ИЗНН–ын Улс төрийн зөвлөл өчигдөр хуралдаж, дэд сайдад намын гишүүн М.Хүрэлсүхийг нэр дэвшүүлэхээр тогтжээ. Тус намын хувьд Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын яаманд дэд сайдаа нэр дэвшүүлэхээр болсон бөгөөд мөн нэг яамны төрийн нарийн бичгийн даргад хүнээ томилох тохироотой байгаа аж.
Нэр дэвшигч М.Хүрэлсүх нь “Нар Мон” ХХК-ийн захирлаар ажилладаг. Тус компани нь худалдаа үйчилгээ, аялал жуулчилалын үйл ажиллагаа явуулах чиглэлээр байгуулагдаж байжээ.
Тухайн жилийн нийгэм улс төр, эдийн засаг, бизнесийн салбарын “Оны залуу”-г шалгаруулдаг “Next stop” харшийн сүлд модны наадам маргааш болно. Ёслол хүндэтгэлийн ажиллагаанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Монгол Улсын Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга, УИХ-ын гишүүд, яамдын сайдууд, агентлагийн дарга нар болон эдийн засаг бизнесийн томоохон төлөөллүүд гэр бүлийн хамт оролцох аж.
Энэхүү шалгаруулалтад нэр дэвшигчдэд өгсөн онлайн буюу олон нийтийн энэхүү санал асуулга “Оны залуу”-аар шалгарахад 30 хувийг эзлэх гэнэ. Харин үлдсэн хувийг Залуу удирдагч сангийн гишүүдийн санал 20 хувь, өмнөх жилүүдэд шалгарч байсан эрхмүүдийн санал 20 хувь, МЗХ-ны Удирдлагын багын санал 30 хувийг бүрдүүлж, “Оны залуу”-г тодруулах юм байна.
“Монголын Залуучуудын Холбоо”, “Залуу удирдагч сан” хамтран Монгол Улсын өнөөгийн нийгэм улс төр, эдийн засгийн байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгөх, залуу төр нийгмийн зүтгэлтэн, бизнесмэнүүдийн нэр хүндийн рейтинг тогтоох зорилгоор 1992 оноос “Оны залуу”-г алдаршуулан шалгаруулдаг “Next Stop” харшийн наадмыг уламжлал болгон зохион байгуулж иржээ.
УИХ-ын гишүүн А.Бакей өчигдөр Олон улсын шувуучдын наадамд оролцоод ирсэн Ы.Нургайв, С.Бауыржан, Н.Айшолпан нарыг хүлээн авч уулзсан байна. УИХ-ын гишүүн А.Бакей Монгол Улсаа төлөөлөн олон улсын арга хэмжээнд оролцсон бүргэдчдэд баяр хүргэв. Түүнчлэн 13 настай бүргэдчин охин Н.Айшолпанд үндэсний соёл уламжлалаа дэлхий дахинаа сурталчилж байгаад нь талархал илэрхийлсэн юм.
Мөн УИХ-ын гишүүн Г.Оюунгэрэл Олон улсын шувуучдын наадамд оролцсон багийнханд баяр хүргээд, Н.Айшолпаныг цаашид дэмжихээ хэлэв.
Арабын Нэгдсэн Эмират улсад энэ сарын 7-13-ны хооронд болсон Олон улсын шувуучдын наадамд 77 орны төлөөлөл оролцсон. Тус арга хэмжээнд Монгол Улсаас 15 хүнтэй баг оролцон, олон орны шувуучидтай уулзаж, туршлага солилцсон байна
Нийслэлийн хамгийн их хүн амтай Сонгинохайрхан дүүргийн есдүгээр хороонд “Азийн хүүхдүүд” цэцэрлэг өчигдөр нээлтээ хийлээ. Сонгинохайрхан дүүргийн есдүгээр хороо 8188 хүн амтай бөгөөд нийт өрхийн тоо 1943 байдаг аж. Есдүгээр хороонд сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмших 2-5 насны цэцэрлэгт хамрагддаггүй хүүхэд 41 хувийг эзэлдэг байна. Тус хороонд нийт дөрвөн цэцэрлэг үйл ажиллагаагаа явуулдаг бөгөөд үүнээс хоёр нь хувийн цэцэрлэг байдаг аж. Тиймээс шинэ цэцэрлэг нээгдсэн нь хамгийн хэрэгтэй зүйлийн нэг болжээ. Нөгөө талаас Сонгинохайрхан дүүргийн есдүгээр хорооны иргэд хүүхдээ хол цэцэрлэгт явуулах хэрэггүй болж. Тус цэцэрлэг Жанцан худалдааны төвийн зам дагуу байдаг учраас Баянхошууны шинэ, хуучин эцэс, баруун салаа, зүүн салаа гээд тэр хавийн хүүхдүүд суралцах боломжтой болж байгаа юм.
“Азийн хүүхдүүд” цэцэрлэг өмнө нь 80 хүүхэд хүлээн авах хүчин чадалтай байсан бол шинэхэн байрандаа үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлснээр хоёр дахин их хүүхэд хамрагдах боломжтой болжээ. Тус цэцэрлэг өөрсдийн хөрөнгө мөнгөөр цэцэрлэгийн байраа 1100 орчим квадрат метр болгож шинэчилж өргөтгөсөн байна. Цэцэрлэгийн байр төвийн шугамнаас хол ч гэр хороолол дунд дулаан, сангийн асуудлыг бүрэн шийджээ. Цэцэрлэгийн халаалтыг Канад технологийн нам даралтын зуухаар ажиллах бөгөөд бохир усны тал дээр хамгийн сүүлийн үеийн сордог технологи суурилуулсан байна. Цэвэр усны хувьд 140 метрийн гүний худагтай аж. Тэднийх 13 багш, ажилчидтайгаар үйл ажиллагаа эхлүүлж байгаа юм байна. Тус цэцэрлэгт есдүгээр хорооны хүүхдүүдийг авахаас гадна бусад хороодын хүүхдүүд ч хамрагддаг аж. “Азийн хүүхдүүд” цэцэрлэг одоогоор 60 хүүхэд бүртгүүлээд явж байгаа юм байна. Уг цэцэрлэг 1.5-6 настай хүүхдүүдийг зургаан бүлэгт хувааж суралцуулж байгаа бөгөөд анги дүүргэлтийг стандартын дагуу 25-30 хүүхэд байхаар төлөвлөөд байгаа бөгөөд одоогоор 13-15 хүүхэдтэй хичээллэж байгаа аж. Нэг сарын төлбөр 130 мянган төгрөг бөгөөд нэг айлын хоёроос гурван хүүхэд суралцах юм бол төлбөрөөс арван хувь хөнгөлдөг байна.
Тус цэцэрлэг нь тоглоомын талбай, спорт заал, танхим, унтлагын өрөө, гал зуух, угаалгын өрөө зэргээс цогцлон бүрдсэн бөгөөд хүүхдүүдийн хүмүүжилд онцгой нөлөө үзүүлэх бүжиг, дуу, зэргийг хичээллүүлж, оюуны боловсролд нь анхаарч, эрүүл ахуйн болоод олон улсын стандартыг хангасан хүүхдийн сурах таатай орчинг бүрдүүлж чаджээ. Энэхүү цэцэрлэг нь сургуулийн өмнөх боловсролын стандартад жишиг болохуйц сургалтын хөтөлбөр орчинг бүрдүүлсэн байна. Хүүхдийн сэтгэхүйд тохируулан анги танхимын тохижилтыг хийж хүүхэд бүр хөгжих ёстой гэсэн шаардлагыг тавьж ажиллаж байгаа юм.
Цэцэрлэгийн эрхлэгч Д.Найманжаргал “Манай цэцэрлэг үйл ажиллагаагаа эхлээд долоо дахь жилдээ ажиллаж байна. Бид барилгын зураг төслийг өөрсдөө гаргасан бөгөөд улсын комисс чанарын өндөр түвшинд хүлээж авсанд баяртай байна. Цэцэрлэгийн сургалт одоогоор багш хүүхэд рүү ханддаг байсан бол манайх хүүхэд багш руу хандаж ямар мэдээлэл авахаа сонгож ажилладаг болсон маань ихээхэн шинэлэг байгаа. Мөн цэцэрлэг маань урлагийн заалтай. Хүүхдүүдийнхээ авьяасыг хөгжүүлэх тал дээр түлхүү анхаарна. Хүүхдүүдийн тав тухыг сайн харгалзаж үзэж байгаа учраас доод давхартаа нийтийн хувцас солих өрөө гээд бүх асуудлыг цогцоор нь шийдэгдсэн байгаа. Мөн цэцэрлэгтээ хороо харгазахгүй хүүхэд бүртгэж авч байгаагаа дуулгая” гэв.
Сонгинохайрхан дүүргийн есдүгээр хорооны иргэн Л.Батбаатар “Өмнө нь хүүхдээ энэ цэцэрлэгт явуулдаг байсан юм. Гэтэл зам өргөтгөлийн ажлаар газраа өгөөд байраа шинэчилж барьж байсан. Энэ ондоо ашиглалтад орно гэсэн ч ажилтай учраас хүүхдээ хотын төвд нэг цэцэрлэг рүү зөөж байлаа. Хүүхдээ улсын цэцэрлэгт явуулахаар ханиад их хүрээд байдаг юм. Эднийх халаалттай, халуун, хүйтэн устай учраас заавал хотын төв рүү зөөх шаардлагагүй болж байна. Дээр нь хувийн цэцэрлэг учраас арай найдвартай байдаг” хэмээв.
Сонгинохайрхан дүүргийн наймдугаар хорооны иргэн А.Бямбаа “Энэ цэцэрлэгийг нээхийг хүлээж байгаад хоёр охиноо орууллаа. Хоёуланг нь цэцэрлэгийн бүртгэлээс хоцруулаад оруулж чадаагүй байсан юм. Гэртээ хүүхдээ харах гэж бөөн л асуудал болж байлаа. Ашгүй нэг цэцэрлэг нээгдэх нь гэж сонсоод эрт ирээд бүртгүүлчихсэн байсан. Манай бага охин яслид явдаг. Том нь ахлах ангид суралцдаг юм. Нэг айлын хоёр болохоор төлбөрийг хөнгөлүүлчихээд бүр баярлаад явна” хэмээж байв.
“Азийн хүүхдүүд” цэцэрлэг эцэг, эхийн ажлын цаг дууссаны дараа буюу орой 19.00 цагаас тарах аж. Мөн цаашдаа цаг завгүй ажилладаг эцэг эхчүүддээ зориулж өдөр өнжүүлэх төв ажиллуулахаар зорьж байгаа юм байна.
С.АРИУНЖАРГАЛ
Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
Манай сонины энэ сарын 4-ний дугаарт “Буянт-Ухаа-1″ хорооллын оршин суугчид хүйтэнд зутруухан сууж байна” гэсэн сурвалжлага гарсан билээ. Тодруулбал, тус хороолол энэ жил шинээр ашиглалтад орсон ч байрнуудын халаалт доголддог, цонх нь цантдаг тухай зарим оршин суугч гомдоллож байсан юм. Бид ч энэхүү сурвалжлагаа ингээд орхихыг хүссэнгүй. Төрийн орон сууцны корпораци (ТОСК)-аас нийгмийн зорилтот бүлгийнхэнд зориулж ашиглалтад оруулсан тус хорооллын хариуцагч эзэд манай сурвалжлага гарснаас хойш ямар арга хэмжээ авсан талаар тодруулахаар долоо хоногийн дараа тус хорооллыг дахин зорилоо.
Сурвалжлах баг эхлээд байрнуудын голд байрлах хоёр давхар байшинд орлоо. Энд тус хорооллын борлуулалт, ашиглалт хариуцсан ТОСК-ийн баг, хорооллын ерөнхий гүйцэтгэгч Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпораци (ҮББК)-аас томилсон ашиглалтын үеийн баг болон СӨХ буюу “Опен хаус өнө” компани, харуул хамгаалалт гэсэн байгууллагууд байрладаг юм байна. Хаалга нь дэлгээстэй өрөө рүү ороход ҮББК-ийн инженерүүд сууж байлаа. Биднийг хаанаас явааг дуулаад бүгд мэнд мэдэж, өмнөх сурвалжлагын талаар хэсэг зуур ярилцав. Тэгснээ “Бид танай сурвалжлагад гарсан айлуудаар орж юу нь болохгүй байна, бүгдийг нь зассан. Ер нь ч манайх байнга айлуудаар явж санал гомдлыг нь авдаг. Гэхдээ бид сэтгэлээ гаргаж, чанартай барьсан болохоор тийм ч их гомдол ирдэггүй. Та нар оршин суугчдаас асуугаарай” гэв.
Ингээд бид 726 дугаар байрыг зорилоо. Өмнөх дугаарт байрных нь халаалт муу, цонх нь цантдаг, агааржуулалт ажилладаггүй гэж байсан Ц.Шижирийнд орохоор явж байгаа нь энэ. Есөн давхарт гарч хаалгыг нь нэлээд тогшсоны дараа настай эмэгтэй онгойлгож байна. Өөрсдийгөө танилцуулж, хэрэг зоригоо хэлээд орлоо. Өөдөөс пүн хийсэн дулаан агаар биднийг угтав. Гэрийн эзний ээж нь хэмээн өөрийгөө танилцуулсан Нэргүй гуай “Танай сурвалжлага гарсны дараа орон сууцны ашиглалт хариуцсан ажилтнууд манайд ирж хаалга, цонх, тагт гээд бүгдийг шалгасан. Бас угаалгын өрөөнд агааржуулалтын сэнс хийж өгсөн.
Одоо их дулаахан.Цонх цантах асуудалгүй болсон. Ер нь шинэ байр болохоор чийгтэй байдаг юм билээ. Тиймээс өдөрт нэг удаа 3-5 минут агаар сэлгэлт хийвэл цан цохидоггүй гэнэ. Бид үүнийг мэдэхгүй байж л дээ” гэлээ. Тэрээр цааш ярихдаа “Манайх байрандаа ороод удаагүй байгаа. Анхнаасаа их сайхан дулаахан байр байсан. Бид анх орохдоо ямар халуун юм бэ гэцгээдэг байсан юм. Сая огцом хүйтрэхэд л жаахан сандарчихлаа. Бусад айлууд ч тэгсэн байх. Түүнээс биш ерөнхийдөө дулаахан шүү. Бид энэ сайхан хороололд амьдарч байгаадаа сэтгэл хангалуун байгаа. Гадаах тохижуулалт ч сайхан” гэлээ.
Биднийг ийн яриа өрнүүлж байх зуур 726 дугаар байрны гүйцэтгэгч компани болох “И Cи Cи” компанийн менежер Лхагваа дулааныг нь хэмжиж хэвийн байна гэв. Хоёр өрөө байрны хувьд 18 градус байвал хэвийн аж. Ц.Шижирийнхээс духанд хөлс бурзайчихсан гарч ирсэн шүү.
Бидний дараагийн зорьсон айл Ц.Шижирийнхтэй адилхан бэрхшээл тоочиж байсан 724 дүгээр байрны Г.Цэцэгээ гуайнх. Тэднийх наймдугаар давхарт оршин суудаг бөгөөд охин Дэлгэрмаа нь ганцаараа байв. Мөн л дулаан агаар биднийг угтлаа. Дэлгэрмаа охин өмнө нь сурвалжлагч ирээд сонинд бичсэнийг огт мэдээгүй гэнэ. “Манайх дулаахан байдаг ш дээ. Сая нэг хэсэг цонх жаахан цантсан. Түүнээс биш ямар нэг асуудал байхгүй” гэж байна. Танай агааржуулагч ажилладаггүй гэсэн гэхэд “Зүгээр л байдаг даа. Өмнө нь сантехникийн хүмүүс ирээд шалгаж үзээд ажиллаж байна гэсэн” хэмээв. Бид ч газар дээр нь шалгаж үзэхээр болж, шүдэнз зуран агааржуулалтын өмнө барихад дөлийг сорж байлаа. Мөн цонхнуудыг нь харахад цан цохисон зүйл ажиглагдсангүй, гадаах орчин тунгалаг харагдаж байв.
ҮББК-иас томилсон ашиглалтын үеийн “Скай проп инженеринг” компанийн ерөнхий захирал Э.Цогбадрах “Буянт-Ухаа 1″ хорооллын барилгуудын агааржуулалтын систем энгийн соролттой. Салхины урсгалаар буюу механик аргаар ажилладаг. Ерөнхийдөө бүх есөн давхар барилгын агааржуулалт ингэж ажилладаг” гэсэн юм. Тэрбээр оршин суугчдад хандан цонхоо онгойлгож агаар сэлгэлт хийж байхыг санууллаа.
Мөн сурвалжлах багийн бүрэлдэхүүн орон сууцны ажилтнуудын зөвлөснөөр 713 дугаар байрны хоёр давхрын айлыг зорьсон юм. “Аавтайгаа цуг амьдардаг залуухан гэр бүл. Аав нь хүүхдийг нь харж өөрсдөө ажил хийдэг. Харин аавыг нь халамцуу байхад нь news.mn сайтынхан ярилцлага авсан байна лээ” гэж тэд тайлбарласан юм. Учир нь барилга хариуцагч инженерүүд дээр хүүхдүүд нь ирээд аавыг нь халамцуу байхад сэтгүүлч гуйвуулсан утгатай ярилцлага авсан болохыг хэлж л дээ. Ингээд ташаа ярилцлага өгсөн хөгшинтэй уулзлаа. “Сайхан өвөлжиж байна уу. Байр нь хэр байна даа” хэмээн асуухад “Сайхан өвөлжиж байна. Байр дулаахан сайхан байна. Тийм байгаа биз дээ. Хэд хоногийн өмнө хүмүүс ирж хаалга, цонх дулаалж өгсөн. Урьд нь хоол хийхэд жаахан цан цохидог байсан нь үнэн. Одоо бол зүгээрээ. Хүүхдүүд бүгдийг засч өгсөн” гээд нүдээрээ инээв.
Үнэхээр манай сонины сурвалжлагын мөрөөр “Буянт-Ухаа 1” хорооллын хариуцагч байгууллагууд сонор сэргэг ажилласанд оршин суугчид ам сайтай байлаа. Тус хорооллыг ТОСК-ийн захиалгаар ҮББК гүйцэтгэжээ.
ҮББК бол Монголын шилдэг барилга угсралтын таван компанийн нэгдэл бөгөөд 3000-аад ажилтан, 200 гаруй инженер техникийн ажилтантайгаар тус хорооллыг богино хугацаанд хүлээлгэн өгсөн үндэсний тэргүүлэгч корпораци юм. 25 байрыг жилийн хугацаанд ашиглалтад оруулсан тэд барьсан байр бүрээ тус тусдаа хариуцаж ажилладаг юм байна.
Өнөөгийн нийгэмд зөвхөн ашиг олохын төлөө барилгын үйлдвэрлэл эрхэлдэг байгууллага олон бий. Он дамжсан, төсөвт өртөг нь нэмэгдсэн барилгууд бидэнд хэдийнэ дасал болжээ. Тэгвэл ҮББК барилгуудаа хамгийн богино хугацаанд, хамгийн хямд үнэтэйгээр хүлээлгэн өгөөд зогсохгүй оршин суугчидтай эргэх холбоотой ажиллаж, санал хүсэлтийг нь нэг бүрчлэн биелүүлж байгаа нь сайшаалтай. Тэд барилгын салбарт анхдагч гэж болохоор үйлчилгээг санаачлан ажиллаж байгаа. Юу гэвэл “Буянт-Ухаа-1” хорооллын бүх барилгыг хариуцаж, гүйцэтгэгч компаниас шалтгаалсан эвдрэл гэмтлийг үнэ төлбөргүйгээр засаж өгдөг байхаар “Скай проп инженеринг” компанитай гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа аж.
Бидний сурвалжлагын багт цуг явж байгаа “Скай проп инженернг” компаний ерөнхий захирал Э.Цогбадрах “Манай компани 20-иод хүний бүрэлдэхүүнтэй долоо хоногийн долоон өдөр энд байрлаж байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг. Бидний хийх ажил бол айлууд анх байранд ороход бүх зүйл бүрэн бүтэн байна уу, цахилгаан хэрэгслүүд нь хэвийн ажиллаж байна уу гэдгийг шалгаад түлхүүрийг нь хүлээлгэх явдал. Хэрвээ барилгын бүтээцээс үүдэлтэй эвдрэл гэмтэл байвал түүнийг нь үнэгүй засаж өгнө. Шинээр байр худалдаж авсан иргэдтэйгээ байнгын эргэх холбоотой ажилладаг гэсэн үг л дээ. Харин оршин суугчид асуудлын мөн чанарыг сайн ойлголгүй ашиглалтаас үүдэлтэй эвдрэлээ биднээр засуулах гээд зүтгэчихдэг. Угаалгын машинаа буруу холбосноос болж үүссэн ус алдалт, цахилгааны монтажийг өөрсдөө оролдож байгаад богино холболт үүсэх зэрэгтээ бидэнд ханддаг. Гэхдээ бид иргэдээ тав тухтай амьдраасай гэсэн үүднээс ихэнхдээ янзлаад л өгдөг. Түүнээс биш ашиглалтын үеийн доголдлыг СӨХ хариуцах ёстой шүү дээ. “Буянт-Ухаа 1” хорооллын оршин суугчид “Опен хаус өнө” компанид сар бүр СӨХ-ийн мөнгө төлдөг. Үүнийхээ үйлчилгээг авдаг байх хэрэгтэй” хэмээн ярилаа.
Ийн ярилцах зуур бусад ажилчид нь ч энэ талаар яриа өрнүүлж бага хэмжээний хэлэлцүүлэг өрнөв. Тэд ярихдаа энэ удаагийн асуудал бол хэдхэн айлын шинэ байрны ашиглалтыг сайн мэдэхгүйгээс үүдэлтэй гэнэ. Хорооллын хэмжээний 1764 айлаас цөөн айлд л асуудал гарсан аж. Гэхдээ иргэдийн өөрсдийнх нь буруу ашиглалтаас үүдсэн гэмтэл зонхилдог байна. Шинэ байранд орчихоод агаар сэлгэлт хийдэггүй, дээрээс нь цонхоо таг битүүлчихээд, пааран дээрээ угаасан хувцсаа дэлгээд тавьчихсан тохиолдолд хоол хийхээр яаж цонх цантахгүй байхав гэцгээнэ.
Ерөнхийдөө тасалгааны температур 18-20 градус байвал хэвийн дулаантай гэж үздэг бол “хүйтэн байна” гээд дуудлага өгсөн айлуудад хэмжилт хийхэд дулаан нь хэвийн байх жишээтэй. Тус хороолол зорилтот бүлгийнхэнд зориулсан болохоор зарим нь насаараа төрд ажилласан ч байранд амьдарч байгаагүй хүмүүс байдаг. Тэд өрөө тасалгаагаа яг гэрт гал түлчихсэн юм шиг төөнөж байх ёстой гэж үздэг. Тэгээд л хүйтэн байна гээд байнга ярьдаг хүмүүс ч байдаг. Гэхдээ бид иргэддээ энэ болгонд нь зөвлөгөө өгөөд туслаад л явж байна” хэмээсэн яриа хэлэлцүүлгийн үеэр хөндөгдөж байлаа.
СӨХ-оор нь ороод гаръя гээд оффис руу нь ортол өндөр настан Д.Санжжав гуай байрныхаа иргэдийг “Эд хогшилдоо гамтай хандъя. Байрандаа боловсон амьдаръя” хэмээн уриалга биччихсэн орцнуудад наах гэж байна гээд сууж байв. “Иргэд нийтийн эзэмшилд гамгүй хандаж байна. Өнөөдөр гэхэд хэд хэдэн орцны хаалга эвдэрчихсэн засварчид засах гээд явлаа. Би “Буянт-Ухаа 1″ хорооллын талаар цацагдаад байгаа ташаа мэдээллийг сонссон. Манай иргэдийн буруу үйл ажиллагаа үүнд их нөлөөлж байгаа шүү. Асуудал юунаас болж үүсэв, засч залруулах ямар боломж байна гэж судлахын оронд шууд л хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр тараадаг болсон байна. Үнэндээ манай хороололд асуудал байхгүй. Шинэ жилдээ бэлтгээд баярын уур амьсгал орчихсон сайхан байна” хэмээв. Тэрбээр байрнууд дундаа оршин суугчидтайгаа нийлж гацуур мод засах гэж байгаа аж. Үнэхээр байрны жижиг сажиг асуудлууд ард хоцорсныг дулаан байрандаа өнтэй өвөлжихөөр зэхэж байгаа тус хорооллынхон шинэ жилийн мод засах гээд баярлан хөөрч байгаа нь харуулж байсан юм.
Б.Энхбаяр: МАНАЙ БАРИЛГАЧИД АЖИЛДАА ӨӨРИЙМСӨГ СЭТГЭЛЭЭР ХАНДДАГ
“Буянт-Ухаа 1” хорооллын барилгын чанарын талаар ҮББК-ийн ерөнхий инженер Б.Энхбаяртай яриа өрнүүллээ.
-Та “Буянт-Ухаа-1” хорооллыг өөрийн гараар барьсан инженерийн хувьд барилгынхаа чанарын талаар тайлбарлахгүй юу?
-Манай “Буянт-Ухаа-1” хороолол хамгийн сүүлийн үеийн бүрэн цутгамал технологиор баригдсан. Газар хөдлөлтөд тэсвэртэй. Бид хурдан хугацаанд сэтгэлээ гарган чанартай барилгууд барьж иргэддээ хүлээлгэж өгсөн. Энэ байруудад хүн ардын энхийн манаанд зогсдог жирийн цагдаа, эрүүл мэндийг сахин хамгаалагч эмч, миний хүүхдэд хичээл заадаг багш гээд олон буянтай хүн амьдрах учраас бид бүх зүйлийг сэтгэл гарган хийсэн. Нэгэнт ингэж их сэтгэлээ гаргаж барьчихаад иргэдээ тав тухтай байлгахыг хичээн гүйцэтгэл хариуцсан компани хүртэл ажиллуулж байгаа нь бидний зүтгэлийг илтгэх байх.
-“Буянт-Ухаа 1” хорооллыг нийгмийн зорилтот бүлгийнхэнд зориулан зах зээлийн үнээс хямдаар борлуулсан. Үнэ хямд байгаа нь чанарт нөлөөлөх үү?
-Үндэсний компаниуд нэгдэж боломж бололцоогоо нэгтгэж ажилласны үр дүнд орон сууцны үнийн хөөсрөлийг бууруулсан юм. Чанарын хувьд ямар ч ялгаа байхгүй. Ах нь барилгын салбарт 35 жил ажилласан хүн. Энэ хугацаанд Улаанбаатар хотын хамгийн тансаг, дээд зэрэглэлийн гэгдэх “Кристал таун”, “Эмбасси таун”, “Эмиралд ресиденс”, “Кореа таун” хотхонуудыг барьсан. “Буянт-Ухаа 1” хороолол яг л эдгээр тансаг зэрэглэлийн хорооллуудын жишгээр баригдсан. Өөрөөр хэлбэл тансаг зэрэглэлийн хорооллуудыг босголцсон инженерүүд “Буянт-Ухаа 1” хорооллыг барьсан юм. Барилга гэдэг өөрөө урлаг. Бүх зүйл нь зохицож байж сайхан харагдана. Оршин суугчид ч тав тухтай амьдарна. Манай хороолол бол дулаан граж, цэцэрлэг, үйлчилгээний төв гээд бүх зүйлийг нарийн бодож төлөвлөсөн орчин үеийн зохион байгуулалттай.
-Барилгачин хүн барьсан барилгадаа сэтгэлээ шингээж ажилладаг гэж ойлгож болох уу?
-Тэгэлгүй яахав. Гадаадад боловсрол эзэмшсэн олон залуус энэ корпорацид ажиллаж байна. Гадны техник технологи, ур хийцийг энд шингээсэн гэсэн үг. Бид “Буянт-Ухаа 1” хорооллыг барьсан ажлын туршлага, урамдаа тулгуурлан ирэх онд “Буянт-Ухаа-2” хорооллыг ашиглалтад өгөхөөр шаргуу ажиллаж байна. Энэ нь “Буянт-Ухаа 1” хорооллоос гурав дахин том төсөл. 2592 айл оршин суух уг хороолол хоёр сургууль, дөрвөн цэцэрлэг, долоон давхар хоёр гражтай байх юм. Барилгачин хүмүүс үргэлж дээшээ босгож, өөдөө тэмүүлэн бүтээж байдаг болохоор сэтгэл зүрх нь ч өөдрөг дэврүүн байдаг.Тиймээс ч бидний бүтээлийг буянтай сайхан хороолол хэмээн нэрийдсэн байх. Манай корпорацийн удирдлагууд ажилтнууддаа ингэж хэлдэг. “Чиний барьж байгаа барилгаас хамгийн сэтгэлд хүрэхгүй байгаа байрыг чамд өгнө шүү” гэж. Учир нь манай барилгачдын дийлэнх нь залуучууд. Манай залуучуудаас төрөөс залуу гэр бүлийг орон сууцжуулах бодлогын хүрээнд “Буянт-Ухаа 1” хороололд байр авсан олон хүн бий. Тиймээс хүн бүр өөрийн амьдрах байраа барьж байгаа мэт ажилдаа өөриймсөг сэтгэлээр ханддаг. Гэр орон бол айл гэрийн аз жаргал. Иргэдээ аз жаргалтай сайхан амьдраасай хэмээн сэтгэлдээ тангараг өргөсөн хүмүүс бол барилгачид юм.
Н.ГАНТУЛГА
АНУ-ын Мянганы сорилтын корпораци манай улстай хоёр дахь удаагаа Мянганы сорилтын компакт гэрээ хийхээр сонголоо. Анхны гэрээ нь АНУ-аас зорилтот хөгжлийн туслалцаа үзүүлэхэд 285 сая ам.долларын санхүүжилт хийгдэн таван жилийн хугацаатай үргэлжилсэн юм. Эл гэрээ өнгөрсөн есдүгээр сард дуусгавар болсон билээ.
Өнгөрөгч долоо хоногт Мянганы сорилтын корпорацийн гүйцэтгэх захирал Дана Хайд Монгол Улсын өндөр албан тушаалын хүмүүстэй утсаар холбогдож манай улс дахин сонгогдсоныг мэдэгдлээ. Хоёр дахь гэрээний зорилго болон нөхцөлүүдийг хоёр улсын Засгийн газрууд ойрын хугацаанд хэлэлцэхээр болсон юм байна. АНУ-ын Засгийн газрын хувьд Монгол Улсын эдийн засгийн үргэлжилсэн өсөлтийг нийтийг хамарсан, ядуурлыг бууруулсан хөгжилд хүргэхээр Монголын Засгийн газар Мянганы сорилтын корпорациар дамжуулан хамтран ажиллана гэсэн чиг баримжаатай байгаагаа илэрхийлээд буй.
Мянганы сорилтын сангаас гаргасан дээр дурдсан 285 сая ам.долларыг манайхан хөрөнгийн эрх, хот орчмын бэлчээр, эрүүл мэнд, цэвэр агаар, авто замын гэсэн зургаан төсөлд зарцуулсан. Энэ зарцуулалтыг зарим эдийн засагчид хэтэрхий жижиг түвшнийх гэж үздэг. Ач холбогдлын хувьд явцуу, хөрөнгө мөнгийг зарцуулсан арга зам нь ядмаг гэж шүүмжилдэг. Гэсэн ч эдгээр төслүүд хэрэгжсэн салбар, цэг бүртээ үр өгөөжөө өгсөн гэдгийг төсөл хэрэгжүүлэгчид онцолдог.
Мэргэжил боловсрол, сургалтын төсөлд 50 сая ам.доллар зарцуулсан бөгөөд үр дүнд нь 30 орчим Мэргэжил сургалт, үйлдвэрлэлийн төв, коллеж, сургууль болон сургалтын орчныг шинэчилж, өрсөлдөөнт тэтгэлэг олгосон нь мэргэжилтэй, чанартай боловсон хүчний томоохон арми гарахад тусалсан гэж тодотгосон байна.
Хот орчмын төсөл хэрэгжсэнээр Монголын мал аж ахуйн салбарт хөгжлийн цоо шинэ хандлага авчирсан гэж дүгнэжээ. Ялангуяа бэлчээр ашиглах, малын үүлдэр угсааг сайжруулан, нэг малаас авах ашиг шимийг нэмэгдүүлэх, малчдын орлогын эх үүсвэрийг сайжруулахад онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн гэж үзэж байгаа бөгөөд хот орчмын бэлчээрийг тухайн орон нутгийн малчдад урт хугацаанд гэрээгээр ашиглуулах замаар бэлчээрийн доройтлыг бууруулсан. Мөн саалийн эрчимжсэн аж ахуйг хөгжүүлэн, хотын иргэдийг сүү, цагаан идээгээр хангах гэсэн цогц үйл ажиллагааг хэрэгжүүлсэн гэж мэдээллээд байгаа.
Авто замын төслийн хүрээнд Чойр-Сайншандын чиглэлд цементэн суурьтай, 176.4 км хатуу хучилттай зам барьсан бол Цэвэр агаар төслийн хүрээнд гэр хорооллыг утаагүй зуухаар хангах ажилд оролцсон, Салхитын салхин цахилгаан станцыг төвийн эрчим хүчний системтэй холбох ажлыг гүйцэтгэж, Налайх дэд станцыг Диспетчерийн үндэсний төвтэй холбох удирдлагын шилэн кабелийг татсан зэрэг ажлуудыг нь дурдаж байна.
Мянган сорилтын корпораци тухайн улстай дахин гэрээ хийх эсэх талаар авч хэлэлцэхдээ эхний гэрээний амжилт, үр дүн, тодорхой хугацаан дахь ардчилсан тогтолцооны хөгжил, хэрэгжүүлэлт, мөн шаардлагатай байгаа салбарын шинэчлэл нь үндэсний хувьд тэргүүлэх зэргийн ач холбогдолтой эсэх зэрэг олон шалгуурыг харж байж шийдвэр гаргадаг аж. Монгол Улс шалгуур үзүүлэлтүүдийн бодлогын онооны жишгийг хангасан учир ийнхүү дахин хамтарч ажиллан, сангийнхаа тусламжид хамруулахаар болсныг албаны хүмүүс хэлж байна. Ингэхээр дээр дурдсан зургаан төсөл ямар ч байсан санасан хэмжээнд нь хүрсэн болоод л тусламжийн гараа дахин сунгахад хүргэсэн болов уу.
Хоёр дахь удаагийн гэрээний хугацаа, хэрэгжилт, нөхцөл, тусламжийн хэмжээ одоогоор тодорхойгүй байгаа бөгөөд хоёр талаас ямар нэг байр сууриа илэрхийлээгүй байна. Талууд эхний ээлжинд уулзаж ярилцсаны дараа зарим нэг зүйл тодорно. Шинэ он гарангуут хоёр дахь гэрээний асуудал эрчимжих тов гараад байна. Мянганы сорилтын сангийн тусламжид хамрагдсан орнууд эхний ээлжинд АНУ-тай хамтран хоёр талын эдийн засагч, судлаачдаас бүрдсэн баг байгуулж судалгаа хийгээд дараа нь төсөл хэрэгжүүлэх салбар, чиглэлийг тодорхойлдог. Энэ судалгаа нь хагас жил хүртэл хугацаанд үргэлжлэх нь бий.
Манай хувьд Засгийн газраас хоёр дахь удаагийн гэрээний асуудалд өндөр ач холбогдол өгч, үүнийг хариуцсан Ажлын хэсгийг яаравчлан байгуулсан байна. Ажлын хэсгийнхэн Мянганы сорилтын санд чухам ямар салбараа санал болгох нь одоогоор тодорхой биш байгаа юм.
Энэ удаагийн тусламжийн мөнгийг дэд бүтцийн салбар болон хотын утааг багасгах мөн хүүхдийн эмнэлэг барих чиглэлд зарцуулна гэсэн таамаг явж байна. Анх байгуулсан гэрээний үр дүн Мянганы сорилтын сангийнхнаас нааштай үнэлгээ авсан ч иргэдийн зүгээс массыг хамарч чадаагүй, хот төлөвлөрсөн газрын иргэдийн ашиг сонирхолд илүүтэй нийцсэн хэмээн шүүмжлээд буй. Харин энэ удаагийн тусламжийн мөнгийг улс, эх орны хэмжээний томоохон бүтээн байгуулалтад зарцуулах хэрэгтэй гэдэг дээр бүгд санал нийлж байна. “Утааг багасгана гэж зуух, яндан тарааж, гэрийн дулаалга тарааснаас тэр их мөнгөөр үйлдвэр байгуулахад хөрөнгө оруулсан бол 2015 оны нэгдүгээр сард монголчууд нэгэн шинэ үйлдвэртэй болчих байсан ч юм билүү” гэж ард иргэд саналаа хэлжээ. Мянганы сорилтын сан төсөл хөтөлбөрүүдээ амжилттай хэрэгжүүлсэн улс орнуудад дараагийн удаа туслахдаа долларынхаа хэмжээг өсгөдөг. Хэрэв тухайн улсын санал болгож, тусламж авахыг хүсч байгаа салбар нь үнэхээр тусламж авсанаар цэцэглээд босоод ирнэ, ядуурал буурна гэвэл ам.долларыг хоёр тэрбум хүртэл хэмжээгээр ч өгөх боломжтой гэх. Хэрвээ манай Засгийн газар энэ удаад дэд бүтцийн тухайлсан салбараа хөгжүүлнэ, томоохон бүтээн байгуулалт хийнэ, төмөр зам барьж, үйлдвэрүүдтэй болно гэсэн хүсэлтээ, үндэслэлтэй, шинжлэх ухааны гаргалгаатай тавибал Мянганы сорилтын корпораци 600-700 сая ам.доллар, цаашлаад нэг тэрбум ам.долларыг ч өгчихөж мэдэхээр байгаа гэнэ. Ийм магадлалыг эдийн засагчид гаргаад “Мянганы сорилтын корпораци улс орнуудад тусалсан мөнгөн дүнд шинжилгээ хийхэд үйлдвэр, дэд бүтцийн салбарын төсөл хөтөлбөрт илүүтэй мөнгө хаясан нь тогтоогдсон” гэжээ. Тэдний үзэж байгаагаар тус корпорацийнхан том төсөлд том, жижиг төсөлд жижиг мөнгө өгдөг гэх. Мянганы сорилтын корпораци дэлхийн ядуурлыг бууруулахад хамаг л зорилгоо чиглүүлдэг. Ядуу буурай, хөгжиж буй оронд ажилгүйдэл их. Нэг үйлдвэртэй болно гэдэг асар олон айл хоолтойгоо залгахын нэр. Тэр үйлдвэрийг барихад зам харилцаа, барилга барина гээд олон залуус ажилтай болох үүд нээгдэнэ. Ийм л учраас тус корпорацийнхан дэд бүтэц, үйлдвэрлэлийн салбарт илүү их итгэл тээдэг нь тэр юм.
Хэрэв тийм бол бид энэ удаад тусламжийн гараа сунгаад “Ядуурлаасаа яаж гармаар байна. Дахин тусалъя. Санаагаа хэл” гэж байгаа хүмүүст томоохон бүтээн байгуулалт, дэд бүтэц, төмөр зам, үйлдвэр байгуулах чиглэлд хөрөнгө авах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэх хэрэгтэй юм. Тэгэхгүй дахиад л “Зуух, яндан, эсгий дулаалга тарааж утаанаасаа сална” гэсэн зүйл яривал оновчгүй.
Мянганы сорилтын корпорацийн албан ёсны тайлангаас үзэхэд Танзани, Сенегал, Марокко, Мозамбек, Индонез, Гана зэрэг улсууд тус сангаас дэд бүтцээ сайжруулна, үйлдвэр барина гэсэн төсөл хэрэгжүүлэхийн тулд хэдэн жилийн өмнө 540-698 сая ам.долларын тусламж авсан байх юм. Ингэхээр манай дэд бүтцийн тухайлсан төслүүд үндэслэл сайтай, боловсруулалт өндөр байвал 700 сая хүртэлх ам.долларыг дотооддоо татах боломжтой гэсэн таамаг нэг их хийсвэр зүйл биш гэсэн бодол төрнө.
Эргэн төлөгддөггүй ийм их хэмжээний мөнгө Мянганы сорилтын сангаас Монголд орж ирж байгаа нь эдийн засаг хямарсан энэ үед бидэнд бурхнаас ирж буй хишиг гэхэд нэг их буруудахгүй л байх.
Д.САРУУЛ
Нийслэлийн ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн ээлжит хуралдаанд Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас “Нийтийн эзэмшлийн гудамж, зам талбай, орон сууц, гэр хорооллын гэрэлтүүлгийг сайжруулах хөтөлбөр” батлах тухай асуудлыг оруулсны дагуу хэлэлцэн шийдвэрлэж, нийтийн эзэмшлийн гудамж, зам талбайн гэрэлтүүлгийн ашиглалтын төвшинг сайжруулах, дэвшилтэт техник технологийг нэвтрүүлэх, гэрэлтүүлгийн сүлжээг шинээр бий болгож иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх хөтөлбөр баталлаа. Хөтөлбөрийн хүрээнд 2015-2016 онд 14450 ширхэг гэрэлтүүлэгч шинээр суурилуулахаар болсон. Үүнд, шинээр барих 80 км автозамын ажилтай уялдуулан 3400 ширхэг, нийслэлийн төсөв, орон нутгийг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө оруулалтаар 10000 ширхэг, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хэлбэрээр 1050 ширхэг гэрэлтүүлгийг суурилуулахаар төлөвлөжээ.
Мөн “Ухаалаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд шилэн кабель, утасгүй WiFi, WiMax, үүрэн телефоны сүлжээг ашиглан хотын гэрэлтүүлгийн удирдлага, хяналтын автомат системийн сүлжээг бий болгохоор зорьж байна. Ингэснээр хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар хийсэн гэрэлтүүлгийн сүлжээ анх удаа бий болох бөгөөд нэгж гэрэлтүүлэгчийн ашиглалт засвар үйлчилгээний зардал буурч, дэлхийн хөгжингүй хотуудын жишигт хүрсэн гэрэлтүүлэгтэй болж төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа сайжрах боломжтой болно гэж Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас мэдээллээ.
Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагналт зохиолч Баастын Золбаяртай ярилцлаа. Бүтээлээрээ “Утгын чимэг-2014” наадамд тэргүүн байрт шалгарсан энэ эрхэм Эх хэлний боловсрол, соёлыг дэмжих “Үлэмж эгшиглэн” санд зөвлөхөөр ажилладаг.
-Сэнгийн Эрдэнийн нэрэмжит “Утгын чимэг” наадмын тэргүүн шагнал хүртсэнд баяр хүргэе. Сүүлийн жилүүдэд ихэвчлэн айрагдаж байгаад өнөө жил түрүүллээ. “Цоожны нэг шүдлэн” монгол ахуй ханхалсан сайхан бүтээл байна лээ?
-Баярлалаа. Би энэ наадамд хоёр дахиа оролцлоо. Өгүүллэгийн тухайд, онцгой гайхалтай зүйл хийсэн гэж нэмэр хачир бодох зүйл алга аа. Ер нь монголоороо, яруу сайхан бичихийг, уламжлалт өгүүллэгийн хэв шинжийг хадгалахыг эрмэлзсэн. Ур чадвар, зохиомж, хэлсэн санаа, хандлага нь муугүй байлаа гэж дүгнээд шалгаруулсан болов уу гэж бодож байна. Жинхэнэ монголоороо зүйл их ховордож байна. Нийгэм их цэвдэгшиж байна. Бас хүний тулх, чанар, амьдрах шалгарал үлэмжхэн доройтож байна. Ийм зүйлсийг хөндөхийг хичээсэн. Хамгийн гол нь монголоороо байх үндэстний хэв соёл алдагдаж байгаа нь уран бүтээлчдийн нийтлэг эмзэглэл байгаа болов уу гэж хэлэхийг хүсч байна. Машины цонхоор морь хөтөлсөн, хоёр дугуйтай мотортоор хонь хариулж яваа дүр зураг нийтлэг боллоо. Энэ бол яавч монголлог явдал биш байх аа.
-Үнэхээр тийм шүү. Нээрээ, машин дотроос морь хөтөлсөн зураг цахимаас нэг бус харсан шүү…
-Алив улс үндэстний оршихуйн дархлаа нь хэл, соёл гэдгийг бид бүгд мэднэ. Гэтэл үүнийхээ эсрэг үйлдэл хөдөлгөөн, тэрслэл өдөр бүр тохиолдохыг гаслан харж байна. Үүнийг анагаахын тулд л, алив үндэстэн шалгарч үлдэхийн тулд л өөрийн гэсэн хэл, соёлоо манах, түүнд нь зохиолч нар үргэлж үүргээ гүйцэтгэж ирсэн гэж ойлгодог. Тиймээс энэ хандлага, үүргийн үүднээс Монголоо гэсэн алив соён гэгээрүүлэгч бүхэн тэмцэх ёстой байх. Энэ нь надад хамаарч байгаа гэж боддог.
-“Буянт голын хөвөө, баруун Алтайн уулсаас ийм нэг монгол зохиолч тодрох учиртай байж” гэж Д.Урианхай зохиолч нэгэнтээ дуу алдсан нь бий дээ?
-Хэнд ч сайхан үг сонсох таатай л байдаг. Утга зохиол, сэтгүүл зүйн хүрээнийхэн надад хүнддэхээр сайхан тодотгол, сайшаалыг харамгүй хүртээсэн. Тэдний нэг Д.Урианхай ах. Итгэл хүндлэлийг нь даах гэж лут ачаа бий. Энэ ачаандаа тэнцэхийг л хичээх хэрэгтэй. Ачааг нь даалгахын тулд алгадах ч бас хэрэгтэй байх. Түүнийг нь бас хүртэх тэнхээтэй байж зохиолч гэдэг алдрыг үүрнэ байх аа.
-Таны анхны ном “Бүтэн” нэртэй хэвлэгдсэн. Чойжилжавын Билигсайхан багш тань өмнөтгөл бичсэн санагдана. “Энэхүү бүтээл нь үргэлжилсэн үгийн төрөлд нэгэн шинэчлэл авчирлаа” гээд л…
-Миний гурав дөрөвхөн жаахан ном бий. Эхнийх нь “Бүтэн” л дээ. Билэгээ багшаас үлдээсэн үг сануулга, урам ташуур үргэлж бодогддог. Уран зохиолд их үнэн, туйлбартай ханддаг хүн байсан. Дурсах бүрт “Ухаарахуй” номыг нь авч хардаг. Их ухаантай хүн байсан даа, хөөрхий. Надад зориулсан сайн сайхан үг баримтат эсээ, мөнөөх монголоороо байхад эвтэй юм гэдэг агуулгаар байсан. Миний шинэчлэл хийгээд гавих юу байхав, өөдрөг мөрөөдөл, өөрт нь байгаа боломжийг нь илүү асааж өгье гэдэг алсын ухаантай хүний гэгээн сэтгэл байсан нь тэр ээ.
-“Бүтэн” өгүүллэг тань “Монголын сонгомол өгүүллэг” номонд багтсан. Г.Аюурзана Монголын сонгомол бүтээлүүдийн нэг гэж орчин үеийн зохиолчдын бүтээлээс “Бүтэн”-ийг онцолсон байдаг?
-Энэ антологиуд, ер эдгээр үндэстний уран зохиолын бүтээлийг шигшиж байр багцааг нь гаргасан Г.Аюурзана ах болоод яруу найрагч Л.Өлзийтөгс нарт талархах учиртай. Сонгомол бүтээлийг ялгаж, салгаж уншигчдын ойлголтыг цэгцэлж өгнө гэдэг бол маш чухал ажил, эр зориг. Арван хоёр жилийн өмнө бичсэн миний анхны номд багтсан “Бүтэн” өгүүллэгээр тэр антологид багтаасан бүтээлүүдээ отголсон байдаг. Антологийн эхний өгүүллэг их Д.Нацагдоржийн “Харанхуй хад”. Энэ нь сайхан санагддаг. Энэ түвшинд сонгогдож итгэл үнэмшлийг нь олгосон тэдний сонголтыг үргэлж хүндэтгэнэ. “Бүтэн” бол бийр бэхтэй холбогдсон миний овог бүтээл юм даа.
-Та бол “Өдрийн сонин”-ы бүтээгдэхүүн. Энэ гал тогоонд орсон үеэ дурсахгүй юу?
-Ажил амьдралаа эндээс эхэлсэн, олсон. 2000 онд МУИС-ийн сэтгүүл зүйн анги төгсөөд, хавар нь энэ сонинд дадлага хийх үед өөриймссөн хүмүүс дээрээ шууд л яваад очсон нь тэр. Зунжин, намаржин бичсэн жаахан мэдээ энэ тэрхнийхээ шагналд урамшаад таваргасан. Тэр зун би овоо гүйсэн шиг байгаа юм. Зургадугаар сарын хорьдоор өмссөн, авга ахын хонхны баярын бэлэг болгож өгсөн жигтэйхэн гоё, бас ч итали шаахай намар аравдугаар сарын эхээр улнаасаа цоорсон. Дотроосоо хөлийн илч, гаднаасаа Улаанбаатарын цардмал замд илүүлсээр тэр сайхан гутал ердөө гуравхан сар миний эдэлгээнд байсныг бодохоор тэр зун миний гүйсэн харайсны багцаа тодорч байгаа юм. Мэдээ олж, бусдаас өрсөх шалгаралд явсан нь тэр. Сэтгүүл зүйд хөлөөр явж хоолоо олж идэх, өрсөх гэдэг зарчим угаас эхний баримтлал шүү дээ. Ингээд оны адгаар цалинтай болж, энэ сонины эгнээнд орсон юм. Жилийн дараа Мягаа эрхлэгч надад итгэл хүлээлгэж хэлтсийн дарга болгосон. Ингээд түүнээс хойш бараг бүх хэлтсийнхээ даргыг тойрч хийгээд 2009 онд өөр ажилд шилжтэлээ есөн жил ажилласан. Амжилт ч гаргасан гэж боддог. Энэ цаг хугацаанд тулж түшсэн энэ хамт олонд баярлаж явдаг аа. Уран бүтээлийн, эрх чөлөөлөг, хийсэн ажлын нь үр дүн маргааш өглөө нийгэмд толилогдож байдаг сайхан мэргэжил дээ, сэтгүүлч гэдэг.
-Эрээнцав орж Данзангийн Нямсүрэн агсны тухай бичсэн “Бүлээн” эсээ нийтлэл тань Монголын сэтгүүл зүйд шуугиан тарьж байсан даа. Дараа нь уг бүтээлээрээ нэрлэсэн ном ч гарч байлаа?
-Миний сайхан дурсамжийн нэг. 2004 оны өвөл. Он дуусах дөхөж байсан цаг. Нэг л сайхан юм бичмээр санагдаад байдаг. Тэр үед л үл мэдэгдэх нэгэн хүч онгод “Эрээнцав яв” гэж надад шивнэсэн болов уу гэж боддог. Дорнодоор дүүрэн цастай, ерөөс тэр их тал тэр чигээр цасан давалгаанд оршиж байхад буугаад, П.Хашчулуун маань тосоод, тэгээд л яруу найрагч Данзангийн Нямсүрэнгийн ахуй байгалийн өв дээр очсоноо бичсэн нь тэр өвлийн гэгээн дулаан, амжилт итгэлийн, хайр талархлын шагналыг надад авчирсан юм аа. Ер бусын яруу гоо сайхан цаг арван жилийн өмнө нэгэнтээ тийнхүү намайг олж, би мөнхүү цагийн эрхшээлд “Бүлээн”-ийг бичжээ. Миний бичсэнүүдээс хамгийн их уншигдаж, намайг мэдүүлсэн нь энэ бүтээл. “Бүлээн”-ээрээ хоёр дахь бяцхан номоо нэрлэсээн. Заяалт нэр нь л дээ.
-Та “Бүтэн”, “Бүлээн”, “Бүгээн”, “Хүмүүн” гэх ганц ганц үгээр номоо нэрлэсэн нь их содон, цаанаа утга агуулгатай санагддаг. Таны бүтээлүүдээс монгол хэлний яруу сайхан айзам, хүн байгалийн зохилдлогоо, энгийн сайхан монгол ахуй бүгд найрсан нийлсэн нь мэдрэгддэг?
-Номын нэр гэдэг уран бүтээлчийн нэр, итгэл үнэмшил, агуулга илэрхийлэл. Товч тодорхой байна гэдэг л чухал гэдэг дээ. Бас энгийн, тэгээд цул. Миний номууд бол утга зохиол, сэтгүүл зүйд арван жил мэтгэсэн Золбаярын илэрхийлэл. Цаашдын өсөлт, лавшралын илрэл гэж ойлговол буруугүй. Би өмнөхөн хэлсэн, надад сайхан үг хэлсэн хүмүүс эдгээр үгсийг хамааруулдаг гэж. Үг бол хамгийн дээд хүч. Ертөнцийн эхэнд чухамдаа үг л байсан гэж батлагсад бий. Би мөн чигээр ойлгодог. Энэ дэлхийн хамгийн сайхан, ид шидэт, утга уянгат, илэрхийлэл төгс хэл бол монгол хэл. Тиймээс үүнийхээ чадамж, бололцоог дайчилж бичихийг эрмэлзэх нь өөрийгөө хүндэтгэхийг хүсдэг ямар ч уран бүтээлчийн зорилт болов уу. Агуулгын, зохиомжийн төгөлдөр найралт, цаг хугацаа туулах бүтээл туурвия гэвэл эхлээд хэлээ, баримлаа жинхэнэ утгаар эзэмшиж, эвийг нь олсон байх учиртай. Ингэж ширхэглэж байж л бүтээлийн тухай жинхэнэ утгаараа ажиллах шаардлагатай гэж ойлгодог.
-Ингэхэд таны шимтэн уншиж, хайрлан хүндэтгэдэг зохиолчид хэн бол оо?
-Унших бол уран бүтээлчийн, ер нь ухаант хүний үргэлжийн ажил байх учиртай. Гэхдээ сонгох гэж чухал ойлголт байна. Энэ талаар надад зөвлөдөг олон буянтан бий. Урианхай ах, Батбаяр ах, Галаа багш гээд сэтгэл дэвсэх хүн цөөнгүй. Миний “Бүлээн”-д гардаг даа, Нямсүрэнгийн уншдаг номууд гээд. Хэдхээн ном байдаг. Миний хувьд бол яахав дээ, үндэстнийхээ сонгомол өвүүдийг уншина, за тэгээд Чехов, Толстой, Набаков, Шолохов гээд нэлээд хэдэн нэр дурдах болох байх. Гэхдээ жинхэнэ утгаар уншиж доторлохын тулд бас ч цаг хугацаа, сэрэл мэдрэмж хэрэгтэй юм шиг билээ дээ.
-Таныг утга зохиол, сэтгүүл зүйд хөл тавьж байсан эхэн үед зохиолч Бөхийн Бааст гуайн хүү гэж андуурах тохиолдол байдаг байсан. Ижий аав болоод ус нутгийнхаа тухай ярихгүй юу?
-Ийм тохиолдлууд гарна аа. Хэрэв би түүний хүү байсан бол ардын уран зохиолч эрхмийн 60 гаруй насан дээр мэндэлсэн байх шаардлагатай болдог. Миний аав Ховд аймгийн Чандмань сумын сургууль, Ховдын багшийн дээд сургуульд багшилж байгаад бурхан болсон, эгэл жирийн сэхээтэн, эрдэм ном шүтсэн нэгэн байсан. Уран зохиолд хайртай, хайртайн хэрээр мэдрэмжтэй хүн байлаа. Намайг гуравдугаар ангид байхад сумын сургуулийн хүүхдүүдийн дунд шүлгийн тэмцээн болоход миний бичсэн шүлэг нэртэд хоёр мөр нэмж бичиж өгсөн нь эдүгээ сонгодог мөрүүд санагддаг.
Алиман сарны гэрэлд алтаар урсана, энэ гол
Мөнгөн сарны гэрэлд мөнгөөр урсана, энэ гол гэсэн хоёр мөр. Энэ мөрүүд надад яруу сайхны сүншиг болж оршсон гэж боддог. Инээдтэй нь, миний бичсэн шүлгээс мөр битгий хэл, нэг үг сэтгэлд үлдээгүй нь ямархан юм бичиж явсныг хэлээд өгдөг.
-Хүмүүсийн тухай бичсэн хөрөг, аян замын туурвилууд, эссэ нийтлэлээр та алдартай. Харин сүүлийн үед ихэвчлэн өгүүллэг бичиж байна уу?
-Энэ чиглэлдээ хүмүүсийн тогтоосон жишиг түвшингээс илүү үл гарна гэхэд, дутуудах зүйл үл хий гэсэн шаардлага өөртөө тавиад жаал жуул юм оролдож л байна.
-Үргэлжилсэн үгийн томоохон хэмжээний бүтээл тухайлбал, тууж, роман туурвих тал дээр ямар бодолтой байна. Жүжиг, киноны зохиолд өөрийгөө сорих уу?
-Бодоод л байна. Бичих, хүчийг сорих ёстойгоо бас мэдээд л байна. Гэхдээ “жаахан өөр” л юм хийхгүй бол болохгүй гээд бэргэх нь их байна. Уншиж судлах, барил багцаа авах ч зүйл их байна. Манай нийгмийн оюун санаа, сэтгэлгээний ядуурал үнэхээр гаарсан. Доромжлох дон, явцууран хийрхэх нь гамшиг болоод, үндэстний гэгээн сайхан бодит чанар, итгэл сэтгэл алдарсан байна. Хуурмаглал, урвалт, үнэгүйдэл нийгмийн хэв шинж боллоо. Үүний эсрэг бүгдээр тэмцэх, дуугарах, өөрөөрөө үлгэрлэх цаг нэгэнт болжээ. Энэ нь иргэн бүрийн үндэстнийхээ сайн, сайхны өмнөөс өөртөө байгаа алив гэрэл гэгээгээ илүү өрдөх шаардлагатайг тулгаж байна. Монголд эдүгээ оюун санаа, сэтгэл, тархийг үнэлж хүндэтгэх орон зай огт үгүй болсныг нь л нийгэмд таниулах бас мөнхийн бүтээл хийхийг өөртөө болоод үзэг нэгт нөхдөдөө уриалахыг л чинхүү хүсч байна даа. Монголд хамгийн үнэ цэнэгүй зүйл бол оюун санааны бүтээлүүд болсон гэвэл хилс болохгүй. Өнөөдөр Парист Занабазарын бүтээл долоо, найман тэрбум төгрөгөөр үнэлэгдлээ. Эрхэм нөхөр, жүжигчин Б.Амарсайхан дэлхийн киноны хэмжүүрт хүрч тоглож байна. Энэ бол оюун санааны илрэл, үнэлэгдэхүүн. Үүнийг манай нийгэм хэрхэн хүлээж авч, хэрхэн хандаж байгааг юмны учир мэдэх хүмүүс ойлгож байгаа байх аа. Эхлээд тархи, оюун санаагаа үнэлж хүндэтгэж гэмээнэ улс нийгэм хөгждөгийг л нийтээр ойлгож, сэрмээр, сэхээрмээр байна даа.
-Хэл шинжлэлийн эрдэмтэн Я.Ганбаатар таны “Хавар ай”, “Намар ай” зэрэг туурвилуудыг Д.Нацагдоржийн уянгын өгүүллэгүүдтэй харьцуулж, үргэлжилсэн үг боловч хайрцаглахад яруу найраг шиг болдгоороо адилхан гэж тун сонин гаргалгаа гаргасан нь бий. Мөн Данзангийн Нямаа зохиолч ч “Золбаяр ай” гэж бичсэн дээ?
-Би дөрвөн ай бичье гэж бодсон юм. Манай уран зохиолчдын хамгийн их бичсэн сэдэв л дээ, улирал бол. Гэхдээ өөр, өөрийн хавар, намар, өвөл, зунтай хорвоо шүү дээ. Одоо “Зун ай”-гаа биччихвэл дөрвөн ай бүрдэх гээд л байна. Ганбаатар гуайн тэр өгүүллийг уншсаан, надад урам, бас үүрэг өгч байгаа явдал гэж хүлээж авсан. Нямаа ах романтик гэгээн зүйл бас бичиж үнссэн. Сайхан л санагддаг.
-Сонинд ажиллаж байх үеийн дурсамж, дурдатгал инээд наргиантай зүйл, мөн бичихэд адармаатай хүмүүс, хэцүүхэн бүтсэн зохиол, нийтлэлүүдээсээ ярихгүй юу?
-Зөндөө дөө. Манай ах нар, талийгч Ш.Батмөнх, Ш.Цэрэнпил ах нар маань хааяа ганц нэг шил юм ууна. Би ч бас тэр идээнд нь дайчлагдана. Дэлгүүр гүйнэ. Нэг удаа нөгөө зүйлд явж байтал, араас утасдаж яаралтай сурвалжлагад явуултал, би нөгөө зүйлийг нь мартаж оджээ. Үндсэн ажлаа хийлгүй болохгүй биз дээ. Тэгээд нэг удаа уух сархдыг нь дөрвөн цагаар хождуулсан тул,
Архинд явсан Золоо минь
Арай дэндүү удлаа даа гэж дуулагдах байдалд хүргэж байлаа. Би өмнө хэлсэн, сонины орон зай гайхалтай, хичнээн оройтсон, алжааж ядарсан ч, шинэ хэвлэгдсэн сонинг барихаар ер бусын гайхалтай мэдрэмж төрдөг. Аргагүй юм даа, тэр чигээр шив шинэ, хав халуун бүтээлүүд юм чинь, сайхан сонин удирдаад, эсвэл сэтгэлд хүрсэн зүйл биччихээд гэрээдээ зүглэж байх шиг жаргал ховор оо. Үүнийг сонинд, халуун уран бүтээлч хамт олон дунд ажилласан хүн л мэднэ. “Өдрийн сонин” өглөө бүр тантай хамт гэдэг бол сонгодог уриа. Энэ сонин үүнийхээ төлөө уураг тархиа үргэлж дайчлан ажилладгийг би мэднэ ээ.
Н.ГАНТУЛГА
-ШҮҮГЧИЙН ЦАЛИНТАЙ БАРЬЦАЖ БАЙГАА НЬ МОНГОЛЫН СОЁЛЫН Л АСУУДАЛ ЮМ-
Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Лүндэндоржтой ярилцлаа.
-Шүүх байгуулах тухай хууль нь Үндсэн хууль зөрчсөн гэдэг шийдвэрийг Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар гаргалаа. Тэгэхээр тойргийн шүүх байгуулснаа буцаана гэсэн үг үү?
-Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд шүүхийг нутаг дэвсгэрээр бүсчилж эрүү, иргэн, захиргааны хэргийн төрлөөр дагнан байгуулна гэж заасан. Дагнасан шүүхийн ач холбогдол хэлж баршгүй. Өглөө загасчин, орой тариачин гэдэг шиг шүүгч нэг иргэний хэрэг, нөгөө талд очиж эрүүгийн хэрэг шийддэг байсныг өөрчилсөн нь шүүгчийг мэргэшүүлдэг. Мэргэшсэн шүүгчид мэргэшсэн шийдвэр л гаргана. Үүний үр ашгийг нь хэрэг маргаанаа шийдвэрлүүлж байгаа хүмүүс хүртэнэ шүү дээ. Шүүхийн шинэчлэлийн асар том алхмаасаа ухарчих вий гэж болгоомжилж байна. Хууль гарсны дараа шүүгчид очсон газартаа байр авчихсан. Сүхбаатар, Хэнтий аймагт ажиллаж байсан шүүгчид Дорнод руу томилогдохдоо байраа зараад очсон газраа орон гэртэй болчихсон. “Хууль өөрчлөгдлөө. Эргээд нүү” гэж хэлэх эрх бидэнд байхгүй. Буцааж нүүлгэх бол улс хариуцах байх. Үүн дээр санхүүгийн том хүндрэл гарна. Шүүхийн 2015 оны төсөв дээр энэ тал дээр нэг ч төгрөг ороогүй. УИХ үндэслэлтэй тайлбар гаргана гэж итгэж байна. Үүнийг нь Үндсэн хуулийн цэцийн хуульчид эргээд харах бололцоо байгаа шүү дээ. Үндсэн хуулийг хөгжлөөс ухрааж тайлбарладаггүй. Тиймээс дунд суудлын хуралдааны шийдвэрээр тогоо хөмөрчихлөө гэж харахгүй байгаа. Цэцийн гишүүдийн мэргэн ухаанд найдах ёстой.
-Хэрэг, маргаанаа шийдвэрлүүлэх гэж аймаг дамжиж явах нь иргэдэд хүндрэлтэй гэх юм билээ.
-Иргэдээс ийм гомдол нэг ч ирээгүй. Тиймээс хүндрэлтэй, чирэгдэлтэй байна гэх яриа хийсвэр яриа. Жишээлбэл, давж заалдах шүүх рүү иргэн өөрөө гомдлоо бариад явдаггүй. Гомдлоо орон нутгийнхаа анхан шатны шүүхэд л өгчихдөг. Анхан шатны шүүх гомдлыг хавтаст хэрэгтэй нь хамт дараагийн шатны шүүхэд хүргүүлчихдэг. Давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд биеэр оролцох шаардлага байдаггүй. Улаанбаатар хотод гэхэд давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд арван хүний хоёр нь л оролцдог. Хөдөө ч ийм л байдалтай. Хэрвээ тухайн иргэн шүүх хуралдаанд оролцох хүсэлтэй байгаа бол амьдарч байгаа газраасаа онлайнаар шүүх хуралдаанд оролцох техникийн бололцоо бүрдчихсэн. Хэдүүлээ цахим эринг ашиглая л даа.
-Анхан шатны шүүхээр шийдсэн хэргийн хэдэн хувь нь дараагийн шатны шүүхэд ханддаг бол?
-Иргэний хэргийн 6-7, эрүүгийн хэргийн 30, захиргааны хэргийн 50 орчим хувь нь давж заалддаг. Дундаж дүнгээрээ улсын хэмжээнд 11 орчим хувь нь давж заалдсан дүн гарч байна. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг 89 хувь хүлээн зөвшөөрч байна гэж үзэх үндэстэй.
-Хууль зүйн сайд өмнө нь Тойргийн шүүх байгуулагдсанаар давж заалдах шатны шүүхэд хандсан иргэд хохирч байна гэж мэдээлж байсан. Ажлаа авсныхаа дараа эрх зүйн шинэчлэлийн хуулийн алдааг засахаа мэдэгдсэн. Тэгэхээр шинэчлэлийн багц хуульд өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл өргөн барьж магадгүй.
-Дагнасан шүүхээс ухаръя гэж яриагүй байх аа. Шүүхийн эрх зүйгээ хөгжүүлэх, боловсронгуй болгоход би хамтарч ажиллахад бэлэн байна.
-Шүүхийн шинэтгэлийг иргэдээс илүү хуульчид шүүмжлээд байх юм. Хуульчдад таалагдахгүй байгаа юм болов уу?
-Шинэтгэл хэр зэрэг хэрэгжиж байгааг эсэргүүцлээр хэмждэг юм шүү дээ. Ямар ч шүүмжлэл байхгүй бол эрх баригчидтай эв түнжингээ олоод хонины найр болж байна л гэж ойлгогдоно. Олон хүн шүүмжлээд, зарим хүмүүсийн эрх ашиг хөндөгдөөд уур уцаар болоод байгааг шүүхийн шинэчлэл явж байна гэж хардаг. Шүүгчийнхээ өрөөнд ороод сууж байдаг өмгөөлөгч орж чадахаа больчихоор уурлаад байгаа юм. Шүүгчдийг шүүх хуралдааны танхимд л хэргийн оролцогчтой уулзуулдаг болсон. Энэ мэт олон өөрчлөлт олон түмний эрх ашгийг хангаж байгаа нь үнэн.
-Шүүгч өндөр цалинтай байхад прокурор, мөрдөн байцаагч бага цалинтай байна гэж шүүмжлэх юм. Шүүгч эдийн засгийн хувьд хараат бус байж хараат бусаар шийдвэр гаргана биз дээ?
-Өмнө нь улсын төсвийн 0.3 хувьд хүрэхгүй бага мөнгөөр шүүх амиа зогоож байлаа. Хэдэн тэрбум төгрөгийн хэргийг нэг сая хүрэхгүй цалинтай шүүгч шийдвэрлэж байсан. Шүүх, шүүгчид ийм л хүнд хэцүү амьдралтай байсан. Одоо төрийн албан хаагчдаасаа хамгийн өндөр цалинтай боллоо. Энэ хэрээр хариуцлага, эрмэлзлэл нь өндөр болсон. Шүүгчийн цалинг төд гэж зарлах нь хараат бус байдалд халдсан, нөлөөлж болзошгүй асуудал. Гэхдээ бусад улсын шүүгчтэй харьцуулахад хамаагүй бага. Бусад хуульчид барьцаж байгаа бол соёлын л асуудал даа. Хүний амь нас, эд хөрөнгө, эрх чөлөөтэй холбоотой олон чухал шийдвэр гаргаж байгаа хүнийг багш, эмч, хууль сахиулагчтай харьцуулах нь Монголын л асуудал юм даа. Дэлхий ийм юм ярихаа больчихсон шүү дээ. Шүүгч тасархай өндөр цалинтай, тэр хэрээрээ хариуцлагатай байх ёстой. Шүүгч хараат бус байвал миний өнөөдрийн бүү хэл, ирээдүй үр хүүхдийн минь амьдрал гэгээтэй байх учраас шүүгчээс битгий харамлаарай гэсэн соёлоор дэлхий явж байна. Манайхан энэ соёлд дасаагүй учраас шүүмжлэл гаргаад байх шиг. Монгол 500-хан шүүгчтэй. Тэдэнд хангалттай цалин өгөхөд Монгол л хожно шүү дээ.
-Шүүхийн тухай багц хууль батлагдаж, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл байгуулагдсанаар багагүй хугацаа өнгөрлөө. Шүүх нээлттэй болсон, цахим сангаас шүүхийн шийдвэр авчихдаг болсон гээд давуу тал их гарсан. Иргэд шүүхийн шинэчлэлийн үр дүнг хүртэж байна уу?
-Энэ онд Монголын шүүх бүрэн утгаараа нээлттэй болсон. Германд ажиллаад ирэхдээ шүүхийн нээлттэй байдлаар бид тэр улсаас хол түрүүлснийг анзаарлаа. Шүүх хуралдаанд орж чадахгүй байна, ажиглаж болохгүй байна гэдэг яриа түүх болж үлдсэн. Хот, хөдөөгийн аль ч шүүхийн үүдэнд очиход шүүх хуралдааныг танхимын гаднаас шууд үзэх боломж бүрдсэн. Мөн шүүхийн шийдвэр нээлттэй болсон.www.shuukh.mn сайтад шүүхийн бүх шийдвэр бий. Энэ бол иргэд шүүхэд хяналт тавих, үнэлэлт өгөх том боломж. Шүүхийн шийдвэрийг суурин интернэтээр л үздэг байсан бол одоо гар утсаараа харах боломжтой болсон. Цахим сангийн ухаалаг утасны апликейшнийг авсанаар малын бэлчээр дээрээс шүүхийн шийдвэртэй танилцаж болно. Ингэж цахим шүүх болох үндэс суурийг тавьж чадлаа. Цахим шүүхтэй болсноор хэргийн оролцогчдыг шүүх хуралдаанд зайнаас оролцуулах боломж бүрдсэн. Саяхан Ховд аймагт хоригдож байгаа хүний хэргийг Улаанбаатарт шийдэхдээ хуралдаанд онлайнаар оролцуулсан. Цаашид 461 дүгээр хорих ангиас шүүгдэгчдийг зөөж авчрахгүй. Тэндээс нь хуралдаанд оролцуулдаг болно. Шүүгчдийн сургалтыг ч онлайнаар явуулах боломж бүрдсэн.
-Энэ онд цөөнгүй шүүгч томилогдсон. Шинээр томилогдсон шүүгчдийн боловсрол, ажлын дадлага туршлага хэр байгаа бол?
-Шүүхийн хүний нөөцийг 63 шинэ шүүгчээр сэлбэсэн нь шинэ үеийн шүүхийн түүхэнд байгаагүй үзэгдэл. Нийт шүүгчдийнхээ 13 хувийг шинэчлэлээ гэж үзэж байгаа. Өмнө нь шүүх цус ойртсон, шүүгчийн туслах л шүүгч болдог гэх шүүмжлэл байлаа. Тэгвэл шинээр томилогдсон 63 шүүгчийн 52 хувь нь гаднаас орж ирсэн. Өмгөөлөгч, прокуророор ажиллаж байсан, компаниудын хуулийн зөвлөх хийж байсан туршлагатай хүмүүс шүүхэд ирлээ. Боловсролын түвшинг нь харахад 40 хувь нь магистр, 11.1 хувь нь өндөр хөгжилтэй орнуудад магистр, докторын зэрэг хамгаалсан байна.
-Бусад улсад шүүгчийн гаргасан шийдвэр нь сургалтын хувьд ч, хуульчдын хувьд ч том судлагдахуун болдог. Манайд шүүгчийн гаргасан шийдвэрийг судалдаг уу?
– Одоо эхлэх гэж байна. Шүүгчийн шийдвэрийг эрдэмтэд мэргэжлийн үүднээс дүн шинжилгээ хийж эхэллээ. МУИС-ийн гурван эрдэмтэн шинжилгээ бичиж хэвлүүлсэн нь Монголын шүүхийн түүхэнд бараг анхных биз ээ. Шүүгчийн шийдвэрт дүн шинжилгээ хийгээд эхлэхээр шүүгчид шийдвэрээ гаргахдаа маш хариуцлагатай хандахаас өөр аргагүй болно. Энэ бол мэргэжилтний бултаж, үгүйсгэж үл болох хяналт.Хяналтаас хариуцлага эхэлнэ. Энэ утгаараа шүүгчийг хариуцлагатай болгох чухал механизм ажиллаж эхэллээ.
Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР
1.Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “А” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
2.Өргөдлийн байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
3.Төсвийн байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
4.Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан 16.00 цагаас “Б” танхимд: