Month: June 2014

УИХ-ын пүрэв гаригийн чуулганы нэгдсэн хуралдааны эхэнд Засгийн газраас өргөн барьсан Ашигт малтмалын тухай хуулийн төслийг эргүүлэн татсаныг мэдэгдэв. Ингэснээр Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2013 онд хөгжүүлэх Үндсэн чиглэлийн биелэлтийг хэлэлцлээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаяр “2013 оны Үндсэн чиглэлийн талаар байнгын хороо санал дүгнэлтээ гаргасан байна. Нийгмийн бодлого, боловсрол, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дүгнэлтээс харвал хариуцлагагүй ажилласан гэж дүгнэсэн байна. Н.Алтанхуяг даргаас намын даргын хувьд хариуцлагын  асуудлыг яаж шийдвэрлэх ёстой юм бэ. Төсвийн байнгын хорооны дарга хуулиараа хяналт тавих ёстой. Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн хяналтаа тавьж чадахгүй, хариуцлага хүлээхгүй байна. Цаашид хариуцлагын тогтолцоог яах ёстой вэ” гэхэд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Ерөнхийдөө санал нэг байна. Төсвийн байнгын хорооны дарга биш. Хуучин хуулиар бол Төсвийн хяналтын дэд хороо Ж.Эрдэнэбат ахалж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, цөөнхийн бүлгээс ахлаад хяналт тавиад явдаг хуультай. Ж.Эрдэнэбат гишүүн ажлаа сайн хийх ёстой” гэлээ. УИХ-ын гишүүн Д.Арвин “Эдийн засгийн уналт манай улсад ашигтай. Яагаад гэвэл цаашид зөв төлөвлөлт хийх боломжийг олгож байгаа юм. “Эрдэнэс-Тавантолгой”  компанийн хувьцаагаа аваагүй иргэд хэзээ авах вэ” гэсэн асуултад Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг “Эрдэнэс-Тавантолгой” компанид Монгол Улсын иргэд хувьцаа эзэмшдэг. Төмөр замын царигийн асуудал шийдэгдсэний дараа хувьцаа өсөх хандлагатай байгаа. “Эрдэнэс-Тавантолгой”-г хэрхэн хөрөнгө оруулагчаа тодорхой болгохоор ажиллаж байгаа” гэлээ.  УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь “2013 оны Үндсэн чиглэлийн биелэлт хангалтгүй байгаагаа юу гэж дүгнэж байна вэ. Хариуцлага хүлээх ёстой, хангалтгүй ажиллаж, үүргээ биелүүлж чадаагүй гурван яам, агентлагийг нэрлэнэ үү. Эдийн засгийн хөгжлийн сайдад хариуцлага тооцох асуудлыг яах вэ” гэсэн асуултад Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Гурван муу яам, агентлагийн тухайд та бүхэн дүгнэлтээ хий. Хариуцлага тооц гэдэгтэй санал нэг байна. Ажлаа хийж чадахгүй байгаа хүмүүст хариуцлага тооцоод явна. Н.Батбаяр сайдын хувьд өчигдөр өвчний улмаас чөлөө аваад явсан. Хүн өвчтэй байхад нь ажлаа өг гээд байлтай нь биш. Харж байна” гэсэн хариултыг өгөв. Түүний дараа гишүүд өөрсдийн байр суурийг илэрхийлэв. Тухайлбал УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж “Үндсэн чиглэлийн биелэлт маш муу байсан. 1,5 триллион төгрөгийн төсвийн орлогоо бүрдүүлж чадаагүй. Өнгөрсөн онд 1830 км автозам барьсан гэсэн 280 км шинэ зам тавигдсан. 1500 км зам өмнөх Засгийн газрын үед эхэлж байсан замууд. 280 км авто зам шинээр барьчихаад 1800 км зам барьсан гэж худлаа ярьдгаа хэзээ болих вэ. Мөн Засгийн газар тэнгэрээс авсан тоотой ажиллахаа болиоч ээ. Золбин бөөгийн тойргоосоо хурдан гараач, ичиж үхмээр байна.  Ажлаа зөв зохицуулж чадахгүй байна. Бид харлуулж яриад байгаа юм биш. Долларын ханш иргэдийн халааснаас мөнгө авч байна. Монголбанктай хайр дурлалын ажлаа хэзээ зогсоох вэ” хэмээн ширүүхэн хэлчихээд чуулганы танхимыг орхин гарав. Энэ мэтчилэн гишүүд үг хэлсний дараа Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2013 онд хөгжүүлэх Үндсэн чиглэлийн биелэлтийг  хэлэлцэж, зарим арга хэмжээ авах талаар санал хураасан ч 61 гишүүнээс 30 зөвшөөрч, Засгийн газар зарим арга хэмжээг авах шаардлагагүй гэж үзлээ. Үүний дараа Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх, НӨАТ-аас чөлөөлөх хуулийн төслүүдийг хэлэлцлээ. Энэ хуулийн төслийг Засгийн газраас тавдугаар сарын 13-ны өдөр нэн яаралтай хэлэлцүүлэхээр өргөн мэдүүлсэн бөгөөд жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн зориулалтаар импортолж буй тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгслийг татвараас чөлөөлөхийг 2016 оны арванхоёрдугаар 31-ний өдөр хүртэл сунгах шаардлагатай байгаа юм байна. Хуулийн төслийг Засгийн газраас батлагдсан өдрөөс нь хэрэгжүүлэх санал оруулж ирсэн ч ажлын хэсгийн зүгээс төсвийн хуультай уялдуулан 2015 оноос хэрэгжүүлэх ёстой гэсэн санал гаргажээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл “Энэ хуулийн хэрэгжилтийг яагаад ирэх оноос хэрэгжүүлэхээр болсон юм бэ. Батлагдсан өдрөөс нь хэрэгжүүлж болохгүй юу” гэсэн асуултад Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн “Ажлын хэсгээс энэ саналыг оруулж ирсэн. Энэ саналын дагуу Төсвийн хуультай уялдуулан татварын орлого бууруулахаар бол хуулийн хэрэгжилтийг ирэх жилээс эхлэн хэрэгжүүлнэ гэж заасны дагуу хугацааг ирэх он болгосон” гэв. Ажлын хэсгээс гаргасан санал буюу хуулийн хэрэгжилтийг 2015 оны нэгдүгээр сарын 1-ээс хэрэгжүүлэх үү эсвэл батлагдсан өдрөөс нь хэрэгжүүлэх үү гэсэн санал хураалт явуулж нийт гишүүдийн олонхи нь хуулийг батлагдсан өдрөөс хэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэж үзлээ. Ингээд Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх, НӨАТ-аас чөлөөлөх хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж, эцсийн хэлэлцүүлэгт шилжүүлэхээр Төсвийн байнгын хороонд шилжүүллээ. Үүгээр үдээс өмнөх чуулган завсарлав.  

Чуулганы хуралдааны үеэр шилдэг агентлаг шалгаруулах ёслолоос авсан жааз, өргөмжлөлийг эргүүлэн өгч 10 сая төгрөгөө эргүүлэн авах ёстой. Дахин ийм шалгаруулалтад оролцохгүй байхыг анхааруулна гэдгийг  Ерөнхий сайд мэдэгдсэн юм. 

КОМПАНИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТӨСЛИЙГ  БАТЛАВ

Чуулганы үдээс хойших хуралдаанаар Компанийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах төслийг хэлэлцээд батлав.  Дараа нь Ногоон хөгжлийн үзэл баримтлал, дунд хугацааны хөтөлбөр батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэв. Бэлчээрийн доройтол эмгэнэл болчихсон байна. Цөлжилт доройтлын талаар, байгаль орчныг хамгаалах, ногоон хөгжлийг бий болгохын тулд  ямар бодлого барих вэ гэдгийг тодруулсан гишүүдийн асуултад  Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд С.Оюун ингэж хариулав. “Байгальд ээлтэй техник технологи нэвтрүүлсэн бол татвараас чөлөөлөх бодлого барьж байна. Ийм санаачилгуудыг цааш нь өргөжүүлэх талаар хөтөлбөрт тусгасан. Мөн байгаль орчныг бохирдуулсан бол торгодог байх заалтыг ч оруулсан. Ногоон хөгжлийн бодлогыг баталсны дараа Засгийн газар төлөвлөгөө гаргана. Тэгэхдээ  санхүүгийн  асуудлыг шийднэ. Бодлогыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийн санхүүгийн дэмжлэгийг Олон улсын байгууллагаас авах асуудал яригдана. Төсөв санхүүгээс илүү салбар бүрийг ногоон хөгжлийг шигтгэж өгөхийн төлөө энэ хөтөлбөр чиглэнэ. Ядаж одоо тавхан хувь байгаа сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээг 20 хувь хүргэх гэх мэтийн зорилтууд тавьчихсан байна” гэв. Үүнээс цааш гишүүд юу хэлснийг товч хүргэе. УИХ-ын Б.Бат-Эрдэнэ: Энэ хөтөлбөрийг баталбал Монголын төр маргаашнаас ногоон болно гэдэгт итгэхгүй байна. Ногоон хөгжлийн яамыг тусгайлан байгуулсан хэдий ч ногоон гэж яриад байгаагийнхаа эсрэг үйл ажиллагаа явуулаад байна. Та нар хүрэн бодлого явуулж байна. Тиймээс би дэмжихгүй, саналаа өгөхгүй” гэхэд нь УИХ-ын дарга “Бат-Эрдэнэ гишүүн ногоон биш хүрэн эдийн засгийг дэмжиж байгаа юм байна” гэлээ. 

Энэ баримт бичигт байгаль орчны нөхөн сэргээлтийн хөрөнгө оруулалтын хувь хэмжээг 20 хувьд хүргэхээр тусгасан байна. Ногоон хөгжилд зарцуулах хөрөнгийг ДНБ-ий хоёр хувьд хүргэх зорилтыг ч оруулжээ. 

Хэлэлцүүлгийн үеэр УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл “Зөв асуудал тавиад байна. Сангийн яам ногоон болох хэрэгтэй. Төсвийн байнгын хороо энэ асуудалд анхаардаг болох хэрэгтэй. Тэгж байж энэ асуудал урагшаа ахина. Ерөнхийдөө бидний сэтгэхүй ногоон биш байна” гэсэн юм. Энэхүү хөтөлбөрт тусгасан заалтуудыг өөрчлөхөөр байнгын хорооноос оруулж ирсэн саналуудаар санал хураав. Тухайлбал, энэхүү ногоон хөгжлийн үзэл баримтлалыг хоёр үе шаттай хэрэгжүүлэх юм байна. Эхнийх нь 2014-2020 он. Дараагийн шат нь 2021-2030 онд хэрэгжих гэнэ.  Энэ хугацаанд байгаль орчны чиглэлээр олон улсын жишигт нийцсэн чанартай боловсон хүчнийг эх орондоо бэлтгэнэ. Иргэдийг мэргэжлийн боловсролын сургалтад хамруулж, амьдралд нь хүрэлцэхүйц цалин олгоно. Бэлчээрийн даацад тохирсон санаачилгатай ажил хийсэн малчдыг урамшуулна. Уур амьсгалын хэтийн хандлагаас урьдчилан сэргийлж,  хэт төвлөрөлтийг саармагжуулна. Өөрөөр хэлбэл, жижиг хот  тосгодын амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх юм байна. Улаан¬баатар болон бусад хот суу­риныг дахин төлөвлөж, ногоон байгууламжийн хэмжээг 30 хувьд хүргэнэ. Байгальд ээлтэй нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний хэмжээг 2030 он гэхэд  40 хувьд хүргэнэ. Байгальд ээлтэй нийтийн тээврийг хөгжүүлнэ. Явган хүний болоод  дугуйн замыг эзлэх хэмжээг нэмнэ гэх мэ¬тийн 13 санал байлаа. Эд­гээр саналыг гишүүд дэмж¬сэн учраас тогтоолын төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэхээр холбогдох байнгын хороо руу нь шилжүүлснээр хуралдаан өндөрлөлөө. 

Я.МӨНГӨН

Э.ЭНХ

Утас, телевиз гээд бүх зүйл ухаалагжсан энэ үед төр хүртэл ухаалаг болно гэж яриад эхэлсэн. Яг одоо ухаалаг болгохоос аргагүй  нэг зүйл байна. Тэр нь машин явдаг засмал зам. Сүүлийн үед тавьж байгаа замууд нэг л биш ээ. Бүр даанч яав даа гэмээр сонин сонин замууд хаа сайгүй. Ямар ч хэрэггүй, хэн ч явдаггүй газарт зам бариад байх юм. Уг нь зам барина гэдэг тоглоом биш. Өчнөөн тэрбум төгрөгөөр бүтдэг эдийг хэн нэг нь дээшээ харж байгаад тавиад байж боломгүй санагдана. 

Зуунмод Улаанбаатар чиглэлийн засмал  замыг Мэргэжлийн хяналтынхан “Ашиглаж болохгүй” гээд бүр тусгайлан дүгнэлт гаргасан байна лээ. Өнөөдөр тэр замаар машин цувсаар байгаа. Явахаас аргагүй гол замуудын нэг болохоор аюултай гээд хаана гэж юу байхав. 

Налайх Зуунмодыг холбосон шив шинэхэн нэг зам байна аа. Тэр замаар өдөрт хаа нэг ганц, хоёрхон машин л явдаг. Яах гэж барьсан нь ойлгомжгүй. Яаж ч бодоод эдийн засгийн ашиг харагдахгүй нэг хачин зам тэнд байна.  Гэтэл Налайх Улаанбаатарыг холбосон зам баригдаад хэчнээн жил болсон билээ. Лав л дөчөөд жил болж байгаа. Гар хүрч засч янзалсан юмгүй тэр замаар өдөрт хэдэн зуун машин зорчдог. Өглөө ажил эхлэх, орой тарах үед бол машинууд Налайх хүртэл түгжирдэг болсон. Налайхаас нийслэлд ажил хийдэг хүн жилээс жилд нэмэгдэж байгаа болохоор цаашдаа бүр ч олон машин цувна. 

Шуудхан хэлэхэд Налайхын зам өнөөдөр хүн алдаг зам болчихсон.  Нарийхан гэж жигтэйхэн энэ замын энхэл донхол, нүх энэ тэр бол бүр дэндсэн. Энэ замаар нүүрс ачсан портер тасралтгүй цувж байдаг. Налайхад амьдраад хотын төв рүү ажилладаг улс  өдөр бүр өглөө, оройд зорчоостой. За тэгээд зун болохоор олширдог Цонжин болдог, Тэрэлжийг зоригсод байна. Тэд мөн л Налайхын “алуурчин” замаар зорчдог. Нарийнхан зам дээр хурдлах машинууд засвар зай гарвал л нэгнийгээ гүйцэж түрүүлэх гэнэ, өөдөөс нь явж байгаа нь бас хурдан явах гэж булталзаастай. Налайхын зам дээр гардаг ослууд нэг иймэрхүү шалтгаантай. Энэ зам дээр долоо хоног бүр хүн амиа алддаг гэсэн тоо бий. Саяхан гэхэд л өмнөх машинаа гүйцэж түрүүлэх гэсэн жижиг машин өмнөөсөө ирж байсан портертой мөргөлдсөнөөс болж урд талынх нь суудал дээр хүүгээ тэврээд сууж явсан бүсгүй амиа алдсан. Ээждээ тэврүүлсэн хэдхэн сартай нялх ч эндсэн. Ийм сэтгэл эмзэглүүлсэн ослууд өчнөөн гараад байхад өнөөдрийг хүртэл Налайхын замд санаа зовсон хүн алга. 

Жилд нэг л удаа, тодруулж хэлбэл наадмаар явдаг зам байна. Тодруулж хэлбэл Хүй долоон худгийн зам. Тэнд нэг биш бүр нэжгээд зам барьчихсан. Хүй долоон худаг руу очдог зам гэхэд л дөрөв. Хойшоо нь уруудаад Рашаант ордог нэг зам бий. Тавын таван замыг жилд ганцхан удаа ашиглахын тулд тавьсан байх юм. Эрх мэдэлтэй улсуудын хувийн хүслээр баригдсан уу, цөөхөн хэдэн хүний эрх ашиг нөлөөлөөд ийм олон замд өчнөөн мөнгө зарсан уу бүү мэд. Өөр ч шалтгаан байж мэдэх юм. 

Уг нь зам гэдэг аль болох олон машин цувж л байвал ашгаа өгнө. Толийсон сайхан засмалаар салхи татуулах машинууд элэгдэж сүйд болохгүй. Тэр хэрээр эзнийхээ хэтэвчин дэх хэдийг хэмнэнэ. Зөв газраа барьсан саадгүй замаар түмэн амьтан холхино.  Дэлгүүрийнхээ барааг татах нь татаж, байшин барих нь барилгын материалаа зөөж, аймгийн төвд  үйлдвэр ажиллуулдаг нь бүтээгдэхүүнээ хотод авчирч мөнгө болгож, зам дагуу байгуулсан үйлчилгээний газрууд нь хөөрхөн мөнгөжинө. Монголын хөдөөг зорих жуулчдын тоо ч зам баригдах хэрээр нэмэгдэнэ. Хөвсгөлд гэхэд л далай үзэхээр гарсан жуулчин энхэл донхолтой хэцүү замаас нь болж нисдэг тэрэг дуудаад уйлж буцсан жишээг жуулчин тээвэрлэдэг нэг жолооч ярьж байсан. Хэрвээ Хөвсгөл хүртэл жирийсэн саадгүй замтай байсан бол өнөө уйлж буцдаг нөхөр далай үзчихээд дараа жил нь дотны хэдэн хүндээ Монголын Хөвсгөл рүү очихыг зөвлөх л байсан. Зам эдийн засгийн хөгжилд хэрэгтэй гэж яриад байдаг нь ийм учиртай. 

Тэгэхээр одоо замаа салаалаг биш ухаалаг л болгомоор байна. 

Ц.БААСАНСҮРЭН