Өчигдөр үдээс өмнө АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама Бээжин хотноо хүрэлцэн очлоо. Ийнхүү түүний БНХАУ-д хийж буй төрийн айлчлал эхэлжээ. Хятадад байх хугацаандаа Б.Обама Си Жиньпинтэй хоёр улсын харилцаа, олон улсын болон бүс нутгийн тулгамдсан асуудлаар хэлэлцээ хийхээр төлөвлөсөн байна. Мөн Бээжинд болж буй “APEC”-ийн дээд хэмжээний уулзалтад оролцох юм.
АНУ-ын төрийн тэргүүний энэ удаагийн Хятадад хийж буй айлчлал нь долоо хоног үргэлжлэх юм. ОХУ, БНХАУ-ын харилцаа нэлээд сайн байгаа үед Америкийн Ерөнхийлөгч Хятадад айлчилж байна. Энэ нь АНУ-ын Ази тивийн улс орнуудтай хамтран ажиллахад чухал ач холбогдол өгч байгаа гэдгийн илэрхийлэл болох юм. Зарим ажиглагчдын үзэж байгаагаар Бээжин, Москва хоёр эрчим хүч, эдийн засаг, цэргийн салбарт түншлэлээ улам бүр бэхжүүлж байгаа нь АНУ-ын хувьд тийм ч таатай зүйл биш. Америкийн нэгэн судлаачийн ярьснаар Орос, Хятад хоёрын харилцаа Украины хямрал эхлэхээс өмнө сайжирч эхэлсэн аж. В.Путин, Си Жиньпин хоёр маш сайн ойлголцож байгаа. Тэгээд ч Си Жиньпин БНХАУ-ын даргаар томилогдсоныхоо дараа гадаадад хийсэн айлчлалаа Оросоос эхэлсэн юм. ОХУ Украины хямралаас болж нэлээд дарамтанд орчихоод байгаа бол Хонконгт ардчилсан сонгууль явуулахыг шаардсан цуглаан Хятадын эрх баригчдын толгойны өвчин болчихоод байгаа. Тиймээс эдгээр нь тус хоёр улсыг ямар нэгэн байдлаар нэгтгэж байгаа юм.
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама, Оросын төрийн тэргүүн В.Путин нар уг арга хэмжээний хүрээнд албан бус уулзалт хийхээр болжээ. Украины хямралын улмаас баруун болон ОХУ-ын харилцаа нэлээд муудсан бөгөөд түүнийг хэвийн болгоход энэ уулзалт чухал үүрэгтэй гэдгийг ч улс төр судлаачид онцолсон юм. Дашрамд дурдахад, хэдхэн хоногийн дараа Австралид болох “Их 20”-ийн уулзалтаар Б.Обама, В.Путин нар дахин уулзана.
Төв аймгийн Угтаалцайдам сумын Сум дундын 23 дугаар шүүхэд сумынхаа малчны малыг хулгайлж нядалсан хэргийг өнгөрсөн пүрэв гаригт шүүжээ.
Тэнхлэг зууч ХХК-ийн захирал Б.Батзоригтой орон сууцны үнийн индексийн талаар ярилцлаа.
12-нд баруун зүгийн нутгийн баруун хэсгээр, 13-нд баруун болон төвийн нутгийн зарим газраар, 14-нд төв, говийн нутгийн зарим газраар, 15-нд нутгийн зүүн өмнөд хэсгээр цас орно. Салхи 12-нд зүүн зүгийн нутгаар, 13,14-нд зарим газраар секундэд 12-14 метр хүрч шороон болон цасан шуурга шуурна. Ихэнх хугацаанд хүйтэн Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хараа, Ерөө, Туул, Хэрлэн, Онон, Халх голын сав газраар шөнөдөө 18-23 градус, өдөртөө 7-12 градус хүйтэн, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 8-13 градус хүйтэн, өдөртөө 2 градус хүйтнээс 3 градус дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 13-18 градус хүйтэн, өдөртөө 3-8 градус хүйтэн байна гэж Цаг уур, орчны шинжилгээний газраас мэдээлэв.
Дараагийн Засгийн газрыг байгуулах тохироо улс төрийн аль намуудын хооронд өрнөх талаар УИХ-д суудалтай намын гишүүдийн байр суурийг сонирхов.
Өнгөрсөн долоо хоногийн ажлын сүүлийн өдрүүдэд “Найман шарга” дээрх ам.долларын ханш арав орчим төгрөгөөр өссөн нь засаг бужигнаснаас болж валютын ханш савлаж эхэллээ гэх болгоомжлолыг олон нийтэд төрүүлсэн. Ам.доллар өсөх эрсдэл бий юу гэсэн асуултад хариу хайлаа. Эдийн засгийн суурь балансаараа болж ам.доллар өсөх ямар ч үндэслэл байхгүй гэж шинжээчид хэлж байна. Эдийн засагт эрэлт, нийлүүлэлт гэсэн хоёр том баланс бий. Ам.доллараар гаднаас авдаг барааг эрэлт, ам.доллар авч гадагш нь зардаг маань нийлүүлэлт. Ер нь жил бүр л бид олдог доллараасаа илүү хэмжээний доллар зарж гаднаас юм авдаг байсан. Өнгөрсөн жил гэхэд л монголчууд олсон доллараасаа нэг тэрбум 400 сая ам.доллар илүү зарж гаднаас юм худалдан авч зориулж байв. Ам.долларын ханш 1800 хүртэл өндрөө авсны гол шалтгаан нь энэ. Харин энэ жилийн эхний гурван сарын байдлаас харахад манай улсын худалдааны балансын алдагдал өмнөх жилийнхтэй харьцуулахад нэг тэрбум 400 сая ам.доллараар буучихаад байна. Өөрөөр хэлбэл бараа эргэлтийн баланс маань 335 сая ам.долларын ашигтай гарчихаж. Сүүлийн хоёр жил хагасын хугацаанд гарч байгаагүй статистик. Өмнө нь бид олсноосоо илүү долларыг гадагш нь бараа худалдаж авдаг байсан бол өнөөдөр байдал эсрэгээрээ болсон гэсэн үг. Ийм үед ханш өсөх боломжгүй гэж шинжээчид хэлж байна. Харин ч эсрэгээрээ төгрөг чангарах нөхцөл үүсчихээд байгаа аж. Хэрвээ энэ үед доллар өсвөл ханшийн зөрүүнээс ашиг хийх зорилготой хүмүүсийн үйл хөдлөл гэж тайлбарлахаас аргагүй гэнэ. Санхүүгийн зах зээлийн холбооны ерөнхийлөгч Ө.Ганзориг “Долларын ханшийг өсгөх сонирхолтой, ханш өсөхөөр доллар худалдаж авч, ханшийн өсөлтийн үнийн зөрүүн дээрээс ашиг хийдэг хүмүүс байдаг. Банкууд, ченжүүд гэгддэг валютын цэгийнхэн, тодорхой хэмжээний мөнгөний илүүдэл хуримтлалтай хүмүүс валютын ханшин дээр тоглох хандлага байдаг” гэж ярилаа.
-ТАМИРЧИД АЛЬ НЭГ ХОЛБООНООС БИШ МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС АЗИЙН ЭЛСНИЙ НААДАМД ОРОЛЦОХ БАЙЛАА-
Улаанбаатараас Цонжин болдог явах замд “Скай фрэндс” хувийн аэродром бий. Тэнд хувийн онгоцнууд хөөрч, буудгийг хүмүүс мэдэх байх. Харин саяхнаас нисэх онгоцныхоо буудлын дэргэд уралдааны машины зам байгуулжээ. Тэндээ “Go kart raceway” төрлийн арав гаруй уралдааны машин оруулж иржээ. Харахад газартай наалдчихаа юу гэмээр намхан, “Формула-1”-д уралддаг машинтай төстэй ажээ. Кузовгүй учраас дотор нь суусан хүн ил харагдана. Машинууд нь улаан, улбар шар, саарал өнгөтэй. Дөрвөн талдаа зөөлөвч маягийн резинтэй. Хоорондоо, эсвэл хашлага мөргөвөл доргилт бараг мэдрэгдэхгүй гэсэн. Уралдааны замын тухайд дэлхийн стандарт 400-1600 метрийн урттай байдаг. Манайд анх удаа байгуулагдсан болохоор эхний ээлжинд хамгийн богино зам буюу 400 метртэйг сонгожээ. Гэхдээ шув шулуун биш. Жолоочийн ур чадварыг шалгасан тойрог ихтэй. Өргөн нь харилцан адилгүй. Яг уралдааны зам дээрээ шулуунд зургаа, тойрогт долоон метрийн өргөнтэй. Харин гараа, барианы хэсэг 10 метрийн өргөн. Машинаа Шанхайн урд хэсгээс “Go kart raceway” төрлийн уралдааны машины үйлдвэрээс очиж авчээ.
Ийм машинаар уралдахад янз бүрийн эрсдэл байхгүй. Маш намхан буюу газраас дээш тавхан см-ийн өндөртэй учраас онхолдох асуудал гардаггүй юм байна. Зам нь ч бас элдэв саад байхгүй толигор. Жаахан ч гэсэн цуурсан бол аюулгүй байдал алдагдана. Тиймээс толь шиг гөлгөр замтай байх ёстой ажээ. Машины тухай ерөнхий мэдээлэл ийн аваад жолоодож үзэхээр болов. Алхаж ороод суучихлаа. Суудал нь газар байгаа гэсэн үг. Хоёр хөлөө урагш жийгээд суудаг ажээ. Суудлын бүс, хамгаалалт гэж байхгүй. Уралдааны зориулалттай учраас автомашины суудлаас арай өөр юм. Автомашинд хэрэглэх зориулалттай хүүхдийн суудал гэж байдаг даа. Яг л тиймэрхүү. Хоёр тийшээ найгахад суудал нь цаанаасаа хүний биеийг барьж өгөх зориулалттай. Тайлбарлагчийн зөвлөсний дагуу нуруугаа сандалдаа наагаад суучихлаа. Харин хоёр хөл хааз, тоормосон дээр яг очиж байна шүү. Тоормос хэрэглэх шаардлага бараг гарахгүй. Хаазаа гишгэхээ болихоор машин өөрөө хурдаа саадаг гэнэ. Ингээд хамгаалалтын дуулга өмсөөд хөдөллөө дөө. Асаахдаа түлхүүр хэрэглэхгүй юм. Суудлын ард байх моторыг асаах ажээ. Машины жин 120-130 кг. Бензин хөдөлгүүртэй. 45 км/цаг хурдалдаг гэсэн. Машин асангуут “За хаазлаад байгаарай” гэв. Уралдааны машин учраас хэт хурдалж болохгүй байх, хэрэв явж байгаад хажуу тийш онхолдвол, эсвэл юм мөргөвөл шууд гэмтэл авах юм байна гэж бодоод зугуухан хаазлав. Хөл хаазан дээр хүрэв үү, үгүй юу машин хурдаа авдаг ажээ. Мотор нь яг хажууханд учраас сүртэй гэгч нь хүнгэнэж байна. Уралдааны зам руу орохын өмнөх хоёр гурван метр зайд хаазаа яаж гишгэх вэ, жолоогоо хэрхэн мушгих вэ, зогсоох бол яах билээ гэдгийг туршиж үзэв. Ерөнхийдөө тэгтлээ айж сандраад байх зүйлгүй ажээ. Заавар хэнд ч ойлгомжтой болохоор уралдааны зам руу дөнгөж ороод л хаазаа гишгэж гарав. Хурдаа богинохон хугацаанд авдаг юм байна. Шулуун замд давхиад баймаар санагдаж байлаа. Харин тойрог дээр эхний удаад тун болгоомжтой эргэв. Жолоо нь бага зэрэг хатуу ч гэлээ гарын хөдөлгөөнийг маш сайн мэдэрнэ. Бага зэрэг залах төдийд эргэж байв. Эхний тойргийг машинтай танилцах, хөдөлгөөнөө хянах маягаар дуусгалаа. Харин дараа, дараагийн тойргууд дээр давхиад л баймаар юм билээ. Жирийн машинаар тойрог дээр хурдтай, огцом эргэвэл онхолдох аюултай. Уралдааны машин тиймгүй. Хурдтай орж ирээд жолоогоо мушгихад бага зэрэг сандарсан ч огтхон ч ажрахааргүй юм. Машиныхаа “аашийг” мэддэг болчихоор 400 метр замыг минут ч хүрэхгүй хугацаанд тойрчихов. Улам хурдалмаар санагдаад хэд хэдэн удаа тойроодхов. Ингэж уралдаж үзэхэд нэг тойрог нь 5000 төгрөгийн үнэтэй.
Эднийх машинуудаа өнгөрсөн наймдугаар сард оруулж иржээ. Удаагүй байгаа ч гэлээ залуучууд аль хэдийнэ мэддэг болчихож. Амралтын өдрүүдээр үйлчлүүлэгч ихтэй болдог гэнэ. Ирсэн залуус хоорондоо бооцоо тавьж уралдахаас гадна өөрсдийнхөө машин дээр хийх боломжгүй үйлдлээ оролдож үздэг ажээ. Уралдааны бооцоо янз бүр. Залуучууд дуртай зүйлээрээ бооцоо тавина. Тойргийн мөнгө даахаас эхлүүлээд тав, арав, хорин мянган төгрөгийн бооцоотой уралддаг гэнэ. Түүнээс өндөр бооцоо ч бий. Сарын өмнө хоёр залуу хүрч ирээд 250 мянган төгрөгийн бооцоотой уралдаад явжээ. Уралдаж байгаа залуус бие биетэйгээ өрсөлдөхөөс гадна цаг харж давхидаг. Тэдгээр залуусын нэг нь 400 метр замыг 23 секундэд туулжээ. Одоогоор түүний амжилтыг эвдсэн хүн байхгүй байгаа гэсэн. Харин ихэнхдээ уг замыг дунджаар 40 секундэд туулдаг юм байна. Эрчүүдтэй зэрэгцээд хүүхнүүд ч уралдах дуртай. Байнга ирж уралддаг эмэгтэйчүүд ч бий гэнэ. Хүүхнүүд өдрийн хоолонд даахаас эхлээд түрүүлсэн нэгэндээ шинэ цүнх, гутал авч өгөх бооцоо тавьж уралддаг юм байна. Ер нь 15-аас дээш настай хэн ч уг машинаар уралдаж үзэх боломжтой гэсэн. Тус газрын зохион байгуулагч Д.Баянжаргал “Залуусын ухамсар, биеэ авч яваа байдал жилээс жилд дээшилж байгаа. Уралдааны машин оруулж ирснээс хойш залуучууд их ирдэг болсон. Чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрөөх хүсэлтэй байгаа нь анзаарагддаг. Саяхан л гэхэд төрсөн өдрөө тэмдэглэж байгаа хэдэн залуу ирээд явлаа. Архи дарс сэнгэнүүлсэн нэг ч хүн манайд ирж байгаагүй. Тийм болохоор залуучуудаараа бахархаж байна” гэв. Эднийд ирж байгаа хүмүүс өндөр сэтгэгдэлтэй буцдаг ажээ. Өмнө нь агаарт гарахыг хүссэн ч очоод хийх зүйл байдаггүй байсан, танайх цэвэр агаарт сайхан үйл ажиллагаа явуулж байна гэх талархлын үг тасардаггүй гэсэн. Тиймээс үйл ажиллагаагаа улам өргөжүүлэхийг зорих болжээ. Уралдааны машины дугуй хээгүй, гөлгөр учраас цас орсон үед унах боломжгүй. Харин өвөл унаж болох цасны мотоцикль, цасны машин оруулж ирэх талаар судалгаа явуулж байгаа юм байна. 
Сүүлийн хэдэн өдөр АН-ынхан анхаарлын төвд байлаа. Гэхдээ тэдний хийгээд яваа улс төр, өрнүүлээд байгаа үйл явдлаас ард түмэн хоёр зүйлийг ойлгосонгүй, мэл гайхаж хоцорлоо.
“Сайн нэрийг хүсэвч олохгүй, муу нэрийг хусавч арилахгүй” гэсэн ардын мэргэн үг бий. Бараг хүн бүр үүнийг мэддэг. Захын хүнээс асуухад л “Аа тийм, нэг ийм үг байдаг л юм. За яахав дээ, худлаа гэхэд хаашаа юм. Нэг их тэгээд л нэр төр нь хугараад л, сайн нэр олдохгүй байдаг гэсэн юм орчин үед үгүй ш дээ. Юм өөр болсон гэж байгаа” хэмээн өөдөөс цэцэрхэнэ. Нэгэнт ингэж үздэг болсон хүмүүс нэр төрийг хайрлах үзэл огт байхгүй гэхэд хилсдэхгүй. Нэг удаагийн ашгийн төлөө яаж ч чадах, бүр түүнээ хөөрөлхөн гайхуулах нь жирийн харилцааны соёл болсон нь харамсалтай. Гэвч хүн гэдэг амьтан бүтээгдсэн тэр цагаасаа хойш яг хэвээрээ байгаа. Тэр pad хэрэглэдэг л болсон болохоос чулуу хэрэглэж байснаасаа юу нь өөрчлөгдсөн гэж. За яахав нойтон арьс нөмрөхөө байж нийлэг эдлэл өмссөн л байх. Өөр юу ч өөрчлөгдөөгүй. Тэгэхээр ёс суртахууны тэмдэг огтхон ч өөрчлөгдөөгүй гэсэн үг. Өнгөцхөн харахад чи сайн нэрээ хөөдчихөөд араас нь мөнгө төгрөгөөр баллуурдаад мартуулсан гэж бодож байгаа. Хүмүүс яг өөртөө тулсан зүйл дээр таны нэр ба ашгийн төлөө хүнээ байсныг чинь санадаг л байхгүй юу. “Тэгэхэд яаж аллаа, ямар араншин гаргаж байлаа” гэсэн үгийг та мартаагүй байна уу. Тэгвэл энэ үгийг бусад хүн ч санаж байгаа. Нэрээ баастаж сэтгэлээ хөөдөх нь тийм ч хүсмээр зүйл биш дээ, уул нь. Хусах нь байтугай дэлбэлээд ч арилдаггүй юм.