УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэнтэй ярилцлаа.
-2015 оны төсвийн тодотголыг Засгийн газраас өргөн барилаа. Ямар байдлаар орж ирсэн байна вэ?
-Манай бүлэг нэгдүгээр сарын 5-нд хуралдаж,бүлгийн ажлын хэсгээбайгууллаа. Ахлагчаар нь намайг сонгосон. Гэхдээ ажлын хэсэг саналаа нэгтгээгүй учраас хувь гишүүнийхээ үүднээс ярья. Энэ бол манай намын байр суурь биш шүү.2015 оны төсвийн орлогыг үнэндээ зохиомлоор баталсан. Харин шинэ Засгийн газар байгуулагдаад төсвийн тодотголыг оруулаад ирлээ. 900 орчим тэрбум төгрөгийн таналт хийнэ. Ингээд ирэх онд эдийн засгийн өсөлтийг 7.1 хувьд барина гэсэн зорилт тавьж байгаа юм билээ. Магадгүй Сангийн яамгоомой хандчихав уу гэдэг бодол байна.
-Таналт багадсан гэж үү?
-Бага байна гэж үзэж байгаа.Засгийн газрын оруулж ирсэн таналтүнэндээ өөдрөг байна.Би зүүний үзэлтэй хүн. Гэхдээ өнөөдрийн нөхцөл байдал биднийг зүүн, баруун гэж ялгаралгүйгээр ажиллахыгсануулаад байна.Тийм учраас хөнжлийнхөө хэрээр хөлөө жийсэн төсөв батлах шаардлага тулгарлаа. 2014 оны эхний 11 сарын гүйцэтгэлээр манайд 800 гаруй сая ам.долларын гадаадын хөрөнгө оруулалт орж иржээ.Ийм байхад бид онцгой горимд шилжихээс өөр арга байхгүй.Манай экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн болох зэс, нүүрсний үнэ дэлхийн зах зээл дээр 2017 он хүртэл өсөхгүй гэсэн прогноз байна. Тийм учраас бид валютын хомсдлоос гарахгүй байх магадлал өндөр байна шүү дээ.
-Тэгээд юу юу танахаар болчихов оо?
-Засгийн газраас өргөн барьсан төсөлд одонтой эхчүүдэд өгдөг мөнгийг зааг ялгаатай олгоё гэдэг санал орж ирсэн байна. Тэр нь юу гэсэн үг гэхээрбага хүүхэд нь 18 нас хүрсэн бол тэр ээжид одонгийн мөнгө олгохгүй байхаар тусгажээ. Хүүхдийн мөнгийг зөвхөн зорилтот бүлэгт олгоё гэж байна. 2015 онд 500 сая төгрөгөөс дээш санхүүжилт авах обьектуудын санхүүжилтийг хоёр дахин буулгахаар оруулж ирж. Энэ болхүнд шийдвэрүүд.Эдийн засаг хүндэрчихсэн үед өөр яах билээ. Гэхдэээнэ заалтуудыг тэр чигээр нь батлах уу, үгүй юу гэдгийг одоо хэлж мэдэхгүй.Хэлэлцүүлгийн явцад өөрчлөгдөж ч магадгүй.
-Зөвхөн иргэдийн гар дээр ирдэг мөнгийг хаслаа.Дарга нарын хэрэглээг танасангүй гэдэг шүүмжлэл байна. Үнэндээ бүсээ чангалахаас өөр аргагүй болсон болдээр, дооргүй л таналтад өртөх нь шударга байх.УИХ-ын гишүүн, сайд, дарга, яам, агентлагийнтүвшинд таналт хийж болохгүй юм уу?
-Танах ёстой.
-Жишээлбэл та УИХ-ын гишүүнийхээ хувьд ямар хэрэглээнээсээ татгалзаж чадах вэ?
-УИХ-ын гишүүд утасны төлбөр авахгүй байж болно. Бензин шутахуун, унааны мөнгө гэж шальтай юм байдаггүй юм. Гэхдээ түүнээс татгалзаж болжбайна. Би хувьдаататгалзахад бэлэн байна.Өөрзардлуудыг танаж болно.Дэд сайдгүй байсан ч яахав гэх мэтийнсаналууд гишүүдийн зүгээс гарч байна. Хүслээр болдог болэдийн засгийн хүнд нөхцөлд УИХ-ын гишүүд 2016 оны сонгууль байхгүй шүү гэж бодоод популизм хийхгүйгээр ажиллаж, хүнд байдлаас гармаар байгаа юм.
-Ийм саналуудыг танай намын бүлгээс оруулж ирэх юм байна гэж ойлголоо…
-Магадгүй. Гэхдээ ажлын хэсгийн гишүүд цуглаж хуралдаагүй байна. Мэдээж ийм саналууд гаргахын тулд холбогдох яам тамгын газруудаас судалгаа авна л даа.
-Төсвийн тодотголыг дагалдаад хоёр төрлийн татвар шинээр бий болгохоор хуулийнтөсөл боловсруулжээ. Энэ талаар ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Хуучин автотээврийн хэрэгслийн татвар гэж байсан. Үл хөдлөх хөрөнгө, малын хөлийн, бууны татварыг нийлүүлээд ийм томъёололд оруулж байгаа юм байна. Дээд босгыг нь интервалтай тогтооно гэнэ. Жишээ нь үл хөдлөх хөрөнгийн татвар хоёр хувь байсан бол одоо гурав хүртэл хувь байж болно гэдэг байдлаар оруулж иржээ. Бууны татварыг нэмэх нь. Нэг толгой малаас мянга хүртэлх төгрөгийн татвар авахаар төсөлд тусгажээ. Дээрээс нь нийслэл хотын албан татвар гэдэг юм байна. Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа хүн борлуулалтын үнийн дүнгийнхээ нэг хүртэл хувийг татварт өгөхөөр тусгажээ. Энэ нь инфляцийг хөөргөхөд нөлөөлнө. Тиймээс би хувьдаа энэ татваруудыгдэмжихгүй байна.Татварыг нэмж болно, багасгаж болно. Огт хөдөлгөхгүй ч байсан болно. Гэхдээ ийм хүндрэлийн үед татвар нэмж хямралаас гарч байсан жишээ дэлхийд ховор шүү.
-Татвар нэмж орлогоо өсгөхгээд байгаа байх л даа…
-Ийм татвар бий болгосноор төсөв ямар хэмжээний хөрөнгө төвлөрөх юм гэдэг зарцуулалтыг нь хийгээгүй орхисон байна. Тэгэхээр энэ татваруудыг батлахгүй байхад төсөвт ямар нэгэн нөлөө байхгүй. Тийм учраас эсэргүүцэж байна. Засгийн газраас оруулж ирсэн төсөлд нэг дэвшилттэй зүйл бий. Тэр нь Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж байгаа улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй төслүүдийг төсөвт суулгаж байна.
-Өрийн таазыг 70 хувьд хүргэх саналыг МАНдэмжиж байгаа юм шиг байна.Танай намынхан өрийн босгыг хэзээ ч нэмүүлэхгүй гээд өмнөх засгийн үед гэдийсэн. Одоо харах нь ээ, улс орноо бодсондоо биш засагт орохын тулд тэгж барьцаалж байжээ гэж бодогдохоор байна…
-Тийм зүйл байхгүй ээ. Даваа гаригт болсон манай бүлгийн хуралдааны уур амьсгалыг харахад гишүүд бараг бүгдээрээ өрийн таазыг нэмэгдүүлэхийн эсрэг байна лээ.
Хэрэв манай нам өрийн таазыг нэмэхгүй гэдэг байр сууриа хадгалбал УИХ дээр энэ санал дэмжигдэхгүй байх бололцоо бий. Яагаад гэвэл энэ асуудлыг УИХ-ын гишүүдийн гуравны хоёрын саналаар шийддэг шүү дээ.
Зээл авбал түр зуурын амь тариа л хийнэ. Түүнээс биш эдийн засаг бүрмөсөн сэргэхгүй шүү дээ. Өнөөдөр өрийн таазыг ДНБ-ий 40 хувьд барина гэсэн хуулийн заалттай.Харамсалтай нь өмнөх Засгийн газрын үед Чингэс, Самурай зэрэг бонд гаргасан учраас өнөөдөр Монгол Улсын өрийн хэмжээ хуулиасаа хэтрээд 55 хувьд хүрчихээд байна. Нэгэнт ийм байдал үүсчихсэн учраасөрийн таазыг нэмнэ гээд байгаа бол хуульдаа өөрчлөлт оруулаад өрийн босгыг ДНБ-ий 55 хувьд нь барьчихъя. Үүнээс цааш нэмж зээл авч, өрийн таазыг 70 хувьд хүргэх шаардлагагүй гэдэг асуудал байж болох юм.
2017 онд байдал хүндэрнэ гэдгийг хүн бүхэн мэдэж байгаа. Яагаад гэвэл бондын өрийг төлж эхэлнэ. Дампуурлын байдалд хүрч болзошгүй. Одоо жаахан мөнгө орж ирдэг юм бол доллар оруулж ирдэг, оруулсан хөрөнгөө нөхдөг төслүүдэд зарцуулах хэрэгтэй. Сургууль, цэцэрлэг барьж,замтавих нь буруу биш. Гэхдээ үүнийг зээлийн мөнгөөр бий болгож болохгүй. Үүнийгээ ухамсарлаж, алдаагаа засах ёстой.Одоо байгаа 55 хувьд нь барьчихъя. Нэмж зээл аваад яах юм. Нэгэнт хууль зөрчсөн байдалд хүрчихсэн учраас 55 хувьд нь хүргээд хуулиа өөрчилье. Үүнээс цааш нэмж зээл авахгүй гээд байгаа юм.
-Мэдээж танай нам хүлээн зөвшөөрсөн учраас хамтарсан Засгийн газар нь өрийн таазыг нэмэгдүүлэх тухай төслөө өргөн барьсан байх…
-Засгийн газрын гишүүдийн зургаа нь л Ардын намынх. Тиймээс Ардын намын бодлогыг хэрэгжүүлэх боломж хомс шүү дээ.
-Ардын нам эрх баригч болчихсон. Тиймээс танай намынханд шаардах эрх байхгүй, ажил хийх үүрэг л оногдсон гэж ойлгоод байгаа…
-Засгийн газар байгуулагдаад удаагүй байна. Мэдээж тодорхой саналууд гаргаж, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн төлөө явна шүү дээ.
-Та бол зүгээр л танах хэрэгтэй гээд байна.Тэгвэлтаны яриад байгаа ажлуудыг хийхийн тулд мөнгө хэрэгтэй. Энэ мөнгийгзээл авахгүйгээр яаж олох юм бэ?
-Хамгийн амар байдлаас асуудлыг шийдэхийн тулд зээл авахаа л яриад байх юм.Манай зээлжих зэрэглэл муудсан учраас бага хүүтэй зээл ч олдохгүй шүү дээ. Үүний оронд гадаадын хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлэх хэрэгтэй байна. Импортоо багасгаж, дотооддоо орлох бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэх хэрэгтэй.Валютын хомсдлоос гарах нь чухал байна. Энэ чиглэлд юу хийхээ шийдлийн Засгийн газар танилцуулах хэрэгтэй.Эхний ээлжинд бүсээ чангалъя. Бодит байдалтайгаа эвлэрч таналт хийх хэрэгтэй.Та нарын мөнгөтэй, мөнгөгүй бид амьдарч чадна гэдэг мессежийг гадныханд өгье. Монголдвалют болж үлдэх бүх зүйлээ экспортод гаргая. Түүхий эд, боловсруулсан бүтээгдэхүүн гээд юу байдаг юм тэр бүгдээ гаргаж, хөрөнгө оруулалтыг татъя.Хамаагүй нэг ам.долларыг дөрөв, таван ам.доллар болгож өсгөх төслүүд хэрэгжүүлнэ гэвэл бонд гаргахыг зөвшөөрөхийг үгүйсгэхгүй.
Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ
Ардчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөл өнөөдөр хуралдаж Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Ц.Оюундарь өөр ажилд шилжсэнтэй холбогдуулан дараагийн генсекийг томилох асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.
Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр хөдөө орон нутгийн сурагчдын амралтын хуваарийг шинэчлэн баталжээ. Энэ сарын 5-нд буюу даваа гарагт гаргасан тушаалаар хөдөө орон нутгийн сурагчид цагаан сараар амрахгүй юм байна.
Монгол Улсын 2015 оны төсвийн хуульд өөрчлөлт оруулахтай холбогдож, Засгийи газар хэд, хэдэн төрлийн татварыг нэмэгдүүлэхээр болсон юм. Үүнд бууны албан татварын хэмжээг дараах байдлаар нэмэгдүүлэхээр болоод байна. Одоогийн мөрдөж байгаа хуулиар буунд 4000-6000 төгрөгийн татвар ногдуулдаг бол өөрчлөлтөөр 50.000-100.000 хүртэл нэмэгдүүлэхээр болжээ. Ингэхдээ бууны маркаас хамаарч дараах өөрчлөлт оруулсан байна.
Францын нийслэл Парис хотын “Charlie Hebdo” сэтгүүлийн оффис руу зэвсэглэсэн хоёр хүн дайрснаар 11 хүн нас барж, 10 хүн хүнд шархадсан талаар Францын хэвлэлүүд мэдээллээ. Нүдээр үзсэн гэрчүүдийн хэлснээр зэвсэгт этгээдүүд сэтгүүлийн оффис руу нэвтэрснийхээ дараа клашников болон винтов буугаар буудаж эхэлсэн байна. “Charlie Hebdo” сэтгүүл нь шог зураг, элэглэлийн чиглэлээр нийтлэл бэлтгэж, олон нийтэд хүргэдэг бөгөөд хамгийн сүүлд Исламын зэвсэгт босогчдын тэргүүн Abu Bakr al-Baghdadi-г хүүхэлдэйн киноны баатраар элэглэсэн сэтгүүл гаргаад байсан юм. 
Нийслэлийн Засаг даргын 2013-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, 2015 оны Нийгэм, эдийн засгийн зорилтод тусгасан зорилтыг хэрэгжүүлэхээр хот байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын дараахь ажлуудыг хийхээр төлөвлөжээ.
Гурван сая дахь иргэнийг тодруулах, алдаршуулах талаар ХАХНХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга, Монгол Улсын гурван сая дахь иргэнийг угтах бэлтгэлийг хангах Хамтарсан ажлын хэсгийн дарга Б.Отгонжаргалаас зарим тодруулгыг авлаа.
Өчигдөр Францын Парис хот дахь “Шарли Эбдо” сэтгүүлийн газарт террорист халдлага гарсны улмаас 12 хүн амиа алдаж, 10 гаруй хүн шархдсан байна. Амиа алдсан хүмүүсийн 10 нь сэтгүүлчид байсан бол хоёр нь цагдаагийн албан хаагчид байжээ. Уг халдлагатай холбогдуулан Ерөнхийлөгч Франсуа Олланд шуурхай хуралдаан зарлаж, Францад онц байдал тогтоолоо. Мөн тэрээр ойрын хугацаанд дахин төстэй халдлага гарч болзошгүйг анхааруулжээ.
Засгийн газрын өнөөдрийн хуралдаанаар Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын даргын томилгоог хийжээ. Уг газрын даргаар ажиллаж байсан О.Магнай нь чөлөөлөгдөх өргөдлөө өгсөн бөгөөд оронд нь томилох хүний нэрийг Ерөнхий сайд бүрэн эрхийнхээ хүрээнд оруулан шийдүүлдэг аж. Ингээд өнөөдрийн хуралдаанд ШӨХТГ-ын даргад МАН-ын Шинэчлэлийн хорооны тэргүүн Т.Аюурсайханыг томилох санал оруулан батлуулсан байна.