Английн “Бритиш газ” компани Монголд хөрөнгө оруулахаар болсон нь сүүлийн үед дуулдсан өөдрөг мэдээбайлаа. Газрын тосны салбарт анх удаа барууны том компани орж ирж байгаа нь энэ. Хөрөнгө оруулагчдын нүүр буруулаад буй Азийн Монголд барууны дэлхийд танигдсан акул компани орж ирж буй нь яах аргагүй том олз. Оюу толгой хөдөлнө гэсэн эерэг сураг хүчтэй байгаа энэ үед хөрөнгө оруулагчдын хувьд анхаарч сонссонсайн мэдээний нэг мөнөөсөө мөн.Цэнхэр гаригийн мөнгөтэй эрхмүүдэдөгч буй гэгээтэймэссэж гэж онцолж болохоор үйл явдал. Дэлхийн 23 оронд ажилладаг, 5200 ажилтантай аварга нэгдэл Монголд хөрөнгө оруулах сонголт хийнэ гэдэг гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт тасарчихаад буй энэ үед хөрөнгө оруулагчдад өгч байгааөөдрөг дохио гэхээс аргагүй.
“Бритиш газ”-ын хувьд сүүлийн арван жилд өндөр эрсдэлтэй 15 төсөл дээр ажилласны 14-ийг нь амжилттай хэрэгжүүлсэн. Ер нь өндөр эрсдэлтэй төслүүдийг амжилтад хүргэдгээрээ дэлхийд танигдсан групп л дээ. Газрын тосны газрын дарга Г.Өлзийбүрэн саяхан хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Манай улсын энэ төсөлгеологийн тогтоцын хувьд эрсдэлтэй. Арабын орон болон далай дор байдаг шиг том бассейн байхгүй” гэж зүгээр ч нэг тодотгоогүй. “Бритиш газ”-ын хайгуул хийх талбай геологийн тогтоц талаасаа амар биш гэдгийг газрын тосны салбарынхан онцолдог. Эрсдэлтэй төслийг амжилтад хүргэдгээрээ алдартайАнглийн компанийн хувьд Монголд хэрэгжүүлэх төсөл дээрээ ч өндөр итгэлтэй орж ирсэн нь тодорхой. Тэгэхээр Монголд газрын тосны өөр нэг том төсөл хэрэгжиж эхэлнэ гээд дүгнэчихэд болохгүй юмгүй.
Монголд хөрөнгө оруулах нь тодорхой болсон тус групп “Сентрал Азиан петролиум корпорэйшн” компанитай хэлэлцээ хийж, газрын тосны хайгуулын хоёр талбайг эзэмших юм. Засгийн газар саяхан “Сентрал Азиан петролиум корпорэйшн”-ий гэрээгээр хүлээсэн эрх үүргийг “Бритиш газ”-д шилжүүлээд байгаа. Тодруулж хэлбэл Богд-IV, Онги-V талбайн бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний гэрээлэгчийн хүлээсэн эрх, үүргийн 78 хувийг “Бритиш газ Монголиа холдингс лимитед”, 22 хувийг “Сентрал азиан петролеум корпорэйшн” ХХК эзэмшинэ. Богд-IV, Онги-V гэдэг нь Өвөрхангай, Говь-Алтай, Баянхонгор аймгийн урд талын арав орчим сумыг хамарсан хоёр том блок. Эндээс газрын тос олдоод олборлож эхэллээ гэхэд Монголын төр засаг бүтээгдэхүүн хуваах гэрээгээр 47 хувийг нь авна. Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг энгийнээр хайгуулд засгаас ямар ч мөнгө гаргахгүй, хайгаад газрын тос олдохгүй бол зөвхөн компаниэрсдлээ хүлээнэ, харин газрын тос олдож, олборлолт явуулаад эхэлбэл засагтайбүтээгдэхүүнээ хуваана гээд тайлбарлачихаж болно.
Энэ талбайнууд багагүй нөөцтэй байж магадгүй нь хайгуул хийсэн компанийн өнгөрсөн жил өгсөн мэдээллээс тодорхой харагддаг. 2D чичирхийллийн судалгааны таамгаар Богд IV талбайд60-100 сая баррель газрын тос, Онги V талбайд22-24 сая баррель газрын тос нөөц байх магадлалтай хэмээн компанийн зүгээс мэдээлж байсан юм.2D чичирхийллийн судалгаагэдэг нь газрын тосны нөөц байж болох талбай байгаа гэдгийг харуулах зорилготой судалгаа. Газрын тос байгаа эсэхийг өрөмдөж байж мэдэх боломжтой гэсэн үг.
Өмнө нь энэ хоёр талбайд 19 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн, хайгуулд гэхэд л 17 сая ам.доллар зарсан гэсэн тооцоо бий. Газрын тосны хайгуул их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардсан эрсдэлтэй ажил гэдгийг энэ тооноос харж болно. “Бритиш газ”-ын хувьд хайгуулдбагагүй хөрөнгө зарна.“Сентрал Азиан петролиум корпорэйшн”-ий хувьдэдийн засаг таагүй хэвээр үргэлжилж буй ийм үед хайгуул, судалгааны ажлаа үргэлжлүүлэх хөрөнгө мөнгө босгоход амар байгаагүй нь ойлгомжтой. Өнгөрсөн жил батлагдсан Газрын тосны хуульхөрөнгө оруулагчдын Монголд мөнгөө оруулах сонирхлыг нэмэгдүүлсэн учраас“Бритиш газ”, “Chevron”, “Anadarko” зэрэг газрын тосны томоохон компаниудтай хамтран ажиллах яриаг хэлэлцээ өрнүүлж эхэлсэн байдаг.Эцэст нь“Бритиш газ”-тай хамтрах фармаут гэрээ байгуулсан юм. Гэрээ ёсоор Монголд 28 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт орж ирнэ. Энэ онд 13.6 сая ам.долларыг хайгуулд зарна. Харин ирэх жил 13 сая ам.доллар орж ирнэ. Засгийн газарт төлөх төлбөрт гэхэд л 1.4 сая ам.доллар зарах тооцоо гарчихаад байгаа юм билээ.
Хөрөнгө оруулалтын урсгал хасахтай гарч буй таагүй үед ам.долларын урсгал газрын тосны салбарт л дажгүй байгааг нотолсон өөр жишээ ч байна. Засгийн газар “Бритиш газ”-аас гаднаУвс-I, Хэрлэн тохой-XXVIII гэсэн талбайнуудад бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ байгуулах шийдвэр гаргасан. Энэ талбайнуудад “Увс петролиум”,“Хонгконг велпек” компани хөрөнгө оруулна. Найман жилийн хайгуул, олборлолтод Увс-I дээр гэхэд л 847 сая ам.доллар, Хэрлэн тохой-XXVII дээр 81 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийгдэнэ.
Дэлхийд эрсдэл өндөртэй гэдгийг нь хүлээн зөвшөөрдөг газрын тосны салбарт энэ мэт том хөрөнгө оруулалт орж ирэх боломж уг нь бол бий. Эрсдэл өндөртэй, өчнөөн хугацаа зарж байж сая нэг бүтээгдэхүүнээ гаргаж, дэлхийн зах зээлд нийлүүлдэг салбар гэдгийг нь ганцжишээгээр нотолъё. Тамсагийн сав газрын гэрээг “Соко интернэшнл” компани 1993 онд хийж байж. Үүнээс хойш таван жилийн дараа анхны тос гарчбагахан олборлолт хийж эхэлсэн байдаг. Хэзээ хойно 2005 онд “Петро Чайна”-д гэрээний эрх үүргээ зуун хувь шилжүүлсэн баримт бий. Энэ үеэс хойш арван жилийн хугацаанд 2.6 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулж байж үйлдвэрлэлийн олборлолтын хэмжээнд ирсэн, хоёр жилийн дараа олборлолтоо 1.7 сая тоннд хүргэхээр төлөвлөсөн гэхээр газрын тос гэдэг өчнөөн хугацаа, хөрөнгө мөнгө зарж байж амжилтад хүрдэг салбар болох нь харагдана.Тэгэхээр ийм өндөр эрсдэлтэй салбарт нэгэнт ороод ирсэн хөрөнгө оруулалтаа үргээчихгүйхэн шиг дэмжээд явмаар байна. Нэг зүйлийг онцлоход эх орончид барууны хөрөнгө оруулагчдад яагаад ч юм хачин дургүй. Хайгуул хийхээр өрмөө зоонгуут л нутгийнх нь хэдэн хүнийг авч очоод хэл үг гаргадаг жишигтөдийгөөс өдий хүртэл үйлчилсээр байгаа.Хэд хэдэн төсөл дээр жишээ авч онцолж болно. “Бритиш газ” дээр ийм хандлага битгий л давтагдаасай.
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт хэцүүхэн байдалд орсныг хэдэн тоогоор нотолъё. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын урсгал оны эхний улиралд хасах 72 сая ам.доллар байж. Түрүү жилийн эхний улиралд энэ тоо нэмэх 294 сая ам.доллар байсан гэхээр богино хугацаанд хэр эрчтэй уруудсаныг харж болно. Дэлхийн банк зэрэг олон улсын банк санхүүгийн байгууллагынхан “Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын үргэлжилсэн уналт төлбөрийн тэнцэлд дарамт нэмсээр байна шүү, эдийн засгаа дажгүй байлгая гэвэл хөрөнгө оруулалтын урсгалаа нэмэхэд анхаараарай” гэсэн зөвлөгөөг өгч эхлээд байна. Ямартай ч барууны том компани газрын тосны салбарт ороод ирлээ. Энэ харилцаа урт удаан хугацаанд амжилттай өрнөвөл“Бритиш газ” шиг томчууд нэг биш хэд хэдээрээ ч орж ирэх боломжтой.
Ц.БААСАНСҮРЭН
-25.5 сая төгрөг эхнэрийнхээ компаниар дамжуулан авч, тус компанид “Татварын өргүй” гэсэн бичиг хүртэлгарган өгчээ-
Нийслэлийн Баянгол дүүргийн VI хорооны нутагт байдаг 25 дугаар байрны тавдугаар давхрын цонхон дээр өнгөрсөн баасан гаригт бага насны хүүхэд гараад суучихсан нь тэр хавийнхныг сандаргав. 25 дугаар байрныхан болон тэр хавьд явж байсан хүмүүс цуглаж хүүг аврахаар зарим нь онцгой байдлын газрын болон цагдаад дуудлага өгч, нөгөө хэсэг нь дор нь хөнжил барьж байсан тухай хүмүүс ярьсан. Нэг залуу доод давхрын тагтаар дамжиж байрных нь цонхыг хагалж, хүүг аварчээ. 
Өчигдөр 25 дугаар байранд очиход хэрэг тарих шахсан хүүгийн гэр эзэнгүй байлаа. Хөрш эмэгтэй нь “Сүрхий юм болох шахлаа. Өнгөрсөн баасан гаригт ажлаа тараад иртэл байрны өмнө олон хүн цуглачихсан хашгиралдаад байсан. Дээшээ хартал жаахан хүүхэд цонхны ирмэг дээр суучихсан, уйлж байсан. Тэнд байсан хүмүүс сандарч, хашгиралдаад байхаар хүүхэд айж, улам чанга орилоод болдоггүй. Тэнд байсан залуучууд дор нь хөнжил барьчихаад “Миний хүү хөдөлж болохгүй шүү” гээд л орилоод байлаа. Унавал тосч авах гэж байгаа нь тэр. Хүү хөдөлсөн л бол унах гээд байсан. Тэгтэл азаар нэг залуу дөрөвдүгээр давхрын тагтаар дамжиж, нөгөө айлын цонхыг хагалж ороод хүүг дотроос нь татаж авсан. Сэтгэл цэлмэх шиг л болсон шүү. Тэр хүүхэд цонхныхоо салхивчаар гараад ирмэг дээр нь суучихсан байгаа юм. Дүү нь цонхоор харчихсан зогсч байсан. Аав, ээж нь нэлээд хожуу ирэх шиг болсон” гэлээ. 
Ингээд хүүгийн амийг аварсан залуутай ярилцлаа. Түүнийг Б.Лхагвадорж гэдэг. “Тохилог гэр” сэтгүүлийн эрхлэгчээр ажилладаг юм байна.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг Арабын нэгдсэн Эмират Улсад албан ёсны ажлын айчлал хийж байгаа билээ. Энэ үеэр “Эрдэнэс MGL” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Бямбасайхан мөн “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-ийн гишүүн Д.Ганболд, “Оюу толгой” ХХК-ийн ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх ерөнхий захирал Эндрью Вүдлэй нар Оюутолгойн “Далд уурхайн бүтээн байгуулалтын төлөвлөгөө”-нд өнөөдөр гарын үсэг зурлаа.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэгийн Арабын Нэгдсэн Улсын Эмират улсад хийж буй ажлын айлчлал эхэллээ.
Он гарсаар улсын хэмжээнд 15 аймгийн 58 суманд 85 удаагийн ой хээрийн түймэр гарчээ. Хамгийн сүүлд Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар аймгийн нутаг дамнасан хээрийн түймэрт олон хүн өртөж, гэр орон, мал болоод эд хөрөнгөөрөө хохирсон. Гамшиг дагуулсан гал түймэрт малчид, тариаланчин өрхүүд ихээр хохирч байгаа юм. Гэр орон, эд хөрөнгө, хонь малаа түймэрт алдсан иргэдэд одоо багахан тус ч томд тооцогдохуйц үнэтэй болсон. Энэ үед нийслэлийн сургуулийн сурагчид “Хайрын будаа” аяныг сургууль бүртээ өрнүүлэн гудас, хөнжил, будаа, гурил, гоймон зэрэг өөрсдийн хэмжээнд өгч болох хүнс, эд зүйлсийг цуглуулснаа өнөөдөр гардуулсан юм. Нийслэлийн сурагчдын хандив Улаан загалмайн контайнерт багтахаа байжээ. Сурагчид нийтдээ 26 мянган эсгий гудас, 27 мянган хөнжил, 15 тонн цагаан будаа, тонн гаруй гурил, нэг боодол хувцас, 35 ширхэг ургамлын тос зэрэг сэтгэлийн илгээмж цуглуулсан байна. Нийслэлийн сурагч бүрийн дэм тусаар бүрдсэн тусламжийн цуваа өнөөдөр гал түймэрт өртсөн гурван аймгийг зорин хөдөлсөн. Сурагчдын халуун сэтгэл, дэмээр бүтсэн энэ тусламж гал түймэрт орон гэр, эд зүйлс, өмч хөрөнгөө алдсан малчин, тариаланчдад томоохон тус болно хэмээн итгэж байгаа юм.
ХХААЯ-наас Сэлэнгэ аймгийн тариалангийн бүс нутгаар очиж хаврын тариалалтын явцтай танилцжээ. Тус аймгийн хувьд хаврын тариалалт 50-60 хувьтай байна. Энэ жилийн тухайд тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангаар дамжуулан аж ахуй нэгжүүдэд олгодог уламжлалт урамшуулал, хөнгөлөлттэй зээлийг хэвийн олгосон. Харин ч өр төлбөрийн үлдэгдэлгүй, сайн харилцагчдадаа хөнгөлөлттэй зээлийн урьдчилгааны хэмжээг багасгаж өгсөн гэж ХХААЯ-наас онцоллоо. Мөн техник технологийн хувьд ч тодорхой хэмжээний урамшууллыг олгож эхэлсэн байна.
Монгол, Япон улсын засгийн газрын хамтын ажиллагааны хүрээнд 1000 инженерийг хөнгөлттэй зээлийн санхүүжилтээр бэлтгэх төсөл хоёр дахь жилдээ хэрэгжиж байгаа. Тэгвэл өнөөдөр БСШУЯ-наас энэ төслийн хүрээнд Япон улсын их, дээд сургуулиудад хамтарсан судалгааны чиглэлээр зэргийн бус сургалтын хөтөлбөрт хамрагдах багш, судлаачид тодорч, батламжаа гардан авлаа. Өөрөөр хэлвэл МУИС, ШУТИС-ийн нийт 12 баг өөрсдийн мэргэжлийн дагуу 14 хоног Япон улсад судалгаа явуулж, суралцана. Тухайлбал, Эрчим хүч,байгаль орчны инженерчлэл чиглэлд эрчим хүчний дамжуулалт, түгээлтийн инновацийн судалгааг ШУТИС-ийн багш Б.Бат-Эрдэнэ оюутан залуустайгаа хамтран хэрэгжүүлжээ. Харин Д.Сүнжидмаа профессорын хувьд “Үнсийг барилгын материалд үйлдвэрлэлд ашиглах” ногоон технологиороо шалгарч, оюутнуудтайгаа Япон улсад суралцах боломжтой болсон юм. Мөн дээрх төслийн хүрээнд болон их сургууль, бизнесийн байгууллагуудын хамтын ажиллагааг дэмжих зорилгоор Монголын Үндэсний худалдаа аж үйлдвэрхийн танхим, МУИС, ШУТИС харилцан ойлголцлын санамж бичигт гарын үсэг зурлаа. Ингэснээр талууд харилцан бие биеийн эрх ашиг, сонирхол, бие даасан байдлыг хүндэтгэн их сургууль бизнесийн байгууллагын хамтын ажиллгааг эрчимжүүлэх замаар идэвх санаачилгатай хамтран ажиллах юм байна.
Дэлхийн сая сая хүнийг байлдан дагуулдаг “Авьяаслаг Азичууд” шоунд манай “Хөсөгтөн” хамтлаг хоёрдугаар байр эзэлж, улс орныхоо нэрийг мандуулсан. Монголын өв соёлыг дэлхийд гайхуулсан залуу уран бүтээлчдийг тус шоуны шүүгч нар өндрөөр хүлээн авсан юм. “Авьяаслаг Азичууд” тэмцээнд амжилттай оролцоод ирсэн “Хөсөгтөн” хамтлагийн аяны богцыг “Өдрийн сонин”-оос тольдоорой. Тус хамтлагийн ахлагч Д.Ариунболдтой хийсэн “Хөсөгтөн” түрүүлчихнэ гэсэн сэтгэл зүйн бэлтгэлтэй байсан” хэмээх гарчиг бүхий ярилцлага мягмар гаригийн дугаарт нийтлэгдлээ.