ХИС-ийн үүсгэн байгуулагдсаны 35 жилийн ой энэ өдрүүдэд болж байгаа билээ. Анх Орос хэлний багшийн дээд сургууль нэртэй байгуулагдаж, улмаар ГХДС болж, 1999 онд Хүмүүнлэгийн ухааны их сургууль болж өргөжиж ирсэн тус сургуулийн төгсөгчид салбар бүртээ амжилт дагуулсаар өдийг хүрсэн. Бас энэ сургуульд үе, үеийн чадварлаг багш нар, эрдэмтэд ажилласаар ирсэн байдаг. Боловсролын салбар дахь дэлхий нийтийн чиг хандлага нь их дээд сургуулиуд зөвхөн оюутанд хичээл заах бус харин сургалт судалгааны төв болж байна. Манайд ч их дээд сургуулиуд энэ чиглэлд ихээхэн анхаарч ажиллах болоод байгаа билээ. Өдгөө ХИС-д багшилж буй эрдэмтэн багш нар, судлаачдын тухай болон тэдний эрдэм шинжилгээний бүтээл, судалгааны талаар танилцуулж байна.
ХИС-ИЙН ЭРДЭМТЭН УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ, УСНЫ БОЛОВСРОЛЫН ЧИГЛЭЛЭЭР СУДАЛГАА ХИЙЖ БАЙНА
ХИС-ийн Бизнесийн сургуулийн Экологи, аялал жуулчлалын менежментийн тэнхмийн эрхлэгч профессор Т.Навчаа Нидерландын UNESCO-IHE Усны Боловсролын Институтэд байгаль орчны бодлого төлөвлөлт, менежментийн чиглэлээр магистрын зэрэг хамгаалсан, боловсрол судлалын ухааны докторын зэрэгтэй. Аялал жуулчлалын боловсролын чиглэлээр доктор хамгаалсан анхны эрдэмтэн билээ.
Профессор Т.Навчаагийн “Аялал жуулчлал судлалын онол, арга зүй”, “Эко туризмын менежмент”, “Тусгай хамгаалалттай газар нутагт эко туризм хөгжүүлэх арга” зэрэг ном сурах бичиг нь их, дээд сургуулийн сургалтанд тогтмол хэрэглэгдэж байна. Мөн 2006 оноос ерөнхий боловсролын сургуулийн 7-12-р ангийн газарзүйн сурах бичиг зохиох багийн гишүүнээр ажиллаж байна.
Тусгай хамгаалалттай газар нутагт аялал жуулчлалын нөлөөллийн нэгдсэн судалгааг профессор Д.Гансүх, профессор С.Эрдэнэтуул нартай хамтран хийж “ТХГН-т аялал жуулчлалын үзүүлэх нөлөөллийн суурь судалгааны үр дүнгээс” сэдэвт эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичсэн нь Томсон Ройтерсийн индекс бүхий аялал жуулчлалын судалгааны сэтгүүлд хэвлэгджээ.
Профессор Т.Навчаа нь сүүлийн жилүүдэд уур амьсгалын өөрчлөлт, уур амьсгалын өөрчлөлтийн боловсрол, усны боловсролын чиглэлээр судалгааны ажлууд түлхүү хийж байна. Жишээлбэл, Монгол орны уур амьсгалын өөрчлөлтөд өндөр эрсдэлтэй гол мөрнүүдийн сав газарт усны нөөцийн нэгдсэн менежментийг экосистемд түшиглэсэн дасан зохицохуйн зарчимтай уялдуулан боловсруулах ажлын үр дүнгээс 2014 онд Европын Гео шинжлэх ухааны холбооны (EGU) ерөнхий чуулганд илтгэл тавьж хэлэлцүүлсэн. Энэхүү судалгаа нь Copernicus индекс бүхий Европын Геофизикийн судалгааны сэтгүүлд хэвлэгджээ. Түүнчлэн бусад судалгааны ажлын үр дүнгүүд нь ОХУ, Япон, Герман, Австри зэрэг оронд зохиогдсон олон улсын хуралд хэлэлцэгдэж хэвлэгдсэн байна.
Уур амьсгалын өөрчлөлтийн боловсрол, тогтвортой хөгжлийн боловсролын чиглэлээр олон нийтийн ойлголтыг дээшлүүлэх сургалт, сурталчилгааны ажлын хүрээнд, ХИС-ийн сэтгүүл зүйн багш, доктор Л.Ариунтай хамтран “Эко системд түшиглэсэн дасан зохицохуй” телевизийн нэвтрүүлэг бэлтгэж теле сувгуудаар түгээжээ. ХИС-ийн профессор Т.Навчаа НҮБХХ-ийн болон ЮНЕСКО-гийн төсөл хөтөлбөрүүдэд байгаль орчны менежмент, усны нөөцийн менежмент, эко туризмын менежмент, тогтвортой хөгжлийн боловсролын чиглэлээр үндэсний зөвлөхөөр 2010 оноос хойш ажиллаж байна. Мөн 2014 оноос Европын Гео шинжлэх ухааны холбооны (EGU) гишүүнээр элссэн. 2004 оноос Европын Аялал жуулчлал чөлөөт цагийн боловсролын холбооны гишүүн, 2010 оноос Даян дэлхийн усны түншлэлийн байгууллагын ХИС-ийн төлөөлөгч болсон аж.
ДОКТОР С.ЭРДЭНЭТУУЛ: СУДАЛГАА ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙЖ ТҮҮНИЙХЭЭ ҮР ДҮНГ ОЛОН УЛСЫН СЭТГҮҮЛД НИЙТЛҮҮЛНЭ ГЭДЭГ ИХ СУРГУУЛИЙН БАГШ ХҮНИЙ ҮҮРЭГ ЮМ
ХИС-ийн Бизнесийн удирдлагын тэнхмийн эрхлэгч, доктор (PhD), проффессор С.Эрдэнэтуул нь “Монголын эдийн засгийн хөгжил дэх ажиллах хүч, хүн ам зүйн нөлөөллийн судалгаа” сэдвээр Японы Рейтаку их сургуульд эдийн засгийн ухааны докторын зэргийг 2006 онд хамгаалжээ. Тэрээр хүний нөөцийн менежмент, хүрээлэн буй орчны эдийн засаг, нөөцийн бодлого, төлөвлөлтийн асуудал зэрэг чиглэлээр судалгаа хийдэг. 2006 – 2008 онд Японд докторын дараах сургалтад хамрагдсаны зэрэгцээ Японы Нийгмийн хамгаалал, хүн ам зүйн бодлого судлалын хүрээлэнд судлаачаар ажиллаж байсан юм.
Тэрээр сүүлийн жилүүдэд хүрээлэн буй орчны эдийн засаг, нөөцийн бодлого төлөвлөлтийн чиглэлээр судалгаа хийж байгаа бөгөөд аялал жуулчлалын байгаль орчин, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийн шалгуур үзүүлэлтүүдийг тооцох аргачлал боловсруулах ажлыг профессор Д.Гансүх, профессор Т.Навчаа нартай хамтран гүйцэтгэж, судалгааны үр дүнгээр бичсэн хамтарсан өгүүлэл нь “Томсон Ройтерс”-ийн индекс бүхий “Journal of Tourism Research and Hospitality” аялал жуучлалын судалгааны сэтгүүлд хэвлэгджээ. Түүнчлэн ХИС-ийн профессор Т.Навчаатай хамтран сав газрын нийгэм, эдийн засгийн судалгааны суурь материалууд дээр тулгуурлан Улз голын сав газрын усны нөөцийн нэгдсэн менежментийн төлөвлөгөөг боловсруулан, усны нөөцийн хэрэглээ, зарцуулалт, салбаруудын усны хэрэглээ, нөөцийг хамгаалах арга замууд болон үйл ажиллагааны оновчтой төлөвлөлтийг гаргасан бүтээл нь “Copernicus” индекс бүхий сэтгүүлд хэвлэгдэж, уг судалгааны ажлын үр дүнгийн талаар олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэл тавьж, хэлэлцүүлсэн байна. Профессор С.Эрдэнэтуул нь Японы менежментийн холбоо, хүн ам зүй судалгааны хүрээлэнгийн гишүүн. Тэрээр сүүлийн таван жилд НҮБ, АХБ, ДБХС, ОУХБ зэрэг ОУ-ын байгууллагуудын 30 гаруй судалгааны төслүүдэд богино хугацааны экспертээр ажиллахаас гадна төрийн байгууллага, яамдуудтай ч хамтран ажиллажээ.
ДОКТОР Б.БУЯНДЭЛГЭР: ЦАХИМ СУРГАЛТ НЬ СУРАЛЦАГЧДАД ЦАГ ХУГАЦАА, ОРОН ЗАЙН ХАМААРАЛ БАГАТАЙГААР МЭДЛЭГ ЭЗЭМШҮҮЛЭХ БОЛОМЖ ОЛГОЖ БАЙНА
ХИС-ийн Мэдээлэл, харилцааны менежментийн сургуулийн захирал доктор (Ph.D) Б.Буяндэлгэр. 2003 онд Москва хотын Лениний нэрэмжит Улсын Багшийн Их Сургуульд математик заах арга зүйн чиглэлээр докторын (Ph.D) зэрэг хамгаалсан. Тестийн хэлбэрээр сурагчдын мэдлэг чадварыг шалгах онол, арга зүйг судалсан энэхүү судалгааны ажил Монголын боловролын системд тестийн аргыг нэвтрүүлэх эхлэл болсноороо онцлог юм. Математикийн хичээлийн суралцагсдын мэдлэг чадварыг сорих тестийн аргын талаар судалгаа хийдэг олон эрдэмтэн байдаг ч Б.Буяндэлгэр докторын ажил ерөнхий боловсролын сургуулийн математикийн мэдлэг, чадварыг шалгах тестийн аргыг нэвтрүүлэхэд анхдагч болсон гэж хэлж болох юм. Тэрээр сүүлийн таван жилд цахим сургалтын онол арга зүйг боловсруулж, практикт хэрэглэх судалгааны ажлыг амжилттай гүйцэтгэж байна. Дэлхийн ихэнх улс орнуудад өрнөж буй даяаршлын эриний хөдөлмөрийн зах зээл нь боловсролоос шинэ ур чадварыг суралцагчдад цаг хугацаа, орон зайн хамаарал багатайгаар эзэмшүүлэхийг шаардах боллоо. Цахим сургалтын цар хүрээ өргөн, өөрөөр хэлбэл хамрагдах суралцагсдын тоо хязгааргүй, суралцагчид хүссэн газартаа, тохиромжтой үедээ суралцах боломжтой, бие даан суралцах чадвар эзэмших боломж олгодог гээд олон давуу тал байдаг. Гэхдээ цахим сургалт явуулахад эрх зүйн орчин, сургалтын орчин, боловсронгуй програм хангамж, мэдээллийн технологийн өндөр чадвартай багшлах боловсон хүчин, электрон хичээлүүдийн хөтөлбөр төлөвлөгөө, интернэтийн хурд зэрэг олно хүчин зүйл нөлөөлдөг. Иймээс Б.Буяндэлгэр доктор цахим сургалтын боловсролын чанарыг хангах үзүүлэлтүүдийг судалгааны ажлаараа тодорхойлж, цахим сургалтанд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд тэдгээрийн харилцан уялдааг гаргаж, цахим сургалтын мөн чанарыг илэрхийлдэг үндсэн үзүүлэлтүүдийг тооцоолох арга зүйг боловсруулаад байна. Мөн вэб технологид суурилсан программ хангамжийг боловсруулах төслийн ажлыг удирдаж, зарим тодорхой хэсгийг нутагшуулж, зүгшрүүлж байгаа.
ҮНДЭСТЭН ДАМНАСАН СУДАЛГААНЫ БАГИЙН ЭРДЭМТЭН УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТӨД ХҮНИЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛИЙН ХЭРХЭН НӨЛӨӨЛЖ БУЙГ СУДАЛНА
ХИС-ийн Бизнесийн сургуулийн захирал доктор (PhD), профессор А.Амаржаргал нь Японы Кобэгийн их сургуульд магистр, докторын зэрэг хамгаалж, 2012-2013 онд Америкийн Их Сургуульд докторын дараах хөтөлбөрт хамрагдсан байна. Тэрээр сүүлийн үед ядуурал, орлогын хуваарилалт, уул уурхайн секторын орон нутгийн иргэдэд үзүүлэх нөлөө, хүний хүчин зүйл зүйл уур амьсгалын өөрчлөлтөд хэрхэн нөлөөлж байгааг судалж байгаа юм. Бүтээлүүд нь гадаад, дотоодын сэтгүүлүүдэд олонтаа нийтлэгддэг. Тухайлбал АНУ-ын Мичиганы их сургуулийн эрдэмтэдтэй хамтран “Divergences of Two Coupled Human and Natural Systems on the Mongolia Plateau” судалгааны ажлыг “BioScience” сэтгүүлд хэвлүүлжээ. Доктор А.Амаржаргал өнгөрсөн сарын 16-18-ны өдрүүдэд АНУ-ын Мичиганы Их Сургууль болон Италийн Альдо Морагийн их сургуулиас хамтран зохион байгуулсан уур амьсгалын глобаль өөрчлөлтийн асуудлаар эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэл тавьжээ. Энд “Уур амьсгалын өөрчлөлтөд хүн болон Экосистемийн үзүүлэх хариу үйлдэл” гэсэн нэгдсэн сэдвээр 100 гаруй эрдэмтэн чуулжээ. Тэрээр “Монгол улсын уул уурхайн салбарын хөгжил орон нутгийн шилжилт хөдөлгөөнд хэрхэн нөлөөлж байна вэ?” сэдэвт илтгэлдээ манай орны уул уурхайн салбарын орон нутаг дахь шилжилт хөдөлгөөнд үзүүлж буй нөлөөллийг тооцохдоо PROBIT загварыг ашиглан 2008-2010 оны манай улсын ажиллах хүчний судалгаа, хүн амын шилжилт хөдөлгөөний мэдээнд тулгуурлан судалсан байна. Мөн орон нутгийн шилжилт хөдөлгөөнд уул уурхайн салбар хүчтэй нөлөө үзүүлж байгааг харуулсан үр дүнгийн талаар хуралд оролцогчидтой санал бодлоо солилцжээ. Судлаач А.Амаржаргал 2013-2014 онд Дэлхийн Банкны санхүүжилтээр Орон нутгийн эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний санхүүжилтийг боловсронгуй болгох арга замыг судалсан юм. Тэрээр үндэстэн дамнасан судалгааны багт ажиллаж байна. Мичиганы их сургуулийн профессорын баг Зүүн өмнөд Ази, Зүүн Ази, Хойт Азийн эрдэмтдийн хамтарсан судалгааны баг байгуулан ажиллаж байгаа ба түүний Монгол талын судлаач юм. Дээрх эрдэмтэд Америкийн тэргүүлэх сансар судлалын байгууллага болох НАСА-ийн санхүүжилтээр 2015-2018 онд шилжилтийн эдийн засгийн орнуудын хотжих үйл явц болон глобал өөрчлөлтөд эдгээр орны дасан зохицох асуудлыг судлах юм.
БИЗНЕСИЙН МАТЕМАТИК ЗАГВАРЧЛАЛЫН СУДАЛГААНЫ ТӨВ /Р.ЭНХБАТ, Б.ЧИМЭД-ОЧИР, Ч.БАТТҮВШИН/ ХЭРЭГЛЭЭНИЙ МАТЕМАТИКИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР ҮР АШИГТАЙ СУДАЛГАА ХИЙЖ БАЙНА
МУИС-ийн Математикийн хүрээлэнгийн захирал, математикийн шинжлэх ухааны доктор (Sc.D), профессор Р.Энхбат, ХИС-ийн КТХС-ний тэнхмийн багш, доктор /Ph.D/, профессор Б.Чимэд-Очир, ХИС-ийн Гадаад харилцааны албаны дарга, судлаач Ч.Баттүвшин нар Бизнесийн математик загварчлалын судалгааны төвийн эрдэмтэн, судлаачид юм. Шинжлэх ухааны судалгааны бүтээл, ном хэвлэлүүдэд дэлхийн эрдэмтэд хамтран ажиллахыг илүүд үзэж байгааг тэмдэглэжээ. Энэ жишгээр манай эрдэмтэн, судлаачид ч мөн хамтран олон судалгааны ажил хийж байна. Тухайлбал, тэд хамтарсан “Solving Traveling Salesman Problem by Dynamic Programming” сэдэвт судалгааны ажлаа “International Journal of Research in Computer Application & Management” сэтгүүлд хэвлүүлжээ.
Төвийн судлаач Ч.Баттүвшин МУИС-ийн Математик, компьютерийн сургуулийн багш, доктор, дэд профессор С.Батбилэгтэй хамтран “Global Optimization Approach to Game Theory” илтгэлийг БНХАУ-д болсон “The 2013 World Congress on Global Optimization” олон улсын хуралд хэлэлцүүлжээ. Энэ ажилд хоёр тоглогчтой тэг-биш нийлбэртэй тоглоомыг D.C програмчлал болон хувиргаж түүнийг глобал оновчлолын бодлогод шилжүүлэн тооцооллыг хийсэн байна. Судлаач Ч.Баттүвшин 2013 онд “The Fourth International Conference on Optimization, Simulation and Control” олон улсын хуралд “Application of Dynamic Programming to Cash Flow Process” сэдэвт илтгэл, мөн доктор Б.Чимэд-Очиртой хамтран “Application of Game Theory to Investment Decisions” судалгааны илтгэл тавьж, олон орны эрдэмтэн судлаачид уулзан ярилцаж, өөрсдийн судалгааны үр дүнгийн талаар санал солилцжээ. Ч.Баттүвшин, Б.Чимэд-Очир нар 2013 оны арван хоёрдугаар сард Тайваны Шинжлэх ухаан, технологийн Үндэсний их сургуулиас зохион байгуулсан “The 9th International Conference on Optimization: Techniques and Applications /ICOTA 9/ олон улсын хуралд “Profit Maximization in Oligopoly Market with Uncertain Cost” илтгэлийг олон улсын эрдэмтдийн дунд хэлэлцүүлжээ. Мөн ШУТИС-ийн багш, доктор, дэд профессор Т.Баяртөгс, судлаач Ч.Баттүвшин, профессор Р.Энхбат нар “Quadratic Optimization over a Polyhedral Set” илтгэлийг 2014 онд Олон улсын математикийн форумд танилцуулжээ.
Сүүлийн үед хэрэглээний математикийн зарим чиглэлүүдээр судалгааны ажлаа амжилттай хийж байна. Тухайлбал, судлаач Ч.Баттүвшин, Б.Чимэд-Очир, О.Цэрэнбат (МУИС-ийн Магадлалын онолын тэнхмийн эрхлэгч, доктор, профессор) нар хамтран “Тодорхой бус зардалтай пүүсүүдийн ашигт ажиллагааны математик загвар” сэдэвт судалгааны ажил хийжээ. Энэхүү ажлаа олигополь зах зээл дээр авч судлан үзсэн байна. Эрэлтийн болон зардлын функцууд шугаман байх тохиолдолд Нэшийн тэнцвэрийг олох аргыг дэвшүүлжээ. Энэхүү үр дүн нь практикт нэвтрэх бүрэн боломжтой юм. Дээрх төвийн гурван судлаач мөн хамтран “Валютын ханшид нөлөөлөгч макро эдийн засгийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлох нь” сэдэвт судалгаа хийсэн юм. Энэхүү ажилд валютын ханшид шууд ба дам байдлаар нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойлохыг зорьсон байна.
ДОКТОР С.БАТЧИМЭГ ХҮНИЙ БИЕИЙН ЭРХТНИЙГ ГУРВАН ХЭМЖЭЭСТ ОРЧИНД ШИНЖЛЭХ АППАРАТ ХЭРЭГСЭЛД ЗОРИУЛСАН ПРОГРАММ ХАНГАМЖИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ СУДАЛГААНЫ АЖИЛ ХИЙДЭГ
ХИС-ийн КТХС-ийн тэнхмийн эрхлэгч багш С.Батчимэг. 1997 оноос мэдээллийн технологийн компанид програм хангамжийн инженер, системийн шинжээч болон төслийн удирдагчаар 10 гаруй ажил ажилласан бөгөөд 2010 он Япон улсын Ивате их сургуулийг “Цэгэн үүлийг хурдасгасан аргаар дүрслэх алгоритмыг хялбарчлах аргачлал” сэдвээр докторын зэрэг хамгаалсан. Мэдээллийн технологийн салбарт гадаадад эрдмийн зэрэг хамгаалсан хуруу дарам цөөхөн эрдэмтний нэг юм.
Тэрээр мэдээллийн технологи, компьютер график, түүн дотроо цэгэн олонлогийг оновчтой аргаар дүрслэх болон байгалийн үзэгдлийн загварчлалын асуудлуудын талаар судалгааны ажил хийсэн. Японы Засгийн газрын захиалга, санхүүжилтээр олон янзын төслүүдэд ажиллаж байсан бөгөөд энэхүү ажлын үр дүн болох “Evaluation of Important Points in Point Set Surfaces and Its Applications”, “Bilateral filtering for large scale point clouds”, “Simplification of Point Set Surfaces using Bilateral Filter and Multi-Sized Splats” зэрэг судалгааны ажлуудаараа Япон, Сингапур зэрэг гадны олон орны эрдэм шинжилгээний хурлуудад илтгэл тавьж хэлэлцүүлж, гадны эрдэмтэн судлаачдын хүртээл болгож байв. Мөн олон тооны өгүүлэл нь дотоод, гадаадын хэвлэлүүдэд нийтлэгдэж байв.
Энэхүү судалгааны ажлууд нь компьютер графикт дүрсийг гурван хэмжээст өгөгдлөөр хэрхэн хурдан дүрслэх аргыг математик томъёололыг тодорхойлж гаргасан бөгөөд энэхүү аргыг ашиглан кино, компьютер тоглоом түүнчлэн эрүүл мэндийн салбарт ашиглах боломжтой юм. Жишээлбэл хүний биеийн эрхтнийг 3D орчинд дүрсэлж харуулах скайнерийг эрдэмтэд бүтээж байгаа бөгөөд түүнд зориулсан програм хангамжийг боловсруулахад энэхүү аргыг ашиглах бүрэн боломжтой юм. Энэхүү шинэ чиглэлээр Монголдоо судалгаа хийж буй ганц нь гэж хэлж болохоор эрдэмтэн ажээ. Сүүлийн үед зайн сургалтын технологийг сургалтанд ашиглах талаар судалгааны ажил хийж байгаа бөгөөд энэхүү технологийг нэвтрүүлснээр их дээд сургуулиудын сургалтын процест шинэчлэл гарч, үүнтэй уялдан суралцагчдад цаг хугацаа орон зайнаас үл хамааран цаашид суралцах боломжууд бүрдэх боломжтой болох юм.
ДОКТОР Г.БОЛДБААТАР МОНГОЛЫН ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ БОЛОВСРУУЛЖЭЭ
ХИС-ийн Бизнесийн удирдлагын тэнхмийн багш, доктор, профессор Г.Болдбаатар 2003 онд “Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын статегийн болон бизнес төлөвлөгөөг боловсруулах арга зүйн зарим асуудал” сэдвээр боловсрол судлалын ухааны докторын (Ph.D) зэрэг хамгаалжээ. “Маrketing today” мэргэжлийн сэтгүүлийн ерөнхий редактороор ажилладаг.
Тэрбээр сүүлийн таван жилд 10 гаруй судалгааны төслүүд дээр ажиллаж байгаа бөгөөд судалгааны чиглэл нь маркетинг менежмент (нейромаркетинг, брэнд менежмент), хүний нөөцийн төлөвлөлт, эдийн засаг, хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа ажээ. Г.Болдбаатар багшийн сүүлийн таван жилийн хугацаанд туурвисан номын тоо арваас давах бөгөөд цөөнгүй ном, сурах бичиг, гарын авлага редакторложээ. Мөн олон тооны бүтээл дээрээ зохиогчийн эрхийн патент авчээ.
2010 онд Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас хүсэлт, санхүүжилтээр Тамгын газрын стратеги төлөвлөгөөг боловсруулсан нь хэрэгжиж байна. Төлөвлөгөөг боловсруулахдаа Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын үйл ажиллагаа, бодлогыг хэрэгжүүлэх төрийн маркетингийн стратеги хөтөлбөрийг голчилж анхаарсан байна. Мөн Азийн хөгжлийн сангийн санхүүжилтээр Боловсрол, соёл шинжлэх ухааны яамнаас Монгол улсын боловсролын 2010-2020 оны стратеги төлөвлөгөөг боловсруулахдаа судлаачаар ажиллажээ.
ПРОФЕССОР Э.ЭРДЭНЭЧИМЭГ ОЛОН УЛСЫН ТӨСӨЛ ДЭЭР АЖИЛЛАЖ БАЙНА
ХИС-ийн Бизнесийн сургуулийн Бизнесийн удирдлагын тэнхмийн маркетинг менежментийн багш профессор Э.Эрдэнэчимэг нь 2004 онд ХИС-д “Монголын их, дээд сургуулиудын маркетингийн төлөвлөгөөг боловсруулах аргазүйн зарим асуудал” сэдвээр боловсролын маркетингийн чиглэлээр докторын зэрэг хамгаалжээ. Профессор Э.Эрдэнэчимэг нь 2005 онд ОХУ-ын Хаборовск хотын Эдийн засгийн хүрээлэнд докторын судалгааны ажлаараа илтгэл тавьж хэлэлцүүлсэн. Улмаар 2006 онд Монголын Залуу эрдэмтэн судлаачдын “Хүрэл тогоот 2006” эрдэм шинжилгээий бага хуралд илтгэл тавьж дэд байр эзэлж байсан. Профессор Э.Эрдэнэчимэг нь 2009-2013 онд Австри улсын Венийн Их сургуульд маркетинг менежментийн чиглэлээр мэргэжил дээшлүүлж, төслийн судалгааны ажлын статистик боловсруулалтын багт төслийн гэрээт ажилтнаар ажиллаж байжээ. Түүний “Маркетингийн үндэс”, “Маркетингийн менежмент”, “Борлуулалтын маркетинг”зэрэг ном, сурах бичгүүд нь их, дээд сургуулийн сургалтанд тогтмол хэрэглэгдэж байна. Профессор Э.Эрдэнэчимэг нь “Уур амьсгалын өөрчлөлт ба экосистемийн үнэлгээ” сэдэвт олон улсын төсөл дээр Австри Улсын “BOKU” их сургуулийн профессор Klaus Hacklander, профессор Boris Scheftel, ХИС-ийн багш Австри Улсын “BOKU” их сургуулийн докторант П.Цэрэндаваа нартай хамтран судалгаа хийж байна.
Энэхүү төслийн судалгааны ажлын үр дүнгээрээ 2014 оны есдүгээр сарын 1-5-нд Германы Giessen хотноо болсон олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд “Экосистемийн үнэлгээ ба нягтшлын судалгааны загварчлал”сэдвээр илтгэлээ хэлэлцүүлж ХБНГУ-ын мэргэжлийн сэтгүүлд хэвлүүлсэн байна.
СУДЛААЧ БАГШ П.ЦЭРЭНДАВАА ХОВОР АМЬТАН БОЛООД ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ХОЛБОГДОЛ БҮХИЙ МЭРЭГЧ АМЬТДЫН ПОПУЛЯЦИЙН ЭКОЛОГИЙН СУДАЛГАА ГОЛЛОН ХИЙДЭГ
ХИС-ийн Бизнесийн сургуулийн Экологи-Аялал жуулчлалын менежментийн тэнхмийн судлаач багш П.Цэрэндаваа 2000-2004 онд МУИС болон ХБНГУ-ын Гөттингэн хотын Георг Августын их сургуулийн байгаль хамгаалах төвд экологи байгаль хамгааллын чиглэлээр судалгаа хийж магистрын зэргээ хамгаалсан. Тэрээр байгаль хамгааллын биологи, экологи, ховор амьтан болоод хөдөө аж ахуйн холбогдол бүхий мэрэгч амьтдын популяцийн экологийн судалгаа голлон хийдэг бөгөөд энэ чиглэлээрээ Австри Улсын Венна хотын “BOKU-Байгалийн Ухааны” сургуульд докторын судалгаагаа хийж байна. П.Цэрэндаваа нь ХБНГУ-ын Гөттингэн хотын Георг Августын их сургуулийн байгаль хамгаалах төвийн захирал профессор М. Мюленберг, МУИС-ийн профессор Р.Самъяа, Австри Улсын Венна хотын “BOKU-Байгалийн Ухааны” сургуулийн профессор Клаус Хакландер нартай хамтран Баруун Хэнтийн ой, ойт хээрийн бүсэд 1999 оноос судалгааны “Хонин нуга” сууринд амьтны экологийн олон жилийн суурин судалгаа хийж байгаа юм. Энэхүү олон жилийн судалгааны ажлын үр дүнгээрээ судлаач нийт гурван бие даасан эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичиж олон улсын сэтгүүлд, хамтарсан өгүүлэл нийтлэл нийт 5 тав, арав гаруй олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэлээ хэлэлцүүлж хэвлүүлсэн байна. Судлаач нь 2009-2013 онд Австри Улсын Венна хотын “BOKU-Байгалийн Ухааны” сургуулийн профессор Клаус Хакландер болон ХИС-ийн профессор Э.Эрдэнэчимэг нартай хамтран “Уур амьсгалын өөрчлөлт ба экосистемийн үнэлгээ” сэдэвт олон улсын төслийн судалгааны багт судалгааны ажлын статистик боловсруулалт хийж төслийн гэрээт ажилтнаар ажиллаж байжээ. Төслийн судалгааны ажлын үр дүнгээрээ 2013 оны есдүгээр сард Чех улсын Прага хотод мөн 2014 оны есдүгээр сарын 1-5-нд Германы Giessen хотноо болсон олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд “Экосистемийн үнэлгээ ба нягтшлын судалгааны загварчлал” сэдвээр илтгэлээ хэлэлцүүлж ХБНГУ-ын мэргэжлийн сэтгүүлд хэвлүүлжээ.
Д.ДАГИЙМАА
Л.АРИУН
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обама ирэх долоо хоногт Хятад, Бирм, Австрали зэрэг улсуудад болох өндөр дээд хэмжээний хурал чуулганд оролцох төлөвлөгөөтэй байна. Тэрбээр АНУ-ын Конгрессийн дунд шатны сонгууль дууссаны дараа Азид долоо хоногийн айлчлал хийнэ гэдгээ мэдэгджээ.
Жил жилийн нөөцийн мах ямарваа асуудлыг таталсаар байдаг. Монголчууд угийн махсаг түмэн болохоор ч тэр үү, махаа сайн мэддэг, бэлтгэн боловсруулах, худалдах явцад юу болж байгааг нарийн сайн мэдэхийг хичээдэг. Энэ жилийн хувьд Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хотод нийт 14 мянган тонн нөөцийн махыг худалдаанд гаргахаар төлөвлөжээ.
Дүүргийн Эрүүгийн хэргийн II шүүхэд “Шинэ үе” продакшны жүжигчин Ц.Алдармаа, Д.Оюунтуул нарт холбогдох хэргийн шүүх хурал болж, Ц.Алдармаад долоон жил 10 хоног хорих ял, Д.Оюунтуулд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 10 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх мөнгөн торгууль оноосон.
УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаан 09.00 цагт эхэлж хэд, хэдэн асуудлыг хэлэлцэх байлаа. Тодруулбал, Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрөх эсэх асуудал, Олон талын хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах байгууллагын Конвенцид орсон нэмэлт, өөрчлөлтийг соёрхон батлах хуулийн төсөл, Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийн төсөл зэргийг хэлэлцэж батлах байсан юм.
Өчигдрийн УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг хэлэлцсэн. Энэ үеэр олон гишүүд өөрсдийн байр суурийг илэрхийлсэн ч Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакейгийн намынхандаа хэлсэн үг олны анхаарлыг татахад хүргэв. Түүний хэлсэн үгийг бүтнээр нь хүргэе.
Засгийн газрыг огцруулсанд УИХ-ын гишүүд ямар байр суурьтай байгааг тодрууллаа.
Нийслэлийн Засаг дарга “Газар эзэмшүүлэх эрхийг баталгаажуулах тухай” А/936 дугаар захирамж гаргалаа. Тус захирамжаар Сонгинохайрхан дүүргийн Засаг даргын тамгын газарт гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хүрээнд иргэдийг түр суурьшуулах орон сууц, хорооны цогцолборын зориулалтаар Сонгинохайрхан дүүргийн 8 дугаар хорооны нутагт 1629 м2 газрыг 15 жилийн хугацаатай газар эзэмшүүлэх эрхийг шинээр баталгаажууллаа. Сонгинохайрхан дүүргийн Засаг даргын Тамгын газартай холбогдох хууль тогтоомж, журмын дагуу газар эзэмших эрхийн гэрээ байгуулж, гэрчилгээ олгон, хэрэгжилтэд хяналт тавьж ажиллахыг нийслэлийн Өмчийн харилцааны газар даалгалаа.
Замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн нь хяналтын камераар баталгаажсан болон хөдөлгөөн зохицуулагч нарт бэлэн бусаар торгуулсан жолооч нараас 6 сая орчим төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлдэг болжээ. Гэсэн хэдий ч зөрчил гаргаад бэлэн бус торгуулийн хуудас авсан хэрнээ 14 хоногийн хугацаа нь хэтэрсэн 500 орчим иргэн өдөртөө Авто тээврийн үндэсний төвөөс үйлчилгээ авахаар ханддаг байна. Тодруулбал, дээрх зөрчил гаргасан жолооч нар шилжилт хөдөлгөөн хийлгэх авто машин эзэмшигчийн нэрийг өөрчлөх зэрэг байдлаар ханддаг гэнэ.
“Шонхор” худалдааны төв дээр хонины гулууз мах нэг кг нь 4300 төгрөгийн үнэтэй байна. Энэ бол бөөнийх буюу өглөө эртийн үнэ. Лангуу руу оруулаад жижиглэнгээр худалдаалахдаа нэг кг-ыг нь 5000-6000 төгрөгөөр зарж байгаа ажээ. Харин үхрийн мах 4500-5200 төгрөгийн үнэтэй. Өглөө эрт очоод сайн мах авъя гэвэл 5200-аар, тааруухан шиг махыг 4500 төгрөгөөр авч болно. Адууны мах 3500, ямааны мах 3700, тэмээнийх 3000 төгрөгийн үнэтэй байв. Бөөндөх юм бол бүр хямдаар авч болно. Махны үнэ ийн хямдарсан нь нийлүүлэлт их байгаатай холбоотой. Намрын эхэн сараас хойш махны үнэ ерөнхийдөө хямд, тогтвортой байгаа гэж худалдагчид ярьж байв. Үдийн алдад “Шонхор” худалдааны төв дээр очиход үйлчлүүлэгч багатай байсан. Харин захын гадна талд орон нутгийн дугаартай “Портер” голдуу машинууд эгнэчихэж. Өвөрхангай, Архангай, Дорнод, Хэнтий, Булган, Төв аймгийн дугаартай машинууд байна. Үүрээр нийслэлд орж ирэн махаа борлуулчихаад хэсэг хугацаанд нойроо авч байгаа ажээ. Өвөрхангайгаас ирсэн жолоочтой уулзав. Тэрээр “Би хоёр найзтайгаа нийлэн мах оруулж ирдэг юм. Хөдөөгүүр мал сайн олдож байна. Энд ирээд мах элбэг учраас хямдхан өгчихөөд буцаж байгаа. Өглөө гучин хонь, арван үхэртэй ирсэн. Бүгдийг нь бөөндөөд өгчихлөө. Үдээс хойш нутаг буцаад тав дахиас эргээд ирнэ” гэв. Ер нь малчид малаа зарах дуртай байгаа ажээ. Эр хонь 100-120 мянга, төлөг 30-50 мянгаар авч байгаа гэнэ. Харин зах дотор лангууны ард зогсоо худалдагчид “Сайхан шинэ мах байна. Үнийг нь буулгаад ав” л гэх юм. Жижиглэнгээр мах авах бол тарган сайхан хонины мах нэг кг-ыг нь 5000 төгрөгөөр аваарай гэж байлаа.