Month: August 2015

Нэгэн үе “Намайг дагаад цэнгэ”, “Хүнийх”, “Сэмбий” зэрэг олон дуугаараа залуусыг байлдан дагуулж байсан “Люмино” хамтлаг энэ сарын 21-нд “Хэмнэл нэрэгч” бие даасан тоглолтоо хийхээр төлөвлөжээ. Ингээд тус хамтлагийн ахлагч Д.Тэмүүжин буюу MCBeatzтэй ярилцсанаа хүргэе.

-Танай хамтлагийн тоглолт энэ сарын 21-нд “Crocus Event Hall”-д болох гэж байна. Тоглолтынхоо талаар манай уншигчдад дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Энэ удаагийн тоглолт “Люмино”- хамтлагийн хувьд их онцлогтой. Учир нь бид есөн жилийн дараа тоглолтоо хийх гэж байна. Бид 2006 онд “Lumino-Yahuu” нэртэй тоглолтоо “UB Palace”-д хийж байсан. Түүнээс хойш манай хамтлаг бие даасан томоохон тоглолт хийгээгүй. Харин жижиг хэмжээний хип хоп шоу маягийн тоглолтууд нэлээн хийсэн юм байна. Тэгвэл энэ удаа концерт гэдэг утгаараа тоглолт маань зохион байгуулагдаж байгаа бөгөөд тоглолтын найруулгыг “On’n Off” продакшн хариуцан ажиллаж байгаа. Тоглолт зохиомжийн дагуу тавигдана гэсэн үг.

-Тоглолтын нэрний тухайд…

-Манай хамтлагийнхан ярилцаад арай өвөрмөц тэгсэн хэрнээ сонсголтой содон нэр өгье гэж нэлээд ярилцсаны эцэст “Хэмнэл нэрэгч” гэсэн нэр өгөхөөр шийдсэн. Манай шинэ цомгийн нэр л дээ. Шинэ брэнд үг. Цагаан идээг боловсруулж нэрдэг шиг бид аялгуу, хөгжмийг дахин нэрж илүү чанартай, өөр зүйл болгож хүмүүст хүргэж байгаа гэдэг утгаар ийм нэр сонгосон.

-Хэд хэдэн удаа танай хамтлаг тоглолт хийнэ гэж байгаад сураг тасарсан санагдаж байна. Энэ удаа тийм зүйл болохгүй биз дээ?

-Тийм ээ. Хүмүүс санаж байгаа бол манай хамтлаг тоглолт хийх гэж байгаад хэд хэдэн удаа больсон. Бүр тоглолт хийх талаар реклам цацчихсан тохиолдол ч байсан. Тухайн нөхцөл байдлаасаа шалтгаалаад тоглолт цуцлагдах тохиолдол бий. 2008 онд гэхэд л хамтлаг байгуулагдсаны 10 жилийн ойн тоглолт хийхээр нэлээд хэдэн телевиз, ФМ, радиогоор реклам, мэдээлэл цацагдчихсан байсан. Тэгсэн гэнэт гахайн ханиад гараад нийслэлд карантилчихсан. Хоёр ч удаа шүү дээ. Ингээд тухайн үедээ яалт ч үгүй улс орон даяар үүссэн асуудлаас болоод тоглолтоо хийж чадаагүй. Хоёр жилийн өмнө мөн л 15 жилийн ойгоо тэмдэглэж тоглолтоо хийх гэсэн чинь хамтран ажиллахаар ярилцсан хоёр, гурван байгууллагууд тодорхойгүй шалтгааны улмаас тоглолтын маань товыг хойшлуулсаар байгаад больсон. Харин энэ удаа бид тийм асуудал гарахгүй гэдгийг итгэлтэй хэлмээр байна. Яагаад гэвэл энэ тоглолтыг үзэгчдээс илүү бид өөрсдөө ч их хүсэн хүлээж байна.Тэгээд ч тоглолтыг сүүлийн үед томоохон шоу тоглолтыг чадварлаг зохион байгуулдаг мэргэжлийн “On’n Off” продакшн зохион байгуулж байгаа учраас бид ч сэтгэл хангалуун байгаа.

-Есөн жил гэдэг багагүй хугацаа. Энэ хугацаанд танай хамтлагийнхан юу хийв?

-Манай хамтлаг уран бүтээлийн хувьд зогсолт хийгээгүй. Шинэ уран бүтээлүүд мэр сэр хийж л байсан. Яахав хэсэг хугацаанд бид гэр бүл зохиож, нийгэмд байр сууриа олохын тулд уран бүтээлдээ цаг зав бага гаргасан байж магадгүй. Гэхдээ бүр дуугаа дуулахгүй хөндийрсөн юм бол байхгүй.

-Хамтлаг анх байгуулагдаж байсан дурсамжаасаа яриач…?

-Яг энэ асуултыг энд нууц үлдээе.

-Яагаад?

-Яагаад гэвэл “Люмино” хамтлаг хэрхэн байгуулагдаж байсан тухай бяцхан хорин минутын баримтат киног “TJ Entertaiment” студид хийгээд дөнгөж сая дууслаа. Өнөө орой (өчигдөр) юм уу маргаашнаас (өнөөдөр) олон нийтэд цацагдана. Тиймээс фэнүүдээ манай хамтлагийн баримтат киног заавал үзээрэй гэж хэлмээр байна. Бид энд ярьснаас илүү сонирхолтой байх болов уу.

-Хамтлаг анх таван гишүүнтэй байгуулагдаж байсан. Сүүлд хоёр нь хасагдаад гурван гишүүнтэй болсон. Ямар учраас хамтлагийн бүтцэд өөрчлөлт орсон юм бэ?

-Манай хамтлаг 1998 онд анх байгуулагдахдаа таван хүний бүрэлдэхүүнтэй байсан. 2000 оны сүүлээс хамтлаг гурван гишүүнтэйгээр уран бүтээлээ хийх болсон. Ямарваа нэгэн нөхөрлөл, үйл ажиллагаа явцын дунд шигшигдээд л үлддэг. Бүх л салбар дээр ийм байдал харагддаг. Анх тавуулаа нийлж хамтлаг байгуулсан боловч Чинзо маань Англи явж, Хөлөгөө маань тусдаа уран бүтээл хийнэ гээд гарсан. Тэгээд л Д.Анхбаатар буюу Skitzo, Б.Батхишиг буюу Baji бид гурав хамтлагтаа үнэнчээр үлдсэн дээ. Өнгөрсөн хугацаанд бид гурав өөрсдийнхөө хэмжээнд нэлээд уран бүтээл хийсэн гэж бодож байгаа. Давтагдсан тоогоор 150 гаруй бие даасан болон шоу хэлбэрээр тоглолт олон улсад болон орон нутагт хийсэн,”Танихгүй охины захидал” уран сайхны кино, долоон диск, 40 орчим видео клипийг хийж үзэгч сонсогч түмнийхээ хүртээл болгосон байна.

-Мөн гадаадад амьдарч, ажиллаж буй монголчууддаа зориулж нэлээн тоглолт хийсэн санагдаж байна?

-2005 оны дөрөвдүгээр сард Бээжин хотод анх тоглолт хийж байсан. Түүнээс хойш Вашингтон, Чикаго, Денвер, Юта, Санфранциско, Лос Анжелес зэрэг хотуудад очиж тэнд ажиллаж амьдарч байгаа монголчууддаа зориулан тоглолт хийж байсан. Мөн 2006 онд Солонгосын Сөүл хотод “Монгол туургатан-2006” урлагийн наадамд оролцсон, мөн онд Европын улсуудаар явж тайлан тоглолтоо хийсэн. Швейцарь улсад суугаа Монгол Улсын Элчин сайдын урилгаар Женев хотод ажиллаж амьдарч байгаа монголчууддаа манай хамтлаг хоёр өдөр тоглолт хийгээд үргэлжлүүлэн Лондон, Ирландын Дүблин хотод тус тус тоглолтоо хийж байсан юм байна. ОХУ-ын Улаан-Үд хотноо Оросын болон Буриад, Хөх хотод “Надтай цуг баяс” бүрэн хэмжээний тайлан тоглолт хүртэл хийж байлаа.

-Уран бүтээлээ хийж эхэлснээс хойш нийт хэдэн цомог гаргасан бэ?

-Бие даасан зургаан цомог гаргасан. 2001 он “Энд гарч ирэв” гээд анхны цомгоо гаргаж байсан. Мөн “Ирээд буцсан хайр минь”, “Гэрэлт хорвоод”, “Ламбугайн нулимс”, “Хуучин сургууль”, хамгийн сүүлд 2006 онд “Lumino & yah-uu” цомгоо гаргасан. Түүнээс хойш хамтлагийн гишүүд тус тусдаа хэд хэдэн уран бүтээл хийсэн. Миний хувьд хоёр цомог, нэг ном бичсэн байна. Анхаа маань дан хөгжмийн цомог гаргасан байгаа “Nomads” гээд. Бажи болохоор олон клип гаргасан гээд ер нь бид уран бүтээлийн хувьд завсарлаагүй. “Сэмбий” дуу аль 2009 онд хийгдсэн хэрнээ 2013 онд олны хүртээл болсон байх жишээтэй.

-“Намайг дагаад цэнгэ” дууг мэдэхгүй хүн ховор. Нэг хэсэг залуусын амнаас гардаггүй дуу байлаа. Сүүлд гарсан “Сэмбий” бас л нэг хэсэг хит болсон шүү?

-Бид диско клубт дуулдаг байх үед төрсөн дуу бол “Намайг дагаад цэнгэ”. Бараг бааранд байхад санаа төрсөн гэхэд болно. Клубын хоёр давхарт гараад харахад хүмүүс үсэрч бүжиглэж байгааг хараад л шууд “хөөрхөн охин тэр доор шоволзож байна” гээд л нүдэнд харсан зүйлээ бичиж бүтсэн дуу. Тухайн үедээ дуу маань гарсан үеэсээ л фм, радиогийн хит парадыг байнга тэргүүлдэг байсан. “Монголын 100-н шилдэг дуу”-ны нэгээр ганцхан хип хоп дуу шалгарсан нь “Намайг дагаад цэнгэ”. Тэр ч утгаараа караоке энэ тэрд одоо хүртэл дуулагддаг юм билээ. Караокед орсон хүн тэр дууг дуулахгүйгээр гардаггүй гэсэн (инээв). Одоо хүртэл хит дуу хэвээрээ байгаа биз. Энд тэнд дуулахаар очиход энэ дуугаа дуулаач л гэдэг. Хааяа их санаа зовдог л доо, дандаа дуулсаар байгаад ичээд гэх үү дээ. Гэхдээ яахав дуулах ёстой л юм чинь. Харин “Сэмбий” дууны тухайд гэвэл энэ монголчуудын дээр үеэс хэрэглэж ирсэн хэлц үг. Дээшээ босоо бай гэсэн утгатай. Монгол хэлний хар ярианд бол цэмбэгэр, сэмбэгэр гээд цэвэрхэн зүйлийг хэлдэг. Тэр утгаар нь нэрлэсэн. Мэдээж сонсоход л ойлгомжтой, сэргэлэн бай цовоо бай босоо бай гэсэн бэлгэтэй үг. Нэрнээсээ ч бас хамаараад хүмүүсийн сонсох дуртай дуу болсон байх.

-“Люмино” рэп хэв маягаар дуулдаг цөөхөн хамтлагийн нэг гэхэд улагийн салбараас чамгүй олон шагнал хүртэж байсан. “Пентатоник” наадмын шагналыг дөрвөн ч удаа хүртсэн билүү?

-Тийм. “Люмино” хамтлаг Монголын хөгжмийн ертөнцийн дээд шагнал Пентатоник шагналыг дөрвөн удаа хүртэж байсан. 2000 оны “Шилдэг хип хоп хамтлаг”, 2003 оны шилдэг дуу “Намайг дагаад цэнгэ”, 2005 оны шилдэг хип хоп хамтлагийн дуу “Freestyle”, мөн оны шилдэг этник дуугаар “Ламбугайн нулимс” зэрэг дуу маань тодорч байсан. Түүнчлэн манай хамтлагийн уран бүтээл 2003 онд “Алтан микрофон” хөгжмийн наадмын “Шилдэг шинэ давалгаа,шилдэг хамтлаг”-аар, 2004 оны “HIT awards” наадмын оны шилдэг цомог, шилдэг клипээр тодорч байсан бөгөөд “UBS music video awards” наадмаас хэд хэдэн удаа шагнал хүртэж шилдэг хамтлагаар шалгарч байлаа.

– Хамтлагийн гишүүд урлагийн сургууль төгссөн үү. Таны хувьд ямар мэргэжилтэй вэ?

-Би МУИС-ийг төгссөн. Монгол хэл судлаач мэргэжилтэй. Манай хамтлагт урлагийн сургууль төгссөн хүн байхгүй, бид цэвэр хоббигоороо өөрсдийнхөө мэдрэмжээрээ л уран бүтээл хийж яваа. Олон жил уран бүтээл хийгээд ирэхээр эзэмшсэн мэргэжил шиг л болчихдог юм байна. Ингээд бодоход мэргэжлийн сургууль төгссөн гэхээсээ илүүтэйгээр хүн өөрийнхөө авьяас, чадвар, зорилгыг олж түүнийгээ лавшруулан сурч амжилт гаргасан хүмүүс л нийгэмд их юм шиг.

-Цаашдаа “Люмино” хип хоп чиглэлээр уран бүтээл хийсээр л байх уу. Энэ урсгалд хөгшдөх юм биш биз?

-Яалаа гэж (инээв). Бид дахиад шинэ цомог хийнэ, өмнө нь “Люмино” яаж идэвхтэй уран бүтээл хийдэг байсан яг тэр цаг үе рүүгээ эргээд очно. Ер нь олон шинэ юм хийгээд эхэлчихсэн байгаа. “Сэмбий” дуунаас хойш хийгээд эхэлсэн гэх үү дээ. Шинэ цомог гаргах гээд бичлэгэндээ ороод явж байна. Мэдээж анх уран бүтээл хийсэн урсгалаараа л уран бүтээл гаргана. Ямар гэнэт поп стилиэр дуулалтай биш. Чадах ч үгүй. Цаашдаа манай хамтлаг продюсер чиглэлээр түлхүү ажиллана. Шинэ хамтлаг дуучид гаргах, шоу зохион байгуулах гээд хийх олон ажил байна.

-Тоглолтынхоо үзэгчдэд хандаж юу гэж хэлмээр байна?

-Мэдээж тоглолтод манай хамтлагийг сонсох дуртай үзэгч, фэнүүд маань ирнэ. Тиймээс дууны үгнүүдээ бүгдээрээ сайн цээжлээрэй гэж хэлмээр байна. Бид үзэгчдээ дуулуулдаг хамтлаг. Өмнө нь олон ч тоглолтод энэ уламжлалаар явж ирсэн. Манай хамтлагийн дууг ч хүмүүс андахгүй мэднэ. Мөн “On’n Off Production” тоглолтыг маань маш сайхан найруулж байгаа болохоор тоглолтод ирсэн хүмүүст илүү сонин содон зүйлийг үзүүлнэ гэж бодож байна.

Д.Даваасүрэн

М.Мишээл

МУИС-ийн захирал, доктор Р.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Намар болохоор их сургуулиудын төлбөр анхаарал татаж байна. Сургалтын төлбөр нэмэгдсэн гэх мэдээлэлтэй зэрэгцээд, чанар сайжирсан уу гэсэн асуулт дагаж байна. Танай сургуулийн хувьд байдал ямар байгаа вэ?

-Сургалтын төлбөр сургуулийн үйл ажиллагааг санхүүжүүлдэг гол эх үүсвэр. МУИС-ийн хувьд сургалтын төлбөрөөс гадна бусад орлогын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх санаачилгууд гарч байгаа. Ийм учраас 2016 оны санхүүгийн төлөвлөлтийг хийхдээ МУИС-ийн нийт орлогод сургалтын төлбөрөөс олох орлогын хэмжээ 51 хувь орчим байхаар тооцсон. Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө энэ хэмжээ 78 хувь байсан. Энэ нь сургалтын төлбөрөөр дамжиж суралцагчид очих дарамтыг хэт өсгөхгүй байх чиг барьж байгаагийн илэрхийлэл.

-Сургалтын төлбөрөөс бүрэн хамааралтай байдал харьцангуй буурч байгаа гэсэн үг үү?

-Хамаарал буурч байгаа. Гэхдээ нэг хүний төлдөг төлбөрийн хэмжээ буураагүй. Үнэ тарифийн өөрчлөлт, шинээр бий болох үйлчилгээ, шаардлагатай үйл ажиллагааг өргөтгөх хэрэгцээнээс үүдэлтэйгээр зардал өсч байна. Их сургуулийн бүрдүүлж буй орлого үндсэндээ оюутны суралцах үйл ажиллагааг дэмжихэд шууд болон шууд бусаар зарцуулагддаг. Төлбөрийн хэмжээг тогтоохдоо бодит зардлыг бүхлээр нь оюутны нуруун дээр үүрүүлээгүй юм. Гэтэл зардал гаргахгүйгээр чанар аяндаа бий болохгүй. Ер нь сургалтын төлбөр гэдэг сургууль ашиг олж байгаа хэрэг ерөөсөө биш. Гарч байгаа зардлаа үйлчилгээ авч байгаа хүмүүстэй хувцаалцах хэлбэр.

-Энэ жил МУИС оюутнууддаа шинээр юу санал болгож байгаа вэ?

-Орж байгаа орлогын ихэнх нь үйл ажиллагааны санхүүжилтэд явдаг. Сургалтын орчинг сайжруулахтай холбоотой нэлээд хөрөнгө оруулалтыг БСШУЯ, Засгийн газраас хийсэн. Зөвхөн энэ онд гэхэд Засгийн газрын шугамаар тэрбум гаруй төгрөгийн лаборатори, тоног төхөөрөмж энэ сургуульд нийлүүлсэн байна.13 лаборатори шинээр байгуулсан. Гэх мэтчилэн төр үүсгэн байгуулагчийн хувиар их сургуулиудад оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт сүүлийн жилүүдэд огцом нэмэгдлээ. Улсын төсвөөс, олон улсын байгууллагын гарал үүсэлтэй зээл тусламжийн хөрөнгөөр хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэн. Ийнхүү шинээр байгуулж буй лабораторийг ажиллуулахын тулд ашиглалтын зардлыг өсгөх шаардлага гарч байна. Нөгөө талаас МУИС хамгийн шилдэг багш нарыг ажиллуулахыг хичээдэг. Энэ хүмүүсийг тогтвор суурьшилтай ажиллуулахын тулд цалин хөлсийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Хувийн сургуулиуд юм уу гадны хөрөнгө оруулалттай томоохон сургуулиудад багшийн цалин хэд байна? Монгол Германы технологийн сургуулиар жишээ авч болно. Тийм сургалт явуулахын тулд багшид хэдийг төлж байна. Нэг багшид хэдэн оюутан ногдож байна. Түүнтэй харьцуулбал МУИС түүнтэй адилтгах төрийн өмчийн их сургуулиуд маш бага зардлаар ажиллаж байна. Энэ нь шилдэг мэргэжилтнийг татаж ажиллуулах өрсөлдөх чадварыг бууруулж, эргээд чанарт их нөлөөлж байна л даа.

-Тэрбум гаруй төгрөгийн лабораторитой болжээ. Эдгээр нь оюутнуудад яаж үр ашгаа өгөх юм?

-Их сургуулиудад ерээд оноос хойш хөрөнгө оруулалт хийгдээгүй юм шүү дээ. Сүүлийн хоёр, гурван жилд их сургуулиудад хөрөнгө оруулалт хийгдэж байна. Лабораториудын ихэнх нь байгалийн ухааных.Суурь судалгаа хийнэ. Сургалтад ашиглагдана. Энэ лабораториудыг ашиглаад манай багш нараас олон улсын мэргэжлийн сэтгүүлүүдэд хэвлэгдэх бүтээл гарах нөхцөл бүрдэнэ. Хамгийн гол нь энд оюутнууд өөрсдөө ажиллана. Зөвхөн ном хэвлэлээр дамжуулж бус хүүхдүүд өөрсдөө туршаад чадвар суух, мэргэжлээ гүн бат эзэмших салшгүй бүрэлдэхүүн хэсэг нь энэ лабораториуд.

-Суурь судалгаа гэснээс МУИС ямар судалгаа эхлүүлж байгаа вэ?

-Энэ лаборатори дөнгөж суурилагдаад ажиллаж эхэлж байна. Үүн дээр судалгааны янз бүрийн ажлууд хийгдэнэ. Түүнээс гадна лаборатори маань их сургуулиас гадна байгаа эрдэмтэн судлаачдад ч нээлттэй байх юм. Одоогоор МУИС-ийн багш нарын бэлтгэсэн үйлдвэрлэлд нэвтрүүлээд тодорхой ашиг өгч болох 22 судалгааны чиглэл бий. Мянган инженерийн хөтөлбөрийн хүрээнд МУИС-ийн Шинжлэх ухааны сургууль, Хэрэглээний шинжлэх ухаан инженерчлэлийн сургуулийн багш нар Японы профессоруудтай хамтран 10 чиглэлээр хамтарсан судалгаа эхлүүлсэн. Энэ хүрээнд бий болсон мэдлэг их сургуулийн сургалтад шингэх юм. Өнөөдөр МУИС судалгааны их сургууль болно гэдэг. Үүний тулд энд хийж байгаа сургалтын шинжлэх ухааны түвшин ч өндөр байх учиртай. Ийм учраас сургуулийн зардал нэмэгдээд байна.Өнөөдөр манай залуучуудын дунд байгалийн ухааны чиглэлээр суралцах сонирхол харьцангуй бага байна. Энэ жил БСШУЯ-наас МУИС-д 3500 оюутан элсүүлэх хяналтын тоо өгсөн. Үүнээс Шинжлэх ухааны сургуулийн байгалийн ухааны салбарт 540 орчим оюутан элсүүлэхээр төлөвлөсөн. Өнөөдрийн байдлаар 240 хүүхэд элссэн байна. Энэ өөрөө зардал өндөртэй сургалт байдаг. Энэ чиглэлээр мэргэших сонирхол их биш. Тиймээс зах зээл дээр эрэлт ихтэй байгаа, өрсөлдөөн ихтэй хөтөлбөрүүдийн төлбөрийг өндөр тогтоож,их сургуулийнхаа нийт үйл ажиллагааг дэмждэг нөхөн шилжүүлэлтийн систем бүх сургуульд байдаг. Энэ жишгээр явж байна. Энэ агуулгаараа өрсөлдөөн ихтэй, хүмүүс ихээр сонирхдог Олон улсын харилцаа, хууль, бизнесийн чиглэлийн хөтөлбөрүүдийн төлбөр байгалийн ухааныхаас өндөр байгаа. Энэ бол энэ сургуульд явж байгаа нийт хөтөлбөрүүдээ дэмжих, энэ зардлаас хуваалцаж байгаа хэрэг. Нөгөө талаас бид их сургуулийн хөтөлбөрийг өргөн суурьтай болгосон. Ерөнхий сууриараа нийт оюутанд хүртээмжтэй хичээлүүд явж байгаа. Тэр дундаас нийт оюутнууд сонголт хийнэ. Их сургуулийн шинжлэх ухааны түвшин дээшилнэ гэдэг сурч байгаа нийт оюутанд өгөөжөө өгөх өөрчлөлт.Аль болох хичээл хоорондын уялдаа холбоог сайжруулж, суралцагчид хувьсан өөрчлөгдөж буй эрэлт хэрэгцээг хангах, энэ түвшинд ойртсон боловсрол эзэмшихэд нь туслахад чиглүүлэн зохион байгуулсан хөтөлбөрт шилжиж байна.Хөтөлбөрийн шинэчлэлт хийж байгаа учраас зардал нэлээд өсч байна. Нөгөө талд нь МУИС аль болох технологид суурилсан, сургалтыг өргөтгөх чиг барьж байна. Номын сангаа цахимжуулж байна. Багш нарынхаа хичээлийг цахим хэлбэр рүү шилжүүлж эхэлж байна. Энэ нь оюутан сургууль дээр ирж лекцийн танхим лабораторид сууж хичээллэхээс гадна шаардлагатай бол гэрээсээ, байгаа газраасаа сургуулийн систем рүү нэвтэрч хичээлээ татаж, нөхөж үзэх боломжийг нээх юм. Олон улсын хэмжээнд дэлхийн тэргүүлэх сургуулиуд лекцүүдээ онлайн нээлттэй болгож байна. Үүнд МУИС бэлтгэж байна.

Өмнө нь их сургуульд элссэн, бидэнтэй сургалтын төлбөр, сурах нөхцөлийн талаар гэрээ байгуулсан оюутнуудын төлбөрийн өөрчлөлт 12 хувь байгаа. Сургуулийн Удирдах зөвлөл зургадугаар сард хуралдсан. Манай сургуулийн Удирдах зөвлөлд оюутны төлөөлөл дөрөв байдаг. Дээр нь Монголын оюутны холбооны төлөөлөл байдаг. Ингэхээр үндсэндээ нийт 21 гишүүний маань тав нь шууд оюутны төлөөлөл болдог. Сургалтын төлбөрийн асуудал дээр ялангуяа энэ хүмүүс маань маш идэвхтэй оролцдог. Зургаан сарын эхээр маш нухацтай хэлэлцүүлэг болсон. Ямар ч байсан үргэлжлэн сурч байгаа оюутнуудын төлбөрийг огцом нэмэгдүүлэхгүй, аль болох боломжийн хэмжээгээр хязгаарлая гэж тогтсон.

-Шинэ оюутнуудын хувьд төлбөр хэдэн хувиар нэмэгдсэн бэ?

-Өмнөх жилтэй харьцуулбал нэлээд өссөн. Уг нь тэрнээс ч илүү өсөх байр суурь үндэслэлийг Удирдах зөвлөлийн гишүүд олон талаас нь хэлэлцсэн. Үнэхээр Монгол Улсын шилдэг их сургууль болох гэж байгаа бол үйл ажиллагаагаа бүрэн хэмжээгээр санхүүжүүл. Хойш нь битгий тавь. Хувийн сургууль, цэцэрлэгээс бага төлбөртэй МУИС гэж байх нь хэр зохимжтой юм бэ. Хамгийн сайн хүмүүсийг энд ажиллах сайхан нөхцөл бүрдүүл гэж шаардлага тавьсан. Удаан хэлэлцсэн. Энэ бүхний дүнд өнгөрсөн жилээс нэлээд нэмэгдсэн. Өнгөрсөн жил нэг багц цагийн төлбөрийн хэмжээ 57 мянган төгрөг байсан. Энэ жил 74 мянга болсон. Хамгийн өндөр өсөлт түрүүний нэрлэсэн өрсөлдөөн ихтэй сургуулиуд дээр байгаа. Бизнесийн сургууль дээр гэхэд нэг багц цагийн төлбөр 96 мянга, Олон улсын харилцааны сургууль дээр 91 мянга болсон.

-Гадны өндөр төлбөртэй нэр хүндтэй сургуулиудын хувьд мөнгөтэй суралцахыг хүссэн хүмүүсээс өндөр төлбөр аваад үнэхээр толгой сайтай ч төлбөрийн чадваргүй оюутнуудаа тэтгэлгээр сургах арга зам байдаг юм билээ?

-Өнгөрсөн жил их сургууль 200 гаруй сая төгрөгөөр дотоодын тэтгэлгийн сан бүрдүүлсэн. Гэхдээ бид нэгнийх нь төлбөрөөр нөгөөг нь тэтгэнэ гэхээсээ гадны эх үүсвэр бүрдүүлэхийг чухалчилж байгаа. Ялангуяа МУИС төгсөгчдөөс сургуулиа дэмжих, тэтгэлгийн сан бүрдүүлж эхэлж байна. Тухайлбал 1997 онд МУИС төгссөн хэсэг залуус өнгөрсөн хавар 53 сая төгрөгтэй их сургуулийн оюутан, багш нарт зориулсан Сургууль хөгжүүлэх сан байгуулсан. Үүнийг бусад төгсөгчид дэмжиж байгаа юм билээ. МУИС-д зориулсан гадны эх үүсвэртэй сангууд нэлээд байдаг. Япон, Солонгосын эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил, оюутны авьяас чадварыг дэмжсэн тэтгэлгүүд бий. МУИС-ийн оюутанд зориулсан стипенд гэж бий.

-Судалгаанд суурилсан их сургууль байна гэцгээдэг. Төрөөс судалгаа захиалж санхүүжүүлдэг үү эсвэл энэ зөвхөн лоозон юм уу?

– Монгол Японы хамтарсан мянган инженерийн хөтөлбөрийн хүрээнд Японы эрдэмтэдтэй хамтарсан арван чиглэлийн судалгааны ажил санхүүжих юм. Энэ нэлээд том дэмжлэг болно. Судалгааны чиглэлийг манай багш нар санал болгосон. Монгол Улсын байгаль, түүхэнд түшиглэсэн судалгааны ажлууд байна. Зах зээлд ашиг олж болох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх технологи боловсруулах чиглэлээр ажиллаж байна. Сэргээгдэх эрчим хүчний чиглэлээр судалж байна. Сүү цагаан идээний найрлага, эмчилгээний чанарыг тодорхойлох үүндээ үндэслээд Монголд төдийгүй бүс нутаг олон улсын зах зээлд борлогдох шинэ бүтээгдэхүүний технологийн шийдлүүд ч явж байна. Нефть, сансрын судалгааны төслүүд ч бий. Байгаль орчны бохирдолтой холбоотой судалгаануудыг Шинжлэх ухаан технологийн сангаас ч, БОНХЯ-наас ч захиалж хийлгэж байгаа. Төрийн байгууллагуудын захиалгаар ч хийж байгаа ажлууд байна. Сүүлийн үед аж ахуйн нэгжүүдийн захиалга орж ирж байгаа. Оюу толгойнхонтой ойрын үед уулзах байх. Олон улсын харилцаа, нийтийн удирдлагын сургууль гэж харьцангуй шинэ сургууль бий. Үүнийг Монгол Улсын гадаад бодлого, дотоод төрийн бодлогын үндсийг судалж дүн шинжилгээ хийдэг, төр засгаас явуулж байгаа бодлогуудад анализ дүгнэлт хийж, олон нийтэд танилцуулдаг, бодлого боловсруулагчдад бодлогын зөвлөмж өгөх чадавхитай сургууль болгож хөгжүүлэх юм.

-Сургалтын хөтөлбөрийн шинэчлэлт хийгдэж байна. Шинэчлэл МУИС-иас эхэлсэн болохоор ч тэр үү эсэргүүцэл шүүмжлэл их байдаг. Эсвэл шинэчлэл хийхдээ багш оюутнуудаа төдийлөн сонссонгүй юу. Хэтэрхий гадныхныг хуулбарлах замаар явсан юм болов уу гээд асуулт их байна?

-Шинэчлэл судалгаанд үндэслэсэн. Их сургууль өөрөө 2012-2013 онуудад томоохон судалгаа хийсэн байдаг. Үүндээ их сургуулийн багш нарыг оролцуулсан.Энэ судалгаанд суурилсан юм. Хамгийн гол нь Монгол Улсын хөгжлийн нүүр царай болсон тэргүүлэх сургууль олон улсын хэмжээнд байр сууриа эзлэхийн тулд тогтсон жишиг стандартаас дутахгүйгээр өөрийгөө хөгжүүлэх ёстой. Тэнд байгаа ерөнхий соёл энэ их сургуульд суух ёстой. Тэгж байж энд яваа процесс үр дүн олон улсын хэмжээний хамтын нийгэмлэгт ойлгомжтой, байж хүлээн зөвшөөрүүлнэ. Энэ чиглэл рүү явж байгаа. Энэ нь өөрөө зайлшгүй хийх ёстой хөгжлийн сонголт байсан.Сургуулийн хэмжээнд маш олон хэлэлцүүлэг явсан юм билээ. Энэ шинэчлэлийг хийх шийдвэрийг Удирдах зөвлөл гаргасан. Удирдах зөвлөл гэдэг МУИС-ийн парламент. Тэгэхээр энэ бол тухайн үед сургуулийг удирдаж байсан нэг хоёр хүн дур зоргоороо дангаараа гаргасан шийдвэр гэж яагаад ч хэлж болохгүй.

-Өмнөх захирлын үед ч их эсэргүүцэл шүүмжлэл өрнөсөн. Дээд боловсролын шинэчлэлийн асуудлаар маш удаан ажиллаж байгаа хүнийг МУИС-ийн захирлаар тавихыг бодоход энэ сургуулийн шинэчлэл амин чухал байсан юм болов уу?

-МУИС-д явж байгаа процесст олон хүн ач холбогдол өгч байгаа. Л.Гантөмөр сайд, яамныхан, сургуулийн гадна байгаа хүмүүс ч сургуулийн хувь заяаг сонирхож, санаа зовж байгаа шүү дээ.Энэ ажилд томилогдсоны дараа олон хүн уулзаад их сургуулийн хөгжилд ямар тус дэмжлэг хэрэгтэй байна. Их сургууль үүргээ гүйцэтгэх ёстой, хөгжих ёстой гэдгийг мэдрүүлж байсан. Тэр хүмүүсийн дэмжлэгийг татаж авчирч үйл ажиллагааны зардлын бүтцийг өөрчлөх гээд байна. Гадны дэмжлэгийг бодитой оруулж ирж энэ сургуулийн хөгжилд ашиглах нь их сургуулийг удирдаж байгаа хүний үүрэг. Миний хувьд дээд боловсрол их сургуулийн шинэчлэлийн ажилд ямар нэг байдлаар оролцож ирлээ. Л.Гантөмөр сайд ажлаа авсны дараа Дээд боловсролын бодлогын зөвлөл гэж байгуулсан. Тэнд ажиллаж байсан учраас энэ сургуульд өрнөсөн үйл явцын талаар баримжаатай, мэдээлэлтэй явсан. Шинэчлэлийн бодлогыг тасалдуулахгүй авч явах үүрэг өгч энэ ажилд томилсон.

-12 жилийн сургалтад шилжсэний дараа элсэгчдийн тоо буурсан нь их дээд сургуулиудын санхүүжилтэд сөргөөр нөлөөлж байна гэсэн яриа явж байна. Энэ танай сургуульд мэдрэгдсэн үү?

-Тиймэрхүү нөлөө бий. Гэхдээ энэ нөлөө нэг жилийн л асуудал. Ирэх жилээс дахиад төгсөгчдийн тоо нэмэгдэнэ. МУИС-ийн хувьд цаашдаа тэлэлтээ зогсоож байгаа. Аль болохоор шигшмэл хүүхдүүдийг сургана. Тийм учраас суралцагчдын тоо одоогийнхоос буурна.Оюутны тоогоор өөрийгөө авч явдаг сургууль биш, хамгийн авьяастай хүүхдүүдийг шигшиж авдаг сургууль болно. Өнгөрсөн жилийнхээс суралцагчдын тоог бууруулна гэж төлөвлөж байна. Яг элсэлт явахад зарим салбарт бидний бууруулсан тооноос ч цөөн оюутан элсч байна. Жишээлбэл байгалийн ухааны чиглэлээр гэхэд бидний төлөвлөснөөс ч цөөн хүүхэд элссэн учраас нөхөн элсэлт зарлаж байгаа.

Б.Янжмаа

УИХ-ын гишүүн Я.Санжмятавтай ярилцлаа.

-Зургаан сайдыг өргөн барих асуудал анхаарлын төвд байсаар байгаа. МАН-ын зургаан сайдыг чөлөөллөө гээд л янз бүрийн яриа гарч байна. Та байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?

-Их л сүрхий дэвэргэж яриад байгаа болохоос аль ч улс оронд сайдууд нь огцорч, чөлөөлөгдөж л байдаг шүү дээ. Засгийн газар нь бүрэлдэхүүнээрээ огцорчихсон биш МАН-ын зургаан сайдыг чөлөөлж, орных нь сайд нарыг томилох асуудал яригдаж байна. Энэ бүхэн процедурын дагуу явах ёстой. Одоо цаг бага үлдсэн тул ажил хийх хүнээ даруйхан сонгоод цаашаа явах нь хамгаас чухал байна. Сандал суудлын төлөө биш санаандаа хүртэл ажиллаж чадах хүнээ суудалд нь тавих л үлдлээ шүү дээ.

-Таны санаачилсан нэгэн томоохон ажлын талаар мэдээлэл авах гэсэн юм. Өнгөрсөн жилийн есдүгээр сард Завхан аймгийн 24 суманд “Өсвөрийн 9999 монгол шатарчид”-ын тэмцээн болсон. Энэ үеэр Дэлхийн шатрын холбооны ерөнхийлөгч Кирсан Илюмжинов ирээд сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлж байсан. Тэгвэл хэдхэн хоногийн дараа Монголын нийслэлд өсвөрийн дэлхийн шатрын олимпиад болох гэж байна?

-Энэ жил Монгол Улсад 16 нас хүртэлх хүүхдүүдийн шатрын дэлхийн олимпиад болох гэж байна. Уг тэмцээн нь олон улсын шатрын холбооны календарт орчихсон төсөв санхүү нь улсын төсөвт суучихсан төлөвлөгөөт арга хэмжээ. Сүүлийн үед монгол хүүхдүүд шатрын спортоор хичээллэн үр дүн нь сайн гарч байгаа. Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс алт, мөнгөн медаль авч байна. Нас насныхаа ангилалд рейтинг нь өсч байгаа гэдгийг манайхан анзаарсан байх. Хүүхдүүд шатар тоглон тодорхой хэмжээний үр дүнгүүд гараад байгаа хэдий ч олон улсын томоохон тэмцээнүүдэд олноороо орох боломж тааруу байгаа юм.

-Зардал хөрөнгөтэй холбоотой юу?

-Олон улсын тэмцээнд явахад тухайн орон нэг багийн зардлыг л даадаг. Манайхан гурван багтай явах гэхээр хоёрынх нь зардлыг өөрсдөө олох шаардлага тулгардаг. Тиймээс тэмцээнд оролцох таван тамирчин нэг дасгалжуулагчаас бусад хүмүүс тэмцээнд оролцоход эдийн засгийн хувьд хүнд болдог. Монгол хүүхдүүд бусад орнуудын хүүхдүүдээс оюун ухааны чадамж, сэтгэлгээ муутай биш эдийн засгийн асуудлаас болж хохирч үлддэг л дээ. Энэ байдлаас гарах гарцыг би хувьдаа эрж хайдаг юм. Ноднин 9999 хүүхдийн шатрын тэмцээнийг Завхан аймагт зохион байгуулж, дараа нь Улаан-Үдэд хүүхдүүдээ тэмцээнд оруулсан. Мөн Завханы хүүхдүүд БНСУ-д тэмцээнд оролцоод ирсэн. Монгол хүүхдүүдийн хувьд бусад орны олон жил системтэй бэлтгэгдсэн хүүхдүүдээс илүү байна уу гэхээс дутахааргүйгээр тэмцээнд оролцдог. Тийм болохоор манай орноос хол болдог байсан дэлхийн аваргын тэмцээнийг эх орондоо зохион байгуулах хүсэл төрсөн хэрэг. Тиймээс ноднин 9999 шатарчдын тэмцээний үеэр Дэлхийн шатрын холбооны ерөнхийлөгч Илюмжиновт санал тавьсан юм.

-Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн зохион байгуулах орнуудын дунд өрсөлдөөн хэр байсан бэ?

-Өсвөрийн шатарчдын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг зохион байгуулахад гурван орон өрсөлдөж Монгол Улс эрхээ авсан. Учир нь 9999 хүүхдийн шатрын тэмцээнийг нэг аймагт зохион байгуулж чадсан юм чинь Дэлхийн аваргыг танай улс зохион байгуулж чадна гэж үзээд эрхийг олгосон. Дэлхийн аваргын тэмцээнийг зохион байгуулах Засгийн газрын шийдвэр, Эрүүл мэнд спортын яамнаас тушаал гарсан байгаа. Миний хувьд Монголын шатрын холбооны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч гэсэн сонгуульт ажилтай хүн. Тиймээс Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний зохион байгуулах хорооны даргаар томилогдсон.

-Энэ удаагийн Дэлхийн аваргад хичнээн орны өсвөрийн шатарчид өрсөлдөх юм бэ?

-Одоогоор 24 орны 32 гаруй баг тэмцээнд оролцоно гэдэг мэдүүлгээ өгчихөөд байгаа. Манай орны хувьд дээрх багууд дээр нэмж 10 баг оролцуулах юм. 10 удаагийн Дэлхийн аваргад оролцох зардлыг хэмнэж энэ тэмцээнд оролцуулж байгаа гэж ойлгож болно. Би мөнгөгүй улмаас Дэлхийн аваргад оролцож чадсангүй дээ гэдэг харууслыг үр хүүхдүүд минь сэтгэлдээ тээж, доголон нулимстай үлдээхгүй гэдэг утгаар нь бүх хүүхдүүдээ ижил гараанаас оролцуулахаар болсон юм. Монгол Улсын хөгжлийн түлхүүр нь мөнгө санхүү гээд олон зүйлийг манайхан ярина. Хамгийн чухал үндсийн үндэс нь хүн байдаг. Тэр дундаа улс орны ирээдүй болсон хүүхдүүд байдаг юм. Бид зөв монгол хүүхдийг төлөвшүүлэх, чадамжтай Монгол Улсыг бий болгохын тулд хүүхдүүдийн сэтгэн бодох, хөгжил дэвшил рүү явах бололцоог нь шатрын спортоор олгоё л гэж байна. Сумын хүүхдүүд аймагтаа, улсдаа уралдаад медалийнх нь тоо нэмэгдээд байдаг. Ер нь монголдоо хичнээн медаль авсан бай тивийн аваргад ядаж оролцохгүй байгаа нь харамсалтай байгаа байхгүй юу. Тэр хүүхдийн оюун санааны хөгжилд нь олон улсын тэмцээн их нөлөөлнө биз дээ. Дэлхийн түвшний тэмцээнд оролцох хүүхдүүдийн хүслийг гүйцэлдүүлж эх оронд минь болж буй дэлхийн аваргад хэнийгээ оролцуулах вэ гэж толгой өвтгөх асуудалгүй боллоо. Энэ тэмцээн болсноор Дэлхийн хэмжээний ринг дээр Монголын 50 хүүхэд өрсөлдөх боломжтой болж байгаа юм. Гадаад дотоодын үеийн нөхдөөсөө өөрийнхөө чадвар хэр байгааг мэдрэх боломж бүрдэж байгаагаараа энэ тэмцээн онцлог болно.

Ирэх оноос Сурагчдын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг эх орондоо зохион байгуулах эрхийг авах хүсэлтэй байгаа. Мөн Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнээ эх орондоо зохион байгуулмаар байна. Магадгүй 2020 онд Монголд дэлхийн шатрын аварга шалгаруулах тэмцээнийг авах боломжтой. 2020 он гэхэд манай орон дэлхийн шатрын аваргатай болохыг үгүйсгэхгүй. Миний хүсч байгаа зүйл бол 2022 оноос өмнө дэлхийн шатрын аваргатай болох.

-Тэмцээнд ямар рейтингтэй хүмүүс оролцох бол?

-Дэлхийн аварга гэдэг утгаараа тааруу тамирчин оролцохгүй. Тэмцээнд оролцох тамирчид 2000-аас дээш рейтингтэй супер мастер 10 оролцоно. Шатрын спорт өндөр хөгжсөн орнуудаас маш олон мастерууд хүрэлцэн ирнэ. Тэр хүмүүс Монголын хүүхдүүдэд шатрын спортын чадамжийг мэдрүүлж өгнө гэдэг нь маш чухал. Дэлхийн олон шилдэг шатарчид ирснээр манай орны хүүхдүүдийг дасгалжуулах бэлтгэлийг нь хангуулах боломж бүрдэнэ. Чадварлаг шатарчин хүүхдүүдийг гадаадын сургуульд сургах бололцоо эндээс бүрдэнэ гэж харж байгаа. Тиймээс гурван сарын өмнөөс бэлтгэл ажил хийгдэж эхэлсэн болохоор ажил дуусч байна. Тэмцээн маш сайн болно гэдэгт итгэлтэй байгаа. Мөн дэлхийд монголоо сурталчлах юм.

-Монголоо сурталчлах ямар боломж байгаа юм бэ?

-Олон улсын шатрын холбоо дэлхийн 181 оронд салбартай. 181 оронд 10 өдрийн турш үргэлжлэх тэмцээнийг онлайнаар шууд үзэх юм. Тэмцээн наймдугаар сарын 19-нд эхэлж 29-нд дуусах өдөр хүртэл тэмцээний дундуур монгол гэж ямар орон бэ гэдгийг харуулна. “Найрсаг Улаанбаатар” гэдгээ сурталчилж өгмөөр байна. Монгол гэдэг улсад уул уурхайгаас гадна хөгжих боломж байна, хөрөнгө оруулах бололцоо бий гэдгийг мэдрүүлэхийн тулд ажиллаж байгаа. Эдийн засгийн форум гээд хоёр өдөр хуралддаг. Тэгвэл монголд хөрөнгө оруулалт хийж байгаа компаниуд бидэнтэй хамтарч ажиллаад арван өдөр компаниа дэлхийд сурталчлах юм. Үүгээрээ давуу талтай тэмцээн болно. Өдөрт 4-5 цагийн тэмцээн болох тул үүнийг дэлхийн орнууд шууд үзнэ. Тэмцээнд ирсэн орнууд манай улсыг сонирхож таарна. Тэр үеэр нь танай компанийг болон ямар салбарт хөрөнгө оруулалт хүсч байгаа талаар нь сурталчилна. Бид эдийн засгийн хүндрэл байна гээд гараа хумхин суулгүй гарц гаргалгаатай, хөрөнгө бага зардаг хэрнээ илүү үр өгөөжтэй төсөл хэрэгжиж байгааг дуулгамаар байна.

Миний хувьд хаврын чуулган завсарлахаар тойрогтоо ажиллаад, дараа нь эх орондоо хэрэгтэй нэг зүйл хийе гэсэн нь энэхүү Өсвөрийн дэлхийн шатрын олимпиадыг зохион байгуулах ажил байлаа. Ямартай ч тодорхой үр дүн гарна гэдэгт итгэлтэй байгаа.

-Сүүлийн үед эцэг, эхчүүд хүүхдүүдээ гар утас, компьютерийн тоглоомоос хэрхэн холдуулах вэ гэдэг асуудал толгойны өвчин боллоо. Хүүхдийг үүнээс хол байлгах нэг арга нь энэхүү шатрын спорт ч юм шиг. Өнгөрсөн жил Завханы 9999 хүүхдийг шатар тоглож сургасан нь тус аймгийн хүүхдүүдэд оюуны том хөрөнгө оруулалт болсон гэж тус аймгийнхан ярьдаг юм билээ?

-Эцэг эхчүүдийн сэтгэлийг зовоосон нэг зүйл бол хоолгүй, хувцасгүй байх биш тоглоомонд донтсон хүүхдүүдээ яах вэ гэдэг асуудал болоод байгаа нь үнэн. Хүүхдүүдийг шатраар дамжуулан арай өөр зүйл рүү анхаарлыг нь хандуулах хэрэгтэй байна. Манай Завханы хүүхдүүд аялалд явах юм уу хэд хэдээрээ нийлээд ийшээ тийшээ явахдаа “За ганц нүүчих үү” гэдэг болсон. Бидний үед бол барилдчих уу, тэвэг тоглочих уу гэдэг байсан бол охидууд нь матик, черта тоглох уу гэдэг байлаа. Одоо бол Завханы хүүхдүүд морин хуураа нэг хөглөчихье, шатар нүүчихье гээд сэтгэхүй нь өөр болсон байгаа. Тиймээс эрүүл хүүхэд өсч торних нэг боломжийг нээж өглөө хэмээн дотроо сэтгэл хангалуун байгаа.

-Энэ удаагийн дэлхийн шатрын олимпиадын үеэр нас харгалзахгүй оролцох “Mongolia open” тэмцээн болно гэсэн мэдээлэл байгаа. Тэр нь ямар учиртай тэмцээн юм бэ. Хүссэн хүн бүхэн оролцож болох юм уу?

-“Mongolia open” нээлттэй тэмцээн нас, зэрэглэл харгалзахгүй. Гэхдээ зэрэглэлийн хувьд өндөр рейтингтэй хүмүүс нь 40 ам.доллар төлөх бол рейтинг багатай оноогоо нэмэх гэж байгаа хүмүүс 100 ам.доллар төлж оролцох юм. Одоогоор 122 хүн бүртгүүлээд байна. Ноднин 9999 шатарчдын тэмцээнийг зохион байгуулсан хүний хувьд энэ тэмцээнийг өөрийнхөө ивээл дор зохион байгуулж байгаа. Энэ тэмцээн маань мөн л наймдугаар сарын 19-29-ний хооронд 10 хоног үргэлжилнэ. Мастерт дэвшиж оноо цуглуулж байгаа хүмүүс оролцож оноогоо ахиулах боломжтой л доо. Хожсон тохиолдолд зургаан сая төгрөг авах юм. Үндсэндээ бооцоот тэмцээн маягийн зүйл явах юм. Тиймээс энэ өдрүүдэд хоёр тэмцээн зэрэг явна гэсэн үг.

Тэмцээний үеэр манай тамирчин бусад орны шилдэг тамирчидтай найз нөхдийн, багш шавийн барилдлага тогтоох боломжтой. Энэ тэмцээн “Хүннү молл” цогцолборт болно. Тэр утгаараа бид “Хүннү молл”-ыг сурталчилж өгөх үүрэг авч байгаа юм. 181 оронд бид “Хүннү молл”-ын үйл ажиллагааг сурталчилж өгнө. Үүний дүнд “Хүннү молл” бидэнд үнэгүй талбайгаа ашиглуулж байгаа. Бид ингэж л хэн хэнийхээ дутууг нөхөж ажиллах ёстой. Нямдаваа захиралтай “Хүннү молл”-ынхондоо талархаж байгаагаа хэлмээр байна. Тэмцээнд оролцохоор ирсэн хүмүүс шатар тоглохоос гадна олон үйлчилгээг монголд авна. Энэ нь бас л эдийн засаг шүү дээ. Эдийн засагт тодорхой эргэлтийг бий болгох юм. Хүнээ хөгжүүлж, нөхөрлөлөө бий болгож, эдийн засагтаа бага гэхгүй эргэлт бий болгож, монголоо сурталчилсан арга хэмжээ болно. Мэдээллийн спонсороор ТВ9 телевиз ажиллана.

-Нэг зүйлийг лавлахад дэлхийн шатрын холбооны гишүүнээр монголын маш олон хүүхэд элсэхээр болсон гэв үү?

-Ноднин 9999 тэмцээнд оролцсон хүүхдүүд дээр нэмэгдээд 10182 хүүхэд Дэлхийн шатрын холбоонд гишүүнээр элсэх юм. Монгол Улс шатрын орон гэдгийг, монгол хүүхэд цаашид дэлхийд хүчтэй өрсөлдөгч болон гарч ирнэ гэдгийг тунхаглаж байгаа нэг зүйл энэ байх болно. Дэлхийн өнцөг булан бүрт шатар сайн тоглож байгаа хүүхдүүдээс дэлхийн нэртэй компаниуд ирээдүйн боловсон хүчнээ сонгон шалгаруулдаг дэлхийн жишиг байна. Тэдгээр компаниуд Монголын хүүхдүүд яахаараа ийм мундаг байдаг юм бэ гээд түрүүлж санал тавьдаг болгохын тулд хийж байгаа ажил. Дэлхийн шатрын холбоонд гишүүнээр элссэн хүүхэд жилд 24 мянган төгрөг төлнө. Сард 2000 төгрөг гэсэн үг. Тэр хүүхэд дэлхийн хаана ч болж байгаа тэмцээнийг үзэх боломжтой болохын сацуу ямар ч тэмцээнд онлайнаар оролцох боломжтой. Шатрын тухай шинээр гарсан бүх номуудыг өөрийнхөө картаар хуулаад авах бололцоотой гээд давуу тал ихтэй. Хүүхдүүд комьютерийг тоглох хэрэгсэл гэдэг нүдээр биш арай өөр чиглэлд ашиглаж сурахад нөлөө үзүүлнэ. Дэлхийн шатрын холбоонд гишүүн элсүүлэхэд заавал бүгдийг нь хотод дуудах шаардлагагүйгээр хөдөө малын бэлчээрт байгаа хүүхэд модемоор интернэтэд холбогдон өөрийн анкетыг өгөөд л гүйцээ. Гишүүн болсон бүх хүүхдийн картыг тэмцээн дууссаны дараа хүргүүлнэ. Эхний ээлжинд 24 мянган төгрөгийн асуудлыг шийдсэн байгаа.

Э.ЭНХБОЛД