зохицуулж ирсэн. Ер нь арав гаруй хууль эрх зүйн актууд байдаг. Хараад байхад дэлхийн цаг агаарын дулаарлаас үүдэлтэй хохирлын хэмжээ жил ирэх тусам өсч байна. Нөгөөтэйгүүр манай хуульд байгаа нэр томъёо, олон улсын хуулийн заалтуудтай зарим талаасаа нийцэхгүй болсон юм байна. Мөн гамшгаас хамгаалах удирдлагын тогтолцоо, чиг үүрэг бүхий байгууллага, бусад байгууллагуудын харилцаа нь тодорхойгүй байгаад байдаг. Гамшгаас хамгаалах үе шатуудыг заагаагүй олон шалтгаанууд байгаад байгаа. Энэ үндэслэл шаардлагын дагуу Гамшгаас хамгаалах хуулийг өөрчлөхөөр ажиллаж байна. Уг хуулийн 20 гаруй хувьд нь онцгой байдлын салбарын албан хаагчдын эрх зүйн харилцааг зохицуулсан асуудал бий. Процессын хууль маань давхар нэг байгууллагын дотоод албан хаагчдын асуудлыг оруулаад байх нь зохимжгүй. Тиймээс Гамшгаас хамгаалах тухай бие даасан хууль байх хэрэгцээ шаардлага тулгараад байна.

Манай салбарын хувьд өнөө жил эрх зүйн томоохон шинэчлэлүүдийг хийлээ. Галын аюулгүй байдлын тухай хуулиа батлууллаа. Галын аюулгүй байдлын чиглэлээр байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдийн үүргийг тодорхой болгосон. Энэ хүрээнд гал гарсан тохиолдолд аймаг, орон нутгийн засаг захиргааны нэгжийг түшиглэсэн сайн дурын гал унтраах нэгжийг байгуулах асуудлыг нээлттэй гаргаж ирсэн. Дээр нь Онцгой байдлын албаны тухай хуулийн үзэл баримтлалыг Засгийн газрын хуралдаанаар батлуулсан байгаа. Энэ бол манай албаны хувьд анхдагч хууль. Онцгой байдлын албаны чиг үүрэг, тогтолцоо, зохион байгуулалт, албан хаагчдын ажиллах үүрэг, нийгмийн баталгаа зэрэг олон асуудлыг уг хуулиар зохицуулахаар судалж байна.

-Онцгой байдлын албан хаагчид хүнд нөхцөлд ажилладаг. Тэдний нийгмийн асуудлыг шийдэх тал дээр хэрхэн анхаарч ажиллаж байна?

-Онцгой байдлын салбарын нийт 4000 гаруй албан хаагчийн 70 гаруй хувь нь аврагч, гал сөнөөгч. Ер нь амьдралын нөхцөл байдал хүнд. Төрдөө өргөсөн тангарагтаа л үнэнч явж байна. Өглөө гэрээсээ гараад хаана үүрэг гүйцэтгэ гэнэ тэнд очиж ажилладаг. Олон хоног хөдөө хээр үүрэг гүйцэтгэдэг. Тиймээс албан хаагчдын нийгмийн асуудлыг нэн тэргүүнд шийдэх ёстой. Удирдлагуудын зүгээс үүнд байнга анхаарлаа хандуулж ажилладаг. Судалгаагаар нийт албан хаагчдын 10-15 хувь нь орон сууцанд амьдарч байна. Тиймээс бид БХБЯ, ТОСК-той хамтраад “Буянт-Ухаа-2” хороололд 300 албан хаагчийг орон сууцаар хангахаар ажиллаж байна. Мөн Хан-Уул дүүрэг, Нисэхийн орчимд 72 айлын орон сууц барьсан. Ирэх онд ашиглалтад оруулна. Бас Амгалангийн 063 дугаар ангийн байрлалд байдаг 360 айлын орон сууцны барилгыг эхлүүлэхээр төлөвлөж байна. Дээр нь нийслэл, орон нутгийн онцгой байдлын газрууд маань өөр өөрсдийнхөө чиглэлээр албан хаагчдынхаа нийгмийн асуудлыг шийдэхийн төлөө ажиллаж байгаа.

-Олон хоногоор хөдөө хээр, хүнд нөхцөлд үүрэг гүйцэтгэдэг аврагчдын томилолтын мөнгө хүрэлцдэггүй гэх асуудал жилийн жилд гардаг. Ер нь аврагчдын томилолтын зардал нэмэгдсэн үү?

-Сангийн яамнаас төрийн албан хаагчийн томилолтын зардлыг баталсан журам байдаг. Тэр жишгээр нэг аврагчид 29500 төгрөгийн томилолтын зардал баталж өгдөг. Үүнд тухайн аврагчийн хоол, унд, байрны зардал бүгд багтдаг л даа. Тэгэхээр хаанаа ч хүрдэггүй асуудал үүсдэг.

-Нэг үеэ бодвол онцгойгийнхон багаж хэрэгслээр хангагдаж байгаа. Гэхдээ 100 хувь чадавхижихад 240 тэрбум төгрөг шаардлагатай гэсэн тооцооллыг танай албанаас мэдээлж байсан л даа. Улсын төсөв, гадны санхүүжилтээр шийдэх боломжтой юу?

-Онцгой байдлын албанд ашиглаж байгаа багаж тоног төхөөрөмжүүдийн хувьд ихэвчлэн ЗХУ-ын үед 1970-1980 онд үйлдвэрлэгдсэн, эдэлгээний хугацаа нь дууссан байдаг. Ашиглахад тун хүндрэлтэй, зарим нь таг зогссон байгаа. Одоогийн байдлаар манай албаны техник, тоног төхөөрөмжийн бэлтгэл байдал 30-35 хувьтай байна. Өнөө жилийн хувьд Шадар сайд анхаарлаа хандуулж нэлээд дэвшилттэй байлаа. Нийт 20 тэрбум төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн асуудлыг шийдвэрлэсэн л дээ. Тоног төхөөрөмжүүд эхнээсээ ирж, төв орон нутаг, салбаруудад хуваарилагдахаар бэлэн болоод байгаа. Мөн бид бүхэн төсөл хөтөлбөрүүдийн шугамаар техник тоног төхөөрөмжийг сайжруулах ажил зохион байгуулж байна. Австрийн Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлээр таван сая еврогийн хөрөнгө оруулалттайгаар техник, тоног төхөөрөмжийг сайжруулах төсөлд хамрагдсан. Энэ хүрээнд 16 гал унтраах машиныг нийлүүлэхээр Австрийн талтай тохиролцсон байгаа. Мөн Япон улсын Жайкагийн дэмжлэгтэйгээр нийслэлд явж байгаа автомашинуудаа шинэчилсэн. Ер нь манай онцгой албаны хувьд гамшиг тохиолдсон үед шуурхай ажиллах тоног төхөөрөмж дутагдалтай байдаг. Жишээлбэл, баруун аймагт гамшиг тохиолдлоо гэхэд машинаар хэдэн цаг явж очих билээ дээ. Хугацаа алдана. Гэтэл аврах ажиллагааг шуурхай явуулах өөрийн гэсэн онгоц байдаггүй. Бид нисэх бүрэлдэхүүн бэлтгэх асуудлаар ОХУ-тай ярилцсан байгаа. Харин манайхтай ижил төстэй үүрэг бүхий БХЯ, ЗХЖШ, ХХЕГ, ЦЕГ зэрэг хүчний байгууллагууд бүгд хамтран ажилладагт баяртай байдаг.

-Өнөө жил хатуу өвөл болно гэж байгаа. Онцгой байдлын салбар өвөлжилтийн бэлтгэл хэр хангаж байна?

-Онцгой байдлын салбар улсын нөөцийн өвс тэжээлийг хангах хуулиар хүлээсэн үүрэгтэй. Энэ хүрээнд Засгийн газар болон Улсын онцгой комиссоос гаргасан шийдвэрийн дагуу өвс тэжээлийн нөөцийг улсын нөөцийн салбаруудаар дамжуулан бэлтгэх ажлыг зохион байгуулж байгаа. УОК-ын шийдвэрийн дагуу өнгөрсөн хавар улсын нөөцийн салбаруудад байгаа зайлшгүй шинэчлэх шаардлагатай өвс, тэжээлийг эргэлтэд оруулж, сэлбэсэн. Сая УОК-оос өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу өвс тэжээлийн дахин нөөцийг бүрдүүлж, өвөлжилт хүндэрч болзошгүй аймгуудад өвс тэжээлийн нөөцийг бүрдүүлэх чиглэлээр ажиллаж байгаа.

-Өнөө жилийн гамшгийн дүн мэдээг сонирхуулахгүй юу?

-2015 он гарсаар Монгол Улсын хэмжээнд 4000 гаруй аюулт үзэгдэл бүртгэгдсэн байгаа. Үүний улмаас 130 гаруй хүн амиа алдаж, 40 гаруй хүн бэртэж гэмтсэн. 140-өөд мянган толгой мал хорогдсон. Шууд хохирлынх нь хэмжээ 39 тэрбум төгрөгөөр үнэлэгдэж байгаа. Нийтдээ 869 хүний амийг аварч, иргэд аж ахуйн нэгжүүдэд учирсан 18.6 тэрбум төгрөгийн хохирлыг болзошгүй гамшгаас хамгаалсан дүн мэдээ байгаа.

Тэгэхээр сүүлийн жилүүдэд дэлхийн цаг агаарын дулаарал, гамшигт үзэгдлүүд нэмэгдэж байгаа, нөгөө талаас хүний буруутай үйл ажиллагаатай холбоотой, мөн улс орны хөгжил, хотжилт гээд энэ олон хүчин зүйлээс хамаарч байгалийн аюулт үзэгдлийн тоо, давтамж нэмэгдэж байна л даа. Дэлхий нийтэд түгээмэл гардаг 30 гаруй аюулт үзэгдлийн арав гаруй нь Монгол Улсад гардаг.

-Ой хээрийн түймэр, усанд осолдсон дуудлага нэлээд зонхилсон байх. Урьдчилан сэргийлэх талаар ямар ажлуудыг хийдэг юм бэ?

-Монгол Улсын хэмжээнд 16 аймгийн 108 суманд 289 удаагийн ой хээрийн түймэр бүртгэгдсэн байгаа. Ой хээрийн түймрийн улмаас нийтдээ долоон сая орчим га ой, бэлчээрийн талбай шатсан. Олон айл өрх орон гэргүй болж, амьжиргааны эх үүсвэр болсон малаасаа салсан хохирол учирсан. ОБЕГ гамшиг ослыг бууруулах талаар холбогдох байгууллагуудын дэмжлэгтэйгээр хамтарч ажиллаж байгаа. Өнөөдрийн байдлаар Хөвсгөл аймгийн Ренчинлхүмбэ сум түймэртэй байна. 570 гаруй га талбай шатсан. Одоогоор цурманд оруулаад бүрэн унтраахаар ажиллаж байгаа. Үер усны аюул нэлээд зонхилдог. Жил жилийн судалгааг аваад үзэхээр дунджаар 100-110 хүн санамсар болгоомжгүйгээр усанд осолдох тохиолдол байдаг. Энэ жилийн хувьд усны ослын золгүй тохиолдол 80 гаруй удаа бүртгэгдэж, 80 хүн амиа алдсан байна. Урьдчилан сэргийлэх хүрээнд бид ард иргэдэд усны ослоос урьдчилан сэргийлэх мэдээллийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан тогтмол өгч, хүмүүс ихээр очдог гол, мөрөн, нуурын эрэг орчим завьт болон хөдөлгөөнт эргүүлийг ажиллуулах, сурталчилгааны самбар байрлуулах зэрэг арга хэмжээг авч ажиллаж байгаа хэдий ч иргэдийн санамсар, болгоомжгүй байдлаас усны ослын тоо, дамтамж буурахгүй байна.

-Болзошгүй гамшиг ослоос урьдчилан сэргийлэх зарлан мэдээллийн дуут дохиоллын цамхгуудыг хэрхэн ашиглаж байна. Үр дүн нь ямар байна?

-Үр дүнгээ өгч байгаа шүү. Нийслэлд 60 ширхэг , Булган, Сэлэнгэ, Дундговь аймагт тус бүр цамхаг байрлуулсан. Нийслэлийн хувьд энэ цамхгаар жилд нэг удаа олон нийтэд хандсан мэдээлэл өгдөг. Ард иргэд дохио санамж авч байгаа. Сүүлийн үед барилга байгууламж нэмэгдэж, зарлан мэдээллийн үйлчлэх цар хүрээ хаагдмал болоод байгаа. Тиймээс цамхгуудыг шинэчлэн сайжруулах шаардлага бий.

-Сүүлийн жилүүдэд хотын хүн ам нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан төлөвлөлтгүй баригдсан байшин барилга, гэр хорооллын асуудал ихээхэн яригддаг. Хот төлөвлөлтийг зохион байгуулахад онцгой байдлын салбарын мэргэжилтнүүд оролцдог уу?

-Учир дутагдалтай асуудлуудын нэг бол энэ. Газар зохион байгуулалт хот төлөвлөлтийн бодлогод онцгой байдлын албанаас мэргэжилтэн оролцох зохион байгуулалт байдаггүй. Дээрээс нь иргэд хаа дуртай газраа очиж буудаг. Ямар нэгэн эрсдэл тохиолдоход түргэн тусламж, онцгойгийнхон очиход орц, гарцыг нь хаачихсан тохиолдол элбэг байдаг нь хүндрэлтэй асуудлуудын нэг. Нийслэлд Монгол Улсын хүн амын 40 гаруй хувь нь амьдарч байна.

Улаанбаатар хот газар хөдлөлт, үерийн эрсдэлтэй бүс болохоор иргэд нь ч, холбогдох байгууллагууд нь ч хаа, хаанаа анхаарах хэрэгтэй. Дэлхий ертөнц, Монгол орон, бүс нутаг маань амар тайван, аюул осолгүй амгалан сайхан байгаасай гэж хүсч байна даа.

М.МӨНХ

-ДБЭТ-ын улирлын тоглолт аравдугаар сарын 3-нд эхлэх
бол бусад театрынх тодорхойгүй байна-

Театруудын шинэ
улирлын тоглолт эхлэх цаг ойртож байна. Одоогоор Дуурь бүжгийн эрдмийн театраас бусад нь
тоглолтын хувиараа гаргаагүй байна. ДБЭТ 53 дахь улирлын тоглолтоо ирэх
аравдугаар сарын гурван, дөрөвний бямба, ням гаригт Ж.Вердийн “Аида” дууриар нээхээр
төлөвлөжээ. Аравдугаар сарын 10, 11-нд П.И.Чайковскийн “Хунт нуур” балетыг
тоглох бол 17, 18-ны өдрүүдэд энэ онд тавьж байгаа шинэ дуурийнхаа анхны
тоглолтыг хийхээр төлөвлөжээ. Тус театр энэ жил Италийн хөгжмийн зохиолч
Гаэтано Доницеттийн “Ламмермурын сүйт бүсгүй” (Lucia di Lammermoor) дуурийг
тайзнаа тавьж байгаа юм байна. Бэльканто дуурийн нэрд гарсан эл бүтээлийг
БНСУ-ын найруулагч ирж манай театрт тавьж байгаа юм байна. Удирдаачаар УГЗ
Н.Туулайхүү ажиллажээ. Түүнчлэн аравдугаар сарын 24, 25-нд Х.Билэгжаргалын
“Ламбугайн нулимс” дуурь, аравдугаар сарын 30, арваннэгдүгээр сарын нэгний өдөр
А.Аданы “Жизель” балетыг тус тус тоглосноор эхний сарын тоглолт өндөрлөж байна.
ДБЭТ тоглолтын хувиараа бүтэн жилээр гаргадаг уламжлал энэ удаа тасарч байна. Энэ
нь шинээр дуурь тавьж байгаатай холбоотой гэнэ. “Ламмермурын сүйт
бүсгүй”-г дуучид, симфони оркестрынхоо
бүрэлдэхүүнээр БНСУ-ын Тэжон хотын
театрт ирэх арваннэгдүгээр сард тоглохоор болжээ.

Ламмермурын
сүйт бүсгүй

Италийн хөгжмийн
зохиолч Доминико Гаэтано Доницетти энэ дууриа Шотландын зохиолч Вальтер Скоттын
“Ламмермурын сүйт бүсгүй” хэмээх түүхэн эмгэнэлт зохиолоос сэдэвлэн Сальвадор
Каммараногийн цомнолоор бичсэн байна. Дуурийг 1835 онд бичжээ. Тухайн үе нь
Ж.Россини зохиол бүтээлээсээ хөндийрч, Винченцо Беллинигийн амьдралын сүүлчийн
өдрүүд тохиосон нэг ёсондоо Италийн дуурийн ертөнцөд агуу их зохиогчдоос
Доницетти ганцаараа ноёрхсон үе байв.
Нөгөө талаас, Европ дахины сонирхол Шотландын түүх, соёлд ид татагдаж
байсан цаг үе таарсан нь Доницеттийн дуурийн амжилтад том түлхэц өгчээ. Үе
уламжилсан дайсагналцал, ширүүн дайн тулаануудын түүх XIX зууны уншигч
үзэгчдийн сонирхлын сэдэв байв. Уг
дуурийн үйл явдал XVII зууны Шотландын амьдралын түүхэн нэгэн мөчлөгт хамаарах
юм. Анхны тоглолтоо Европын хамгийн эртний, харин Италийн хамгийн том дуурийн
театр болох Неаполийн “Сан Карло” театрт
1838 оны есдүгээр сард хийжээ. Мөн
ондоо Лондонд, 1839 онд Парист ,
1842 онд Америкт тавигдав. “Ламмермурын сүйт бүсгүй”-г XX зуунд 1903-1972 оныг
хүртэл Метрополитанд тасралтгүй тоглосон.

Доницеттийн
бэльканто дуурь нь XX зуунд агуу удирдаач Караяаны удирдан тоглуулснаар дуурийн
хөгжимд цоо шинээр амьдарч эхлэв.
Дэлхийн II дайны дараа Герберт Караяаны удирдсанаар XX зууны номер нэг
сопрано Мариа Каллас 1952 онд Ла Скалад,
1954, 1955 онд Берлинд, Австралийн нэрт сопрано Элстон Сазерленд 1959, 1960 онд Английн Роял театрт тоглов.
Үүгээр тэд “Ламмермурын сүйт бүсгүй” дуурьт хөгжмийн цоо шинэ амьдралыг
авчирлаа. “Ламмермурын сүйт бүсгүй”
дуурь дэлхийн дуурийн театруудын сонгодог репертуарт гол бүтээлүүдийн нэг болон
үлдэв. 2008-2013 онд дэлхий даяар хамгийн олон удаа тоглосон 21 дуурийн нэг нь
энэ байлаа.

Доницеттийн
амьдралаас товчхон хүргэе. Тэрбээр 1797-1848 оны хооронд амьдарч байсан. Россини, Беллини нарын хамт арван есдүгээр
зууны эхэн үеийн белканто дуурийн удирдагчид байв. Анхны дууриа 19-тэйдөө
бичсэн нь “Хоёрдугаар Пигмалион” хэмээх нэг бүлэгт инээдмийн дуурь юм. Энэ
дууриа 1816 оны есдүгээр сарын 25-наас аравдугаар сарын 1-нийг хүртэл ердөө
зургаахан хоногт бичсэн гэдэг. Энэ үедээ тэр Болонийн хөгжмийн академийн оюутан
байв. Гэвч энэ дуурь бичигдсэнээсээ хойш 150-иад жилийн дараа 1960 оны
аравдугаар сард Италид тавигдав. Доницетти 74 дуурь бичсэн. 1844 оноос эхлэн
Неопольд Доницеттийн 51 дуурийг бүгдийг тавьжээ. 1830-аад оноос Доницеттийн
карьер эрс өсөв. 1890 онд “Анна Болейн” дуурийг нь Миланы театрт тавьсан нь
Италийн болон олон улсын театрын амьдралд хүчтэй нөлөөлж, улмаар 1832 онд “Дурлалын охь”, 1842 онд тавьсан
“Дон Паскуале” тэргүүт дууриуд нь түүний нөлөөг улам хүчтэй тэлэв. Доницеттийн
онгод авьяас “Ламмермурын сүйт бүсгүй” дуурь дээр асар хүчтэйгээр оргилон
гарчээ.

Араас нь 1837 онд “Роберто Деверё” дууриа бичиж тайзнаа тавьсан нь нэрд
гарав. 1938 оноос тэрбээр урлагийн томоохон төв Парис хотыг сонирхож дөчин
оноос Неаполь, Ром, Парис, Венийн
хооронд аялан дууриа бичиж тоглуулсаар байв. Харамсалтай нь 1843 оны үеэс
хүндээр өвдөж, 1847 оны сүүлээр найз нөхөд нь түүнийг төрсөн нутаг Бергамод нь
авчирлаа. Ийнхүү 1848 оны хавар тэрээр
төрсөн нутагтаа өөд болов. Доницетти 75 дуурь, 16 симфони, 19 квартет, 193 дуу,
гурван оратори, 28 кантат, дан хөгжмийн концертууд, сонатууд зэрэг олон зуун
бүтээл туурвисан хүн юм. Есөн настайдаа сүмийн дэргэдэх хөгжмийн сургуульд орж,
дараа нь Болонийн хөгжмийн академид
суралцан, арван естэйдөө анхны
дууриа бичсэн Доницетти энэ бүхнийг амьдрал, уран бүтээлийнхээ 26 жилийн
хугацаанд туурвисан байдаг. Нутгийнхаа
нэгэн пүүсэд манаачаар ажиллан голоо зогоох төдий ядуу амьдарч асан эцэг Андреа
Доницетти нь 18 настай Жозеппе болон есөн настай Гаэтано хөвгүүдээ сүмийн
дэргэдэх хөгжмийн сургуульд хөтлөн аваачсан нь энэ бүхний эхлэл байв.

Эрүүл мэнд,
Спортын яамны Эрүүл мэндийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын, нийгмийн
эрүүл мэндийн хэлтсийн хоол тэжээл хүнсний аюулгүй байдлын бодлогын
хэрэгжүүлэлт зохицуулалтыг хариуцсан мэргэжилтэн, анагаах ухааны доктор Д.Ганзоригтой ярилцлаа.

-Давсны
хэрэглээг бууруулах үндэсний стратеги батлагдчихлаа. Монгол Улсын хувьд давс
хэт их хэрэглэдэг орны тоонд орж байгаа юу?

-Дэлхийн улс
орныг бүсчлэн авч үзвэл манай улс бүсдээ хамгийн өндөр давсны хэрэглээтэй гэж
гардаг. Урд хөрш болох Хятад улс гэхэд есөн грамм давс хоногт хэрэглэж байхад
манай улс 11 граммыг хэрэглэдэг. Бүр баруун аймгийн нутгуудаар хоногт 16 грамм
давс хэрэглэж байна.

Дан ганц эрүүл
мэндийн байгууллага давсны хэрэглээгээ бууруулах талаар ярихаар хүнсний
үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд тэр бүр хүрээд байдаггүй. Тийм болохоор олон салбарыг
хамарсан үйл ажиллагаа болгохын тулд ажлын хэсэг байгуулаад хөтөлбөр
боловсруулсан юм. Эхэндээ хамтран ажилласан байгууллагууд дургүй байсан ч эрүүл
мэнд талаас нь сайн тайлбарласны үр дүнд
зөвшөөрсөн. Судалгаагаар давсны хэрэглээг бууруулахад эдийн засаг болон хүн
амын эрүүл мэндэд сайнаар нөлөөлж байгаа.

-Давс их
хэрэглэснээр ямар өвчин үүсэх вэ?

-Дэлхий даяар
халдварт бус өвчний тархалт ихэсч, нас баралт нэмэгдэж байгаа. Монголын
хэмжээнд нас баралтын шалтгааныг жагсаавал дөрөвт нь халдварт бус өвчин орж
байгаа. Энэ халдварт бус өвчнийг үүсгээд байгаа зүйл нь амьдралын буруу хэвшил,
буруу хооллолт тэр дундаа давс, чихэр, өөх тосны хэт хэрэглээ, хөдөлгөөний
дутагдал. Давс их хэрэглэхээр зүрх судасны өвчин, цусны даралт ихсэх, яс
сийрэгжих, зүрхний шигдээс, тархины цус харвалт, ходоодны хавдар зэрэг өвчнүүд
бий болдог. Эдгээр өвчнүүд манай хүн амын нас баралтын тэргүүлэх хүчин зүйл нь
болоод байна. Хэрэв бид давсныхаа хэмжээг бууруулах юм бол нас баралтын тоог
бууруулах бололцоотой. Энэ нь ганцхан манай улсад ч биш өөр улсад ч байдаг
асуудал. Дэлхий даяар халдварт бус өвчнийг бууруулъя, зөв зохистой хоол­лолтыг
нэмэгдүүлье, давсныхаа хэмжээг багасгая гэсэн том том бодлогын баримтууд гаргаад дэлхийн эрүүл мэндийн чуулганаар
гишүүн орнууд бүгд дэмжээд баталчихсан. 2025 он гэхэд хүн амын хоногийн давсны
хэрэглээг таван граммаас бага байлгаж чадвал халдварт бус өвчинтэй холбоотой
нас баралтыг 18-24 хувиар бууруулах бололцоотой. Түүнийг тоолбол олон сая хүний
амь аврагдана.

-Стратегийг
боловсруу­лахын өмнө судалгаа хийсэн үү?

-Бид давсны
хэрэглээгээ багасгах зорилт тавихаасаа өмнө “Талх чихэр” компанитай туршилтын
төсөл хэрэгжүүлэх гэрээ байгуулсан юм. Тус гэрээгээр талханд агуулагдах давсны
хэмжээг тодорхой хэмжээгээр бууруулахаар тохирсон. Талхны давсны хэмжээг
бууруулсан ч ямар ч хүнээс гомдол ирээгүй. Харин эсрэгээрээ “Талх чихэр”
компанийн тухайн жилд импортолж авдаг байсан давсны хэмжээ хэдэн тонноор
буурчихсан байгаа юм. Хиам хийдэг махны чиглэлийн үйлдвэрүүдэд бас ижил саналыг
тавьсан. Мөн л хүмүүс гомдол мэдүүлээгүй.

-Ямар бүтээгдэхүүнд
давс их агуулагдсан байдаг вэ?

-Давсны талаарх
судалгаа хийхэд талх, цай зэрэг монголчуудын нийтлэг хэрэглэдэг хүнсний 81.6
хувь нь олон улсын ангиллаар давс ихтэйд
тооцогдсон. Хүмүүсийн өдөр тутамд иддэг нийтийн хоолны 83.6 хувь нь давс ихтэй
байдаг гэсэн судалгаа бий.

-Энэ стратеги
арван жилийн хугацаатай гэсэн. Арван жилийн хугацаанд Монгол Улс хоногт хэдэн
грамм давс хэрэглэдэг болох вэ?

-Арван жилийн
дараа гэхэд Монголын хүн амын давсны хэрэглээ одоогийн түвшнээс 30 хувиар
буурна. Одоо бид 11 грамм давс хэрэглэж байгаа бол 7.5 грамм давс хэрэглэдэг
болно гэсэн үг. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага хүн хоногт таван граммаас
бага давс хэрэглэх ёстой гэж заасан байдаг. Бид арван жилийн дараа энэ заалтад
хүрэхгүй ч байж магадгүй. Ер нь долоон грамм орчим давс хэрэглэдэг болгохоор
зорьсон байгаа.

-Хувь хүнээс
асуулга асууж үзсэн үү. Хүмүүс энэ талаар ямархуу мэдээлэлтэй байдаг юм бол?

-Бид 2013 онд
давсны хэрэглээний тухай судалгаа хийсэн. Тэр судалгаагаар нийт хүн ам давсны
талаарх мэдээ мэдээлэл муутай байсан. 19.1 хувь нь давс ихтэй хүнсний талаар,
12 хувь нь давс ихтэй хоол, хүнс эрүүл мэндэд нөлөөлөх талаар, 95 хувь нь давс
багатай хүнсний бүтээгдэхүүн хэрхэн сонгох талаар мэдлэг багатай байсан. Давсны
талаар мэдээлэл тун муу гэсэн үг. Иймээс бид бүтэн нэг зорилтыг хүн ам руугаа
чиглүүлсэн байгаа юм.

-Бодлогын
хүрээнд ямар ажлууд хийх вэ?

-Бид бодлогоор
хүнсний бүтээгдэхүүнд байгаа стандарт дахь давсны хэмжээг бууруулахаар
ажиллана. Мөн телевизээр давс ихтэй хүнсний бүтээгдэхүүнийг сурталчлахгүй байх
зэргийг бодлогодоо оруулах хэрэгтэй байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, зар
сурталчилгааны тухай хуульд өөрчлөлт оруулах гэж байгаа. Хүний эрүүл мэндэд
хортой хүнсний бүтээгдэхүүнийг сурталчлахыг хориглоно. Сурталчилсан ч татварыг
нь илүү авахаар зүйлчлэх юм. Мөн хилээр оруулж ирэх давс ихтэй бараанаас татвар
нэмж авах зэрэг арга хэмжээ авна. Хүнсний стандартад 100 грамм тухайн хүнсний
бүтээгдэхүүнд таван граммаас бага давс агуулсан байх ёстой. Савласан
бүтээгдэхүүний шошгон дээр давсны хэмжээ заавал тавигдсан байх ёстой гэдэг
заалтыг бодлогын түв­шинд заавал оруулж байгаа.

Үндсэндээ энэ
стратегийг хэрэгжүүлэхэд гурван том зорилт бий. Нэгдүгээрт, эрх зүйн орчин
бүрдүүлэх. Хоёрдугаарт, давсны хэрэг­лээг бууруулах. Энэ зорилтод төр, хувийн
хэвшил бие биенээ дэмжиж ажиллана. Энэ үйл ажиллагааны үр дүнг хянах
байгууллага маш сайн ажиллах шаардлагатай. Бүтээгдэхүүний шошгон дээр давсны
агууламжийг бичсэн эсэхийг шалгахаас эхлээд сайн ажиллавал сайн үр дүнд хүрнэ.

Гуравдугаарт, хүн
ам руу чиглэсэн давсны тухай мэдээлэл сурталчилгаа явуулна. Энэ нь иргэд хүнсээ
зөв сонгох, давсыг зохистой хэрэглэх мэдлэг, дадлыг эзэмших орчин бий болгох
замаар хүн амын давсны хэрэглээг бууруулахад оршиж байгаа юм.

-Стратегийн
бодлого хэрэгжүүлж хүмүүст мэдлэг өгчихөөр давсны хэрэглээ багасах байх?

-Тийм, наад зах
нь үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүү­нийхээ шошгонд агуулагдаж байгаа давсных нь
хэмжээг бичдэг болно. Мэргэжлийн хяналтынхан тэдний ажлыг сайн хянадаг болно.
Чихрийн хэрэглээг багасгана гэж ярьж эхлэхэд чихэргүй ундаа гараад ирсэн шүү
дээ. Түүнтэй адил манай хүнс давс багатай шүү гээд үйлдвэрлэгчид маань өөрсдөө
сурталчилгаа хийгээд эхлэх юм.