Хэвлэл мэдээллийн байгууллага уншигч, сонсогч, үзэгчдээсээ санал
авч, нийгэмд хэн шилдэг гэдгийг шалгаруулах эрхгүй боллоо. Саяхан хэвлэл мэдээллийн
хэдэн байгууллага санал асуулга явуулсан байна. Засгийн газрын харьяа агентлагуудын
алиных нь үйл ажиллагаа сайн бэ хэмээн уншигч, үзэгч, сонсогчдоосоо асуужээ. Нийт
28 агентлагаас иргэд есийг нь шилдэг гэж нэрлэсэн байна. Үүнийг санал асуулга явуулсан хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд
тухайн агентлагуудад дамжуулж, өргөмжлөл гардуулжээ. Тухайн байгууллага салбартаа тэргүүний эсэх тухайд
хэлэх юм алга. Бодвол энэ талаараа санал авсан байгууллагууд нь мэдэх биз.
Тэгтэл шалгарсан энэ хэдэн агентлаг хийгээд санал асуулга явуулсан
хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудыг нийгмээрээ барьж идэх нь ээ. Байж боломгүй гэмт
хэрэг хийсэн мэтээр үзэн ядаж, хорон үгээр идэж, тэр аяараа нулимж, шүлсээ үсчүүлж
байна. Нийгмийг муу муухай руу түлхэж, олон түмнийг хар тамхи, садар самуун, хүчирхийлэлд
уриалсан мэт жигшин зэвүүцэж байна, хэлэх байхаа олж ядаж бачуурах юм. Хэвлэл мэдээллийнхэн
шиг адгийн амьтад байхгүй юм шигээр хийрхэх нь юуны учир вэ. Дэлхий дахинаа нийгмийн
тэргүүлэгч лидер, шилдгүүдийг тэгвэл хэн тодруулдаг юм. Хэдэн дарга ширээ тойрон
суугаад гараа өргөөд болчихдог гэж бодож байна уу. Хэвлэл мэдээллийнхэн нийгмийн түүчээлэгчдийг шалгаруулдаг юм. Хаана
ч хэвлэл мэдээллийнхэн л уншигч, үзэгчдээсээ асууж сайн сайхныг тодруулдаг. Олны
саналаар энэ нийгэмд хэн нь мундаг вэ гэдгийг тодруулсан тэр шалгаруулалт л үнэ
цэнэтэй байдаг юм. Гэтэл манайд яагаад өөр байгаа юм бэ.
Шилдэг болсон агентлагийн дарга нар санал асуулгад оролцож, иргэдээс
онц дүн авсныхаа төлөө ажлаасаа халагдах нь. Бүр цаашилбал шоронд орж ч мэдэх нь.
Ямар ч байсан тэднийг шилэн өргөмжлөлөө тэврээд энэ дэлхийгээс зайл гэх нь холгүй
элдвээр хараан зүхэж байна. Уншигч, үзэгчдээсээ саналыг нь асуугаад шалгаруулалт
явуулчихсан хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын нэр хүнд бүр шалан дээр уналаа. Удахгүй
татан буугдахдаа тулах нь. Тэд энэ хорвоо дэлхий дээр байхын эцэсгүй нүгэл үйлдсэн
дайны юм болж байна.
Ер нь сүүлийн үед хэвлэл мэдээллийг нүд үзүүрлэж, илүү үзсэн бодлого
шийдвэр ар араасаа ундардаг боллоо. Өнгөрсөн 2012 онд УИХ-ын сонгуулийн сурталчилгаанд
сонин хэвлэлийг ашиглахгүй шүү гэдэг хууль гарсан. Санал асуулга явуулж, нийгмийн
шилдгийг тодруулах эрх та нарт байхгүй гэдэг
заалт ч багтчихсан явж байлаа. Энэ дөрвөн жилийн парламент дахиад Сонгуулийн тухай
хуулиа шинэчилнэ. Мөн л сонгуулийн сурталчилгаанд хэвлэл мэдээллийг хавьтуулахгүй
байх заалтуудыг хичээнгүйлэн боловсруулж суугаа дуулдсан. Саяхан төр засгийн мэдээллийг
хэвлэлд үнэтэй тавихгүй. Хэвлэл мэдээллийнхэн төрийн мэдээллийг үнэгүй сурталчлах
үүрэгтэй гэдэг фашист хууль гаргалаа. Одоо санал асуулга явуулж болохгүй гэж эрх
баригчид нийгмийг дөгөөж, хэвлэл мэдээлэл рүү дайрч байна. Ингэтлээ үзэн ядаад байгаа
юм бол эрх баригчдаа Монголын бүх хэвлэл мэдээллийн байгууллагыг хориглох хуулиа
гаргаад хаачих. Эргэж ирэх гарц хонгил бүхнийг нь таглачих. Тэгж байж санаа чинь
амрах гээд байгаа бол ядах юм байхгүй, та нарт бүх эрх мэдэл чинь байна.
Өнөөдөр эрх баригчид хувьдаа шал шал гэсэн сайттай болсон юм гэнэ лээ.
Үүнийгээ хэвлэл мэдээлэл гэж ойлгочихоод
бусдыг нь юу ч биш, өт хорхой мэт үзэж байна. Хараалгаж, зүхүүлж, эрх чөлөөгөө
хумиулж, дарамтлуулаад байгаа хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд цөм хувийн өмчийнх.
Хувийн хэвшил дотроо төрөөс ямар ч дэмжлэггүй, бор зүрхээрээ яваа салбар. Олон түмнийг
мэдээллээр хангахын төлөө өдөр тутам гар хумхилгүй ажилладаг сонин хэвлэлийнхэнд
төр яаж дэмжлэг үзүүлсэн юм. Тэр гээд нэрлэчих олигтой ажил огт алга. Шуудангийн захиалга дээр чинь бид дэмжлэг үзүүлдэг
гэж хэлэх вий. Гэвч худалч хүнд сонин хэвлэлүүд
олсон орлогоо бараг 100 хувь шуудангийн төлбөрт төлөөд цэвэр өөрсдийнхөө хүчээр ажиллаж байна.
Энэ мэтчилэн асуудал их тул оршин байх хууль ёсны эрхийнхээ төлөө
хэвлэл мэдээллийнхэн тэмцэл өрнүүлээч гэдгийг манай сонин маш ихээр уриалдаг. Монголчууд
бид хэвлэл мэдээллийн бизнес эрхлэн явуулах эрхтэй. Эрхийнхээ төлөө тэмцэх, үгээ
хэлэх, жагсах, цуглах цаг иржээ. Гэвч яагаад, хэнээс айгаад, юунаас хулчийгаад юу ч дуугарахгүй
байна вэ.
2000-2004 оны хооронд 1990 онд эхэлсэн ардчилал үндсэндээ устаж таг
зогссон. Монголд тэр үед бүхэлдээ фашист дэглэм тогтчихсон байсан. Тийм хүнд цагт
“Өдрийн сонин” ардчиллын төлөө, шорон, гяндан, мөрдлөг, хавчлага, эдийн засгийн
боомилолт, эрх баригчдын дарангуйллын эсрэг шантаршгүй тэмцсээр ардчиллыг буцаан
тогтоосон юм. Тэр үеийн хавчлага, дарамт, уналт, нуралт өнөө цагийн эрх баригчдын
хэвлэлийг дарамтлах энэ муу шовнистуудын дэргэд юу ч биш байлаа. Гэтэл хэвлэл мэдээлэл одоо санал асуулга явуулах
ч эрхгүй болжээ. Энэ дэлхийд санал асуулга явуулаад буруудсан хэвлэлийн байгууллага
Монголоос өөр хаана ч байхгүй биз ээ.
Монголын эрх баригчдын энэ шахалт эцэстээ уран бүтээлчдийг урам зориггүй
болгож, хэвлэл мэдээллийг айж дальдчуулж байна.
Үнэндээ хэвлэл мэдээллийг хяхан хавчиж, устгаж байсан түүх энэ дэлхийд байхгүй. Харин хэвлэл мэдээлэл бүхнийг дийлдэг юм. Бэлээхэн
жишээ нь манай сонин байна. Тиймээс хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай гэх хэвлэл мэдээллийг
боомилсон хуулийн эсрэг тэмцье. Санал асуулга явуулсныхаа төлөө нийгмээр шүүгддэг
гаж тогтолцооны эсрэг зогсъё. Хаалтын гэрээг хориглоно гэгч элий балай заалтыг халахын
төлөө хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд нэгдэн тэмцэхийг энэ цаг биднээс хүссэн хүсээгүй
шаардаад эхэллээ.
Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ