-ЭМНЭЛГИЙН ТӨЛБӨР БОЛОХ 150 МЯНГАН АМ.ДОЛЛАРЫГ ОЛОХЫН ТУЛД НАПОЛЕОН ТООРТ ХИЙЖ ХУДАЛДАЖ ЭХЭЛЖЭЭ-
Саяхан фейсбүүк хуудсаар Сүхбалсангийн Золзаяа гэдэг бүсгүй нялх охиноо эмчлүүлэхийн тулд наполеон тоорт хийж худалдан эмчилгээний төлбөр цуглуулж байгаа гэсэн мэдээлэл гарсан. Түүний охин одоо дөрвөн настай. Эмч нар булчингийн хөгжилгүй гэсэн онош тавьж, яаралтай мэс засал хийлгэхийг зөвлөжээ. Охин болон охины аав, ээжид Христийн шашны нэгэн байгууллага тусалж, мэс засал хийлгэхээр АНУ-ын эмнэлэгт хандаад байгаа аж. Гэвч уг эмнэлгийн төлбөр болох 150 мянган ам.доллар энэ гэр бүлд байхгүй учир бяцхан охиныг хөл дээр нь босгох эмчилгээ хойшлогдсоор байгаа гэнэ. Гэвч охины ээж чадах бүхнээ хийж эмчилгээний зардал олохоор тоорт хийж зарж эхэлжээ. Олон нийтийн сүлжээнд захиалга авч байгаагаа мэдээлснээр одоо тэр 200 гаруй тоортны захиалга аваад байгаа гэнэ. Бэрхшээлийн өмнө шантралгүй, хандив гуйж гараа хумхин суулгүй үр хүүхдийнхээ төлөө тэмцэж буй 25 настай залуухан ээж С.Золзаяагийн ярилцлагыг хүргэж байна.
-Охины тань эмчилгээ хэр хийгдэж байгаа вэ. Мэс засалд хэзээ орох бол?
-Миний охин одоо дөрвөн ойтой. АНУ-ын Мичиган мужид эмчлүүлэхээр оччихсон байгаа. Өнгөрсөн долдугаар сард Америк явсан. Очоод шинжилгээнүүдээ хийлгээд, мэс заслын өмнөх бэлтгэлээ хийлгээд байж байна. Шинжилгээгээр миний охинд дараалан зургаан мэс засал хийх шаардлагатай гэсэн дүгнэлт эмч нар хийжээ. Эхний мэс заслыг арваннэгдүгээр сарын 3-нд хийх хуваарьтай байсан. Уг нь мэс засалд орох цаг хугацааг нь төлөвлөчихсөн байсан юм. Гэтэл эмнэлгийнх нь зүгээс ор хоногийн төлбөр, мэс заслын дараахь физик эмчилгээ гэхчлэн миний ойлгож байгаагаар холбогдох бүх үйлчилгээнд нь нийт 150 мянган ам долларын төлбөр төлөх шаардлагатай гэсэн. Ор хоногийн төлбөр нь нэг хоногийн 700 ам.доллар юм байна. Тэгээд төлбөрөө төлөөгүй гээд мэс заслыг нь хойшлуулчихсан байгаа.
-Өнгөрсөн долдугаар сард Америк явсан гэсэн. Одоо тэндээс ямар мэдээлэл өгч байна?
-Очоод гурван сар болж байна. Америкт мэс засалд орох гэж байгаа хүнд тухайн өвчнөөс өөр элдэв хууч өвчин байх ёсгүй гэдэг юм байна. Мэс засалд ороход өвдөх өөр юмгүй байх ёстой гэдэг гэнэ. Миний охины ганц хоёр шүд нь хорхойтой. Тэрийгээ очсон хойноо янзлуулсан. Ерөнхийдөө бүх шинжилгээнүүдээ өгөөд мэс засалд ороход бэлэн болчихсон байгаа юм. Манай охиныг хариуцаж авч явсан байгууллагын хүмүүс тэр эмнэлэгт хүсэлт тавьсан гэсэн. Бид яаж ч цуглуулаад 150 мянган доллар цуглуулж чадахгүй. Төлбөрөө жаахан ч гэсэн багасгах боломж байна уу, ядуу орны хүүхдэд арай жаахан уян хатан хандаж туслаач гэсэн хүсэлт тавьчихаад байгаа гэсэн. Ядаж мэс заслын дараахь зарим үйлчилгээний төлбөрөөс чөлөөлөх ч юм уу, зарим нэг хоногийг нь үнэгүй болгож өгөөч гэсэн хүсэлт тавьсан байгаа л даа. -Охиныг тань эмчлүүлэхээр хариуцаж яваа байгууллага ямар байгууллага вэ?
-Манай улсад үйл ажиллагаа явуулдаг, христэд итгэгч Америкийн байгууллага. Хүүхдийн төлөө буяны ажил хийдэг, арав гаруй жилийн туршлагатай байгууллага юм. Манай хүүхэд тэдний тусалсан хорин зургаа дахь хүүхэд нь гэж байсан. Монголоос бол хоёр дахь нь.
-Та бүхэн тэр байгууллагыг яаж олж холбогдов. Эндээ эмнэлгийн тусламж хэрхэн авч байв?
-Охин маань нэг сартайгаасаа Гэмтэл согогийн эмнэлгийн хяналтад орсон юм. Төрөхдөө хөл гар нь таталттай төрсөн. Нэг сартайгаас нь эхлэн хөл гарт нь гипс, чиг тавьж, бараг нэг ой гартал нь тэгж явсан. Нэг удаа шөрмөс сунгах мэс засал хийлгэсэн юм. Тэр мэс заслыг хийлгэсний дараа хөл нь арай гайгүй, хүний хөл гэх хэлбэр дүрстэй болсон.
-Манай эмч нар тэр үед юу гэж оношилсон бэ?
-Ерөнхийдөө гадаадын эмч нартай адил төстэй юм хэлдэг байсан. Гэхдээ шөрмөс л гэж яриад байхаас булчингийн тухай огт ярьж байгаагүй. Гэтэл Америкт очоод шинжилгээ хийлгэтэл манай хүүхдийг булчингийн хөгжил огт байхгүй байна гэсэн. Монгол эмч нар булчин гэж нэг ч ярьж байгаагүй болохоор бид энэ талаар юу ч мэддэггүй. Америкт шинжилгээ өгөхөд, эмчилгээг их оройтуулсан байна гэж эмч нар нь хэлсэн. Оройтуулчихсан учраас олон төрлийн мэс засал хийх шаардлагатай болж байгаа юм байна. Манай эмч нар хэлэхдээ “танай хүүхэд арай л нялх байна. Манай Монголд ийм хүүхэд төрж байгаагүй болохоор бидэнд ямар ч туршлага байхгүй, ядаж жаахан томрохоор нь мэс засал хийж үзье” л гэдэг байсан. Гаднын эмч нар болохоор бүр нялхад нь эртхэн эмчлэх ёстой гэж хэлж байна.
-Гаднаас эмч нар ирлээ, үзлэг оношилгоо хийж байна гэсэн мэдээлэл байн байн гардаг. Та энэ дагуу явж хандаж байв уу?
-Гадаадаас хааяа эмч нар ирсэн үед охиноо үзүүл гээд эмнэлгээс дууддаг байсан. Очоод үзүүлэхээр нөгөөдүүл нь нэг их тодорхой юм хэлдэггүй. Монгол эмч нь нэлээн удаан хугацааны эмчилгээ шаардана гэж хэлдэг бол гадаадын эмч нар бага дээр нь мэс засал хийх ёстой л гэдэг байсан. Манай эмч нар “Бид туршлагагүй” гээд мэс засал хийхгүй явж ирсэн. Би зөвхөн тэр эмнэлгээр дамжуулж биш, гадаадаас эмч ирлээ гэж сонсдох болгонд өөрөө очиж уулздаг. Тэр болгонд “оройтлоо шүү дээ, бүр багад нь мэс засал хийх ёстой” гэдэг байсан. Тэгэхээр нь монгол эмч дээрээ очоод хэзээ хагалгаа хийх вэ гэхээр “Болоогүй ээ, арай л бага байна” гээд байдаг байсан. Тэгсээр хоёр ой ч гарлаа. Хүүхдээ ядаж хөл дээрээ босчихоосой гэж бодоод зөндөө л хөөцөлдсөн. Эмч маань нөгөө л “болоогүй байна” гэдэг үгээ л хэлдэг.
-Америкт очсон эмнэлгийнх нь эмч нар мэс заслын дараахь үр дүн ямар байх талаар урьдчилж мэдээлэл өгөх юм уу?
-Анх энэ байгууллага охиныг маань авч явахдаа найман сар болоод, ганц хоёр мэс засал хийлгээд бараг хөл дээр нь босгоод ирнэ гэсэн төсөөлөлтэй явсан юм. Хүүхдээ авч очоогүй, эхлээд зөвхөн зургийг нь явуулсан болохоор тийм баримжаа өгсөн байх. Гэтэл бүх шинжилгээ хийсний дараа зургаан удаа мэс засал хийх нь тодорхой болсон. Эмч нар нь хүүхдийг маань хөл дээрээ босоод явах нь явна гэж байгаа юм. Манай хүүхэд шиг булчингийн хөгжилгүй хүүхэд байдаг юм болов уу гээд би интернэтээр нэлээн судалж үзсэн. Анх охиноо булчингийн хөгжилгүй гэдгийг эмчээс биш интернэтээс мэдсэн л дээ. Англид манай охин шиг төрсөн нэг охин мэс засал хийлгээд явдаг болсон тухай уншсан юм. Бас л том болтлоо эмчилгээ хийлгээгүй байж байгаад таван настайдаа мэс засалд ороод хөл дээрээ босч, явдаг болсон гэж бичсэн байсан. Хэрэв бид охиноо багад нь Америкт эмчилгээ хийлгэсэн бол булчинг нь хөгжүүлээд өөрөөрөө явах боломжтой байсан юм билээ. Одоо бол, нэгдүгээрт зургаан удаа хагалгаа хийнэ. Хоёрт, мэс засал хийлгэсний дараа протез өмсүүлнэ. Протезний тусламжтайгаар л явдаг болно, бараг насан туршдаа тийм байна гэж байна. Уг нь бага дээр нь эмчилсэн бол өөрөө хөл дээрээ босоод явах боломж байсан юм билээ.
-Хүүхдийнхээ эмчилгээний төлбөрийг цуглуулахаар сэдсэн санаа тань олны дэмжлэгийг ихээр хүлээж байна. Та тоортоо хэзээ хийж эхлэв. Захиалга хэр ирж байна?
-Өнгөрсөн долоо хоногоос эхэлсэн. Одоогоор 200-гаад тоортны захиалга авчихаад байна. Фейсбүүк дээр “ээжүүдийн групп” гэж байдаг юм. Тэрэн дээр ээжүүд адилхан үр хүүхэдтэй хүмүүс болохоор нэгийгээ их сайн дэмждэг. Тэгээд би охиныхоо тухай бичсэн л дээ. Хүмүүс цааш нь түгээж маш олон хүн мэдээлэл авсан байна лээ.
-Ямар үнээр зарж байгаа вэ?
-Хорин мянгаар.
-Өмнө нь та бялуу, нарийн боов хийдэг байсан уу?
-Үгүй үгүй. Тоорт яаж хийхийг интернэтээс харж сурсан. Одоохондоо охиныхоо төлөө миний хийж чадах юм энэ л байна. Зүгээр тоорт хийе гэхээр чимэглэж чадахгүй. Тиймээс наполеон тоорт хийж байгаа юм. Ажиллагаа ихтэй л юм байна. Тийм их мөнгө хаанаас олно доо гэж дэмий шаналж суухын оронд хөдөлж л байвал учир нь олдох болов уу гэж бодох юм. Тэгээд ч завгүй байхаар хүүхдээ санах нь арай гайгүй. Хүүхдээ явуулчихаад зүгээр суух биш араас нь бага багаар мөнгө явуулаад л байна. Наполеон тоорт зарж олсон мөнгөө хүүхдэдээ л явуулж байна. Захиалга орж ирэхийн хэрээр хийгээд л байна.
-Тусалъя, хандив өгье гэсэн хувь хүмүүс, компани албан байгууллагууд хэр хандаж байна?
-Хандаж байна. Дөнгөж сая л гэхэд Цагдаагийн академийн сонсогч оюутнууд хандив өгье гэж утсаар ярьсан. Хувь хүмүүс ч тусалж дэмжмээр байна, дансны дугаараа өгөөч гэж утасдаж байна. Өнөөдөр Мэдээлэл харилцаа холбооны газраас нэг эгч утсаар яриад тусалмаар байна, мэдээллээ өгөөч гэсэн. Олон салбартай юм байна, салбарууддаа уриалаад манай охинд хандив өгье гэж ярьсан. Би яг албан ёсоор данс нээгээд мөнгө хэрэгтэй байна, өгөөч ээ гээгүй байгаа л даа. Охиноо Америк руу явуулахад бас л мөнгө төгрөг амаргүй л байсан. Итгэгч байгууллага маань ихэнх зардлыг дааж байгаа. Мэс заслыг нь нэг эмчээр үнэгүй хийлгэхээр болж байгаа юм. Шинжилгээг нь үнэгүй хийлгэхээр болж байгаа юм. Гэтэл эмнэлэг, эмч хоёр нь тусдаа байдаг болохоор эмнэлгийн зүгээс ор хоногийн мөнгө шаардлагатай гээд байгаа.
-Та хандивын данс нээхгүй юм уу?
-Одоохондоо өөрийнхөө дансыг тусалъя гэсэн хүмүүст өгч байна.
-Та юу ч гэсэн дансныхаа дугаарыг мэдээлчихгүй юу. Бялууны захиалгаа ч түүгээр хийж болох болов уу?
-ХААН банкны 5100124153, Голомт банкны 1815007441 дугаартай.
-Гэр бүлээс тань охиныхоо хамт Америк руу хүн явсан уу?
-Үгүй. Зөвхөн итгэгч байгууллагын хүмүүс хариуцаж явсан. Нөхөр маань АПУ-д борлуулалтын жолооч хийдэг юм. Охиноо Америк явуулах болчихоод би ажлаасаа гарсан. Өмнө нь охиноо тусгай цэцэрлэгт өгчихөөд ажлаа хийдэг байсан. Одоо би хоёр дахь хүүхдээ тээж байгаа. Жирэмсэн болохоор ажил хайгаад ч олдохгүй юм. Хүүхдэдээ мөнгө явуулмаар байдаг. Ажилгүй хүн олигтой мөнгө өгч чадахгүй, шаналж суухын оронд хөдөлж байя гээд тоорт хийж байгаа минь энэ.
Н.ПАГМА
Нийслэлийн Засаг Дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Э.Бат-Үүлийн урилгаар Бүгд Найрамдах Турк улсын Анкара хотын орлогч дарга Али Гөкшин Улаанбаатар хотод хүрэлцэн ирсэн юм. Нийлэлийн Засаг дарга ноён Али Гөкшин, Бүгд Найрамдах Турк улсаас Монгол Улсад суугаа онц бөгөөд бүрэн эрхт элчин сайд Мурат Карагез болон бусад албаны хүмүүсийг хүлээн авч уулзаж, хоёр хотын цаашдын хамтын ажиллагааны талаар санал солилцлоо.
СОГТУУГААР МАШИН ЖОЛООДОЖ ЯВААД АМИА АЛДАВ
Нийслэлийн 23 дугаар бүрэн дунд сургуулийг 2005 онд төгссөн 10-ын А ангийнхантай уулзлаа. “Аравдугаар ангиа саяхан төгссөн мэт санагдаж байна. Нэг л мэдэхэд есөн жил өнгөрсөн байна шүү” гэж ярих залуус 1995 оны намар сурагчийн ширээнд тохой залган сууцгаажээ. Тухайн үед 23 дугаар сургууль гадаад хэлний гүнзгийрүүлсэн гэх тодотголтой байв. Орос, англи, солонгос, япон хэлийг гүнзгий түвшинд заадаг. Тиймээс элсэн орж байгаа хүүхдүүдээс тодорхой хэмжээний шалгалт авдаг байжээ. Нэгдүгээр ангид элсэн орсон алдрай жаалуудад А үсэг заасан бага ангийн багш нь Д.Баасансүрэн. Цагаан толгойгоо үзэж дуусаад үсэглэлийн баяр хийж байсан сурагч насны дурсамж одоо ч тэдний сэтгэлд тодхон гэрэлтэж байгаа.
Эдний ангийнхан дөрөвдүгээр ангиасаа орос хэлний хичээл үзэж эхэлжээ. Орос хэлний багш нь Буриадаас ирсэн настай хүн. Сурагчид багшийнхаа үгэнд орно гэж жигтэйхэн. Насаараа багшилсан хүн учраас хичээлээ ч сайн заана. Сурагчид ч хичээлдээ дуртай. Харин зургадугаар ангид орох жил орос хэлний багш нь солигджээ. Хүүхдүүдийн аль хэдийнэ дасчихаад байсан Буриад багш нутаг буцаж оронд нь дөнгөж сургуулиа төгсөөд ирсэн болов уу гэмээр хорь гаруйхан насны орос залуу хичээл орсон байна. Залуухан багшийн туршлага дутсан уу яасан хүүхдүүдийнхээ эвийг нэг л олохгүй байж гэнэ. Дээрээс нь буурьтай суурьтай буриад багштай нь харьцуулахад дэв дав хийсэн багш байж л дээ. Тиймээс хүүхдүүд л болсон хойно хичээл дээр нь үймүүлнэ. Багшийгаа монгол хэл мэдэхгүйг далимдуулаад эх хэлээрээ шоолно. Тэгсэн нэг өдөр хичээл дээр багшийгаа шоолоод инээлдэж байтал залуухан орос багшийн тэсвэр алдагдаж сандлаа бариад босоод иржээ. Бүр сурагчид руугаа сандал шидэх гээд, өнөө хэд нь зугтаагаад бөөн юм болсон байна. Удалгүй өнөөх багш ажлаасаа гараад дахин шинэ багштай болж байсан түүх эдний ангид бий. Харин бага ангиасаа орос хэл үзэж байсны хүчинд оросоор тун дажгүй ярьчихна. Зарим нь орос хэлээр ус цас бол англи хэлд шамдсан нөхдүүд ямартай ч хүний ярьсныг ойлгоод, өөрийгөө илэрхийлээд байх хэмжээний мэдлэгтэй төгсөцгөөжээ. Бага ангиа төгсөөд тавдугаар ангид ороход нь Ш.Оюунсүрэн багш ангийг нь дааж авч гэнэ. Ш.Оюунсүрэн багш газарзүйн хичээл ордог. Маш зөөлөн хэрнээ сурагчдыг үгнээсээ гаргахгүй. Сурагчаа загнаад байхгүй, тэгсэн хэрнээ бүх хүүхэд багшаасаа эмээнэ. Буруу зүйл хийлээ гэхэд “Хөөе чи яагаад ингэж байгаа юм бэ” гэж зэмлэхээсээ урьтаад юу болсон учрыг нь асууна. Хэн буруу зүйл хийсэн, дахиж буруу зүйл хийж болохгүй гэдгийг сайтар ухамсарлуулдаг байжээ. Ш.Оюунсүрэн багш өдгөө 23 дугаар сургуулийнхаа хичээлийн эрхлэгчээр ажиллаж байгаа гэсэн. Ангийнх нь зарим нөхөд цаг заваараа багш дээрээ очиж мэнд мэдээд, сайн яваагаа дуулгадаг гэнэ лээ.
Сурагч ахуй цагийн дурсамж хүний амьдралын нандин зүйлийн нэг болдог. Алдаа гаргаж багшдаа загнуулах, онц сураад аав ээжээрээ магтуулахын аль аль нь эргээд бодоход гэгээлгээр сэтгэлд үлдсэн байдаг. Эдний ангийнхан ч бас дурсах зүйл ихтэй. 23 дугаар сургууль найм, аравдугаар ангийн сурагчдынхаа дунд “Мини Оскар” наадам зохиодог байв. Тэр нь сурагчдын дундах кино урлагийн наадам. Хүүхдүүд киноныхоо зохиолыг бичээд, найруулаад, жүжиглээд, зургаа аваад, монтажилна гээд бүх зүйлээ өөрсдөө хийнэ. Тэмцээний үеэр яг л Оскарын шагналтнуудыг тодруулж буй мэт бүх номинациар нэр дэвшигчээ тодруулдаг ажээ. Тэд сургуулийнхаа хамгийн том тэмцээний нэг “Мини Оскар”-т наймдугаар ангидаа анх оролцжээ. Эдний ангийн тэргүүний сурагчдын нэг Б.Золбоо тухайн үед “Одод” студийн спортын нэвтрүүлгийн хөтлөгч байсан гэнэ. Телевизтэй, студитэй ойрхон түүнд богино хэмжээний кино хийх санаанд нь багтаад байжээ. Ингээд “Гурван найз” киноныхоо зохиолыг өөрөө бичээд, өөрөө найруулаад, өөрөө зургаа авчээ. Монтажаа ч мөн өөрөө хийсэн байна. Ямар сэдвээр кино хийх вэ гэж нэлээн бодсоны эцэст боевик кино хийе гэж ярилцаад зохиолоо бичжээ. Хар багаасаа найзалсан арван жилийн найзууд хожим бие биенийгээ танихгүй хоорондоо буудалцаж байгаа өрнөлтэй. Эцэст нь нэгнийхээ аминд хүрсний дараа найзыгаа таньж харамсаж байгаагаар кино дуусна. Ийм киноны зохиол бичээд зураг авалтдаа гарчээ. Жаахан хүүхдүүд учраас машин тэрэг хэрэг болно. Гудманд яваа хамгийн гоё машинтай хүн дээр гүйж очоод “Ах аа, бид нар кино хийж байгаа юм. Машинд чинь зураг аваадахъя” гэж гуйна. Дэлгүүрийн зураг авалтыг ч бас хүн гуйгаад л хийчихнэ. “Эгчээ, кино хийж байна.Дэлгүүрт зодолдох хэрэгтэй боллоо” гээд л. Аппарат, камер болсон жаахан хүүхдүүд ингээд гуйгаад ирэхээр татгалзах хүн байдаггүй, бүгд л уриалгахан зөвшөөрдөг байжээ. Ингээд киногоо хийгээд тэмцээндээ оров. Сургуулийнхаа хэмжээнд хамгийн анхны тулаант кино хийсэн гэж сайшаагдаад, ангиараа хоёрдугаар байр эзэлж, Б.Золбоо “Шилдэг кино зураглаач” шагналын эзэн болсон байна. Харин аравдугаар ангидаа оролцсон “Мини Оскар” тэдний санаанаас огт гардаггүй гэсэн. Өмнөх тэмцээний туршлагадаа тулгуурлахын зэрэгцээ бас ч гэж том болцгоосон учраас “чанартай бүтээл” хийхээр зорьжээ. Сэдэв нь хүртэл хэн бүхний сонгоод байдаггүйг чухалчилсан байна. Айхтар зодолддог залууг мафийнхан эгнээндээ нэгтгэх гээд. Залуу зөвшөөрөхгүй болохоор найз охиныг нь барьцаалж байгаа үйл явдалтай кино байж. Энэ удаагийн зураг авалт “өндөр түвшинд” болжээ. Ерөнхий, туслах хоёр зураглаачтай. Ангийнхаа Лодойг тухайн үед гарч байсан “Гурван марал од” Солонгосын олон ангит кинон дээр гардаг Сандугаар төсөөлчихсөн. Цамцных нь энгэрийг яраад, ардаа хамгаалагчтай явдаг мафийн толгойлогч болгоод л. Харин сайн зодолддог залуугаа тус киноны Ким Инха шиг байхыг найруулагч шаардана. Ингээд таньж мэдэх хүнээсээ бенз машиныг нь гуйж аваад Б.Энхбилэг жолооч болж байсан гэсэн. Харин ангийнх нь бусад хөвгүүд мафийн гишүүд болчихсон. Аав, нарынхаа костюмыг гуйж өмсөөд Тагнуулын ерөнхий газрын өмнөх талбайд гол зураг авалтаа хийж байжээ. Харин шөнийн зодоонтой хэсгээ “Тэнгис” кино театрын өмнөх талбайд авч байсан гэнэ. Хөвгүүд хоёр хуваагдан зодолдож байхад цагдаа нар “Юун зодоон цохион бэ” гэсээр хүрч ирж байжээ. Хөвгүүдийг ийн кинонд тоглож байхад охидууд арын ажлыг хариуцна. Жүжигчдээ өлсгөхгүйн тулд гэр гэртээ хоол цай хийж ирнэ. Бас зураг авалтад хэрэгтэй эд зүйлийг олох гэж чармайна. Киноны төгсгөлд буудалцаантай хэсэг гарах учраас тэр үед хэрэглэх жинхэнэ мэт харагдах тоглоомон буу хайж олох гээд ажил их. Тухайн үед киноны ажлаар гэртээ харих оройтон аав ээждээ загнуулж байсан бол өнөөдөр дурсан ярихад хамгийн хөгжилтэй, хэзээ ч мартамгүй дурсамж болон үлджээ. 
Арвын А-гийнхан ерөнхийдөө сурлага, хүмүүжлээр жигдхэн сайн хүүхдүүдтэй байсан гэнэ. Сургуулийн дэг журам бусад сургуультай харьцуулахад нэлээн чанга байжээ. Охид үс гэзгээ хамаагүй задгай тавьж болохгүй. Нүүр амаа будна гэж санахын ч хэрэггүй. Гэдэс, нуруугаа гаргасан богино цамц өмсвөл сургуулиас хөөгдөх хүртэл арга хэмжээ авахуулах дээрээ тулна. Хөвгүүд ч мөн адил. Үсээ элдэв янзаар будахгүй. Өргөн өмд, хэлхгэр цамц өмсөхгүй. Хатуу чанга хэрнээ хүүхдийн хүмүүжилд маш эерэгээр нөлөөлсөн дэгийн үр дүнд эдний ангийнхан маш зөв төлөвшилтэй болж чадсан гэж бахархдаг юм байна. Сурлагаараа нэгэн жигд ч гэлээ тэр дундаас цойлон гарсан хүүхдүүд бас бий. Эдний ангийн гавал нь Н.Үүрцайх, О.Мөнхбаатар. Н.Үүрцайх Монголын хүүхдийн ордоны эрдэм алтан медальтайгаас гадна шатрын спортоор хотын аварга болж байжээ. О.Мөнхбаатар орос хэлний олимпиадад дүүргийн аварга болж байсан гэнэ. Спортоор ч бас мундагууд бий. Усан спортоор идэрчүүдийн улсын аварга болж байсан Г.Ариунаа арвын А-гийнх. Мөн сахилгагүй нөхөд ч бий. Б.Энхбилэг ангийнхаа хамгийн хөдөлгөөнтэй, сахилгагүй хүү байж. Байс гээд л хэрэг тарьчихаад аав ээжийгээ сургуулийн захиргаатай уулзуулна. Нэг удаа үймүүллээ гээд ангиасаа хөөгдчихөж. Дараагийн цагийн хичээлээ хүлээн подвольд байх хувцасны өлгүүрийн тэнд чимээгүйхэн зогсож байтал “Хувцасны өлгүүрийг хаяж гээгдүүлбэл торгуультай” гэх бичигний өрөөсөн булан наалтнаасаа салж байжээ. Нэг булан нь эргээд муухай харагдаад байхаар нь янзалчих санаатай тавцан дээр байсан шүдэнзээр тэрүүхэн хэсгийг шатаах гэтэл гал авалцчихаж. Тэрүүхэн тэндээ шатахгүй өлгүүрийн жижигхэн цонхоор орж хүүхдийн нэхий дээлэнд авалцжээ. Сандарсан хүү жижигхэн цонхоор шуртхийн ороод арай гэж нэг унтраасан байна. Гэхдээ нэг нэхий дээл, нэг куртикний хохиролтой. Галаа унтрааж дуусангуутаа хурдхан тэндээс холдохын түүс болж гуанзаар эргэлдэж гарчээ. Тэгсэн хичээлийн эрхлэгч хажуугаар нь зөрөхдөө хувцсанд нь шингэсэн хиншүүний үнэрээр бариад авч. Энэ мэт санамсаргүй хэрнээ дэггүйтэж байсан тохиолдол олон. Б.Энхбилэг бас зурах авьяастай. Шивээс хийгээд сурчихсан болохоор хүн бүрт л өнөөхөө хийгээд өгчих юмсан гэж бодно. Ангийнхан нь ч бас шивүүлэх дуртай. Би, би гэж шивүүлсээр байгаад аравдугаар ангиа төгсөхдөө талаас илүү нь шивээстэй болоод төгсжээ. Багадаа ингэж дүрсгүйтэж байсан хүү өнөөдөр “Монгол” телевизэд ажиллаж буй. Гадаадад найман жил сурч ирсэн тэрээр “Таны мөрөөдөл” нэвтрүүлгийн хөтлөгч, продюссер ийм ажилтай. Бас “Бодь электроникс”-ийн дэд захирал, Монголын либериал залуучуудын холбооны ТУЗ-ийн дарга Б.Золбоо эдний ангийнх. Түүнийг 2012 оны НИТХ-ын сонгуульд Сүхбаатар дүүргээс нэр дэвшиж байсныг хүмүүс санаж байгаа байх. Эдийн засаг, бизнесийн “Bloomberg” телевизийн хөтлөгч З.Энхболорыг танихгүй хүн байхгүй болов уу. Энэ мэтчилэн сурагч байхдаа эрдэмд номд шамдаж, зөв хүн болох төлөвшлийг сурч, хүүхэд насны цагаахан дэггүйтлээр тоглож өссөн 10-ын А-гийнхан өдгөө салбар бүрт ажиллаж байгаа. Гэхдээ зүгээр нэг ажилласан болоод өнгөрөх биш нийгмээ манлайлан орчин цагийн үлгэр жишээ залуусын тэргүүнд явна. 
-ЭНЭ ОРДЫН ХАМААРДАГ АЛТНЫ ХҮДЭРЖИЛТИЙН БҮС МАНАЙ УЛСЫГ Ч ДАЙРДАГ-
Нэгэн сонирхолтой судалгааг Мечиганы их сургуулийн эдийн засаг, социологийн эрдэмтэд хийжээ. Энэ нь эхлээд жендерт тухайлбал, эдийн засаг, санхүүгийн эрх мэдэл нь хэнд байна гэсэн асуудал хөндсөн байна. Дэлхий дээр байгаа бүх бэлэн мөнгийг хэн хаагуур, юунд зарцуулж дахин хуваарилалтад оруулж байна гэж үзжээ. Тэгсэн чинь ерөөсөө л бүх мөнгөний санхүүгийн эрх мэдэл эмэгтэйчүүдэд байжээ. Бүх мөнгөний 80 гаран хувийг эмэгтэйчүүд захиран зарцуулж байна гэсэн дүгнэлт гарч эрдэмтдийг гайхшруулжээ. “Гайхширсан” гэхийн учир нь дэлхийн бүх Засгийн газрууд, томоохон банк корпорациуд 90 хувь нь эрчүүдийн мэдэлд байдаг.
Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 16 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр Шинэ Монгол хотхоны зүүн талд 19 дүгээр байранд бага насны хүүхэд цонхоор унах гэж байна гэсэн дуудлага ирсэн байна.
Эстони улсын нийслэл Таллин хотноо зуун буудалт даамын өсвөрийн Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн болж буй. Өнөөдөр тэмцээний ес дэх өрөг буюу сүүлийн тоглолтууд болж аваргууд тодорно. Тэмцээний найман өргийн дараах байдлаар охидын 8-10 насанд өрсөлдөж буй Б.Мөнхжин 6 хожил, 2 хожигдолтойгоор 12 оноо авч, II байрт бичигдэж байгаа юм. Тэрбээр өнөөдөр сүүлийн өргөө 11 оноотой IV байрт жагсаж буй Казахстаны Кассум Алимтай хийнэ. Харин Б.Өнөржаргал VII, Б.Мишээл XI байрт бичигдэж байна.