Month: June 2014

П.Н.Шастины нэрэмжит гурав­дугаар эмнэлгийн хурлын танхимд өнгөт
өдөр болов. Энд хэвтэн эмчлүүлж буй 40 өвчтөн зургийн хичээл хийлээ. Өнгө будгаар
ялгаж будах ажлыг хүмүүс хичээнгүйлэн гүйцэтгэв. Учир нь тэдний зураг эмнэлгийн
ханыг чимэх учиртай. Энэхүү “Өнгөт өдөр”-ийг АНУ-ын “Хоспитал арт” сан, Монголын
Урлагийн зөвлөл хамтран санаачилжээ. Эндхийн эмчлүүлэгчид “Өнгөт өдөр”-ийн гол дүр.
Танхимын хаалгаар ормогц П.Дуламсүрэн гуайн уран бүтээл нүдэнд тусав. Тэрбээр их
л эв дүйтэй, цэвэрхэн ажиллаж байлаа. “Өмнө нь зураг зурж байгаагүй. Харин хатгамал
их оёдог. Амьтны дүрс их хатгаж оёдог байсан” гэж эмээ ярилаа. Тэрбээр жолооч хүн.
1957 онд 18 насандаа жолооч болсон. Залуудаа ачааны тэрэгний жолоо мушгиж, хожим
нь так­синд “гүйжээ”.  Өдгөө зүрхний тасагт
хэвтэн эмчлүүлж байна. “Бие их сайжирсан, өвчин намдаж сайхан боллоо. Аръяа­сүрэн
эмчдээ, эмч суви­лагч нартаа баярласнаа илэрхийлж, олон түмнийг эм­чилж эдгэрүүлэх
ажилд нь амжилт хүсье” гэж эмээ хэлсэн юм. Тэрбээр  78 настай ч сайн зураач байлаа.

“Хоспитал арт” сангийн захирал Скотт Фейт биднийг инээмсэглэн угтав.
“Эмнэлгийн хоосон хананууд бидний ажлын үр дүнд өнгөлөг болно” гэж тэр хэлсэн юм.
Эмнэлэгт хэвтэж байгаа хүмүүс ихэнхдээ өвчнөө л боддог. Харин урлаг тэднийг болон
эмч ажилтнуудыг сэргээж, урам зориг өгдөг. Бидний зорилго дэлхийн эмнэлэг бүрийн
хананд эвлүүлсэн зургаа байрлуулах” гэж Скотт ярив.

Өвчтөнүүд уран бүтээлээ дуусгаад, өөр өөрийн хэсгээ эвлүүлэхэд эрээн
мяраан дүрсүүд амьтны дүрс, мод, цэцэг болон амиллаа. “Зураг зурах дургүй хүн байж
болно. Гэсэн ч тэд хүүхэд насандаа очсон мэт мэдрэмж авна. Сэтгэл өөдрөг болдог.
Хүн нэг дор хоёр юм бодож чадахгүй. Зурангаа өвчнөө мартдаг” гэж Скотт хэлсэн юм.
Хожим тэд хийсэн уран бүтээлээ харж баясах болно. Эмнэлгийн ханан дахь зургууд эмч,
ажилтнуудад ч таатай мэдрэмж төрүүлнэ.   Ийнхүү
эмчлүүлэгчид урлагаар дамжуулж сэтгэл зүйн засал хийлгэлээ.

“Хоспитал арт” сангийн түүх жаахан охиноос эхлэлтэй. Скотт Фейтийн
аав зураач биш ч зураг зурах дуртай хүн байжээ. Тэрбээр нэг удаа эмнэлгийн хананд
зураг зурж, өвчтөнүүдэд бэлэг барихаар шийджээ. Гэтэл жаахан охин дэргэд нь ирээд
“Би зурж болох уу” гэжээ. Дараа нь түүний аав, ээж, хамаатан садан, эмнэлгийн эмч,
сувилагчид зурах ажилд татагдан оржээ. Эндээс л “Хоспитал арт” сангийн санаа төрсөн
гэнэ. Скотт Фейт өөрөө уран бүтээлч хүн. Сангийн ажлыг залгамжлах нь эцгийн хүсэл
байсан уу, өөрөө сонголт хийв үү хэмээн сонирхоход “Би багаасаа зурах дуртай байсан.
Аавын маань хийсэн ажил миний зүрхэнд хүрсэн учраас энэ ажлыг залгамжилж авсан”
гэлээ. “Хоспитал арт”-ынхан 1984 оноос хойш дэлхийн 195 орны  4000 гаруй эмнэлэгт хүрч очсон аж. “Би баян хүн
биш. Манай санд цалин авдаг хүн олон биш. Бид дэлхийн хаана ч очсон сайн дурынхны
дэмжлэгтэйгээр ажилладаг” гэж энэ залуу ярьсан юм.

Энд зураг зурж суусан У.Эрдэнэ-Очир хичээнгүй зураачдын нэг. Төмөрлөгийн
үйлдвэрийн инженер тэрбээр “Зураг зурж байгаагүй, хүүхэд байхдаа л зурж байсан байлгүй”
гэнэ. “Гэхдээ маш зөв юм байна. Салж чадахгүй, цаг гаруй сууж байна” гэж тэр хуучлав.
Хүн бүр л сайн зурж байна. Хараад байхад будаг нь усан будаг шиг урсдаггүй, онцгой
эв дүй шаардахгүй, хичээл зүтгэлтэй байхад л сайхан зураг амилахаар юм билээ. Урлагаар
анагаах эмчилгээний хэлбэр Монголд ийнхүү “импортлогдлоо”.

 Эмнэлэг дэх өнгөт өдөр  харин хананд үлдэнэ.

Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

Б.ЯНЖМАА

8Түрүүч нь
¹140(4780), 141(4781) дугаарт8-

ЗАСАГ ДАРГА
НАР ЗОЧИД БУУДЛЫН ЗАРДЛЫГ ТӨСВИЙН ХӨРӨНГӨНӨӨС ГАРГАДАГ ГЭНЭ-

Өмнөговь аймгийн бүх сумдад, 2014 онд Сэлэнгэ, Завхан, Ховд, Хөвсгөл
аймаг, сумдын иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын тогтоол, Засаг даргын захирамж, Засаг
даргын Тамгын газрын даргын тушаал, шийдвэрүүд, явсан, ирсэн албан бичгүүдийг хянажээ.
Хяналтаар хуульд заасан нийтийн албан тушаалтнуудад тавигдах хориглолт, хязгаарлалтыг
зөрчсөн шийдвэрүүд гаргах, төсвийн хөрөнгийг үр ашиггүй зарах явдал их гарсан байна.
Тэмдэглэлт ой, баяр наадамд төсвийн хөрөнгөөс гарган тэмдэглэж буй байдлаараа Сэлэнгэ
аймгийн Засаг дарга манлайлсан судалгаа гарчээ. Тухайлбал, Сэлэнгэ аймгийн Засаг
дарга төр засгийн өндөр албан тушаалтнуудыг орон нутагт нь ирэхэд  тэдгээрийг дагалдан явсан албан хаагчдыг хооллох,
зочид буудлын төлбөрийг  төсвийн хөрөнгөөс
гаргасан нь  тогтоогджээ. Мөн өнгөрсөн жил
улсын аварга болсон Г.Эрхэмбаярт хүндэтгэл үзүүлэх, шагнах, түүнд зориулсан наадам
болон үндэсний их баяр наадам зэргийг зохион байгуулахад орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөс
гаргасан байна. Баяр наадамд зарцуулсан хөрөнгө нь   орон нутгийн нийт төсвийн хөрөнгийн багахан хувийг
эзэлж буй ч  шагнал урамшууллыг  төсвийн хөрөнгөөр  хавтгайруулан олгожээ.

Тухайлбал, зөвхөн улсын
аварга Г.Эрхэмбаярыг шагнах, түүнд зориулсан баяр наадам зохион байгуулахад зориулж  Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга таван удаагийн захирамжаар
нийт 52 691 700 (тавин хоёр сая зургаан зуун ерэн нэгэн мянга долоон зуу) төгрөгийг
зарцуулжээ. Уг хөрөнгийг шийдвэрлэхтэй холбогдуулан гаргасан дээрх захирамжуудаа
Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 29 дүгээр
зүйлийн 29.1.5 буюу “хүн амын нийгэм соёлын үйлчилгээ, нийгмийн хамгааллын талаар:
а/нутаг дэвсгэртээ боловсрол, соёл, эрүүл мэнд, биeийн тамир, спортын талаархи төрийн
бодлого, хууль тогтоомж, тухайн хурлын шийдвэрийн биeлэлтийг хангах ажлыг зохион
байгуулах” гэсэн заалтыг үндэслэн олгосон гэж тайлбарлажээ.

 ЗАСАГ ДАРГЫН ЦАГ ҮЕИЙН ШИНЖТЭЙ ГАРГАДАГ ЗАХИРАМЖ НЬ НААДАМД ЗОРИУЛАГДДАГ

  Түүнчлэн Сангийн сайдын
2012 оны №239, “Засаг даргын нөөц хөрөнгийн зориулалт, зарцуулалтын нийтлэг журам”-ын
2.3 ба “Засаг дарга хуулиар олгогдсон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбоотой цаг үеийн
шинжтэй зарим арга хэмжээг санхүүжүүлэх” гэх мэт журмыг үндэс болгон захирамж гаргасан
гэжээ. Г.Эрхэмбаяр нь улсын аварга болсон тохиолдол нь цаг үеийн шинжийг агуулсан
гэж болох ч үүнтэй холбогдуулан наадам зохион байгуулж, хөрөнгө зарцуулах нь Засаг
даргад хуулиар олгосон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбоотой зохицуулалт гэж ойлгох
боломжгүй хэмээн холбогдох байгууллагууд үзэж байгаа аж.

Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга 
баяр наадмаар хавтгайрсан шагнал урамшуулал иргэдэд олгосон гэнэ. Шагналуудад
дагалдах мөнгөн шагналын хэмжээ Засгийн газрын 1997 оны 54 дүгээр тогтоолоор баталсан
хэмжээнээс 10000-80000 төгрөгөөр илүү байсан нь аудитын дүгнэлтээр илэрчээ.  Мөн үндэсний болон олон улс, тив, дэлхий, олимпийн
аварга болсон Сэлэнгэ аймгийн уугуул, харьяат иргэн-тамирчинд олгох мөнгөн шагналыг
аймгийн Засаг даргаас тогтоож, шагнаж урамшуулж байгаа нь орон нутгийн төсвийн хөрөнгийг
үргүй зарцуулсан гэж үзэх үндэслэл болсон байна.

 ХАВТГАЙРСАН ШАГНАЛ УРАМШУУЛАЛ

 Жишээ нь  улсын наадамд барилдаж
түрүүлсэн, үзүүрлэсэн, шөвгөрсөн бөх, түрүү, аман хүзүү, айргийн гурав, дөрөв, тавд
орсон морьдын уяач, 1, 2, 3 дугаар байрт шалгарсан харваачид төсвөөс олгох шагналын
хэмжээг Засгийн газрын 2010 оны 271 дүгээр тогтоолоор баталсан байтал, аймгийн Засаг
дарга тогтоож, орон нутгийн төсвөөс хөрөнгө гаргажээ. Үндэсний их баяр наадам зохион
байгуулахтай холбоотой төсвөөс гарах санхүүжилтийн жишиг дээд хэмжээг Засгийн газраас
10 000 000 (арван сая) төгрөг байхаар тогтоосон байтал тус аймаг нь иргэдийн Төлөөлөгчдийн
Хурлын Тэргүүлэгчдийн 2013 оны 85 дугаар тогтоолоор 50 615 060 (тавин сая зургаан
зуун арван таван мянга жаран) төгрөгөөр баталж, Засаг даргын 2013 оны а/214, а/225
дугаар захирамжаар зарцуулсан байна. Ийнхүү үндэсний их баяр наадмын арга хэмжээнд
зориулан гаргах зардлын хэмжээг иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгчдийн тогтоолоор
баталсан нь Үндэсний их баяр наадмын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.3 буюу
“баяр наадмыг тэмдэглэн өнгөрүүлэхтэй холбоотой төсвийг аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн
хурлаар батлуулан зарцуулах” гэснийг давхар зөрчсөн хэмээн үзэж буй аж. Өөрөөр хэлбэл,
төсвийг Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал биш Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгчид
тогтоосон байна.

 Мөн төсвийн хөрөнгийг бусад
аймгийн Засаг дарга нар гадаад, дотоодын зочид төлөөлөгч болон албан томилолтоор
яваа хүмүүсийн унаа, хоол, буудалд, элдэв баяр ёслол, хүндэтгэлийн хүлээн авалтад
зарцуулах, шагнал урамшуулал олгох, төрийн бус байгууллагад санхүүгийн дэмжлэг өгөх,
уул овоо тахих, гэх мэт төсөвт тусгагдаагүй ажил, үйлчилгээнд зарцуулах нь элбэгшжээ.
Ялангуяа төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан
авах ажиллагаатай холбоотой  зөрчил бүхий
шийдвэрүүд даамжирч байгаа нь төсвийн хөрөнгийг зарцуулах талаар төсвийн бүх шатны
захирагч нарын үүрэг, хариуцлага сул, тэдгээрт тавих хяналт хангалтгүй байгаатай
шууд холбон үзэхээс өөр аргагүй юм.

 ХЭДЭН ЗУУН САЯАР НЬ НААДАМД
ЗАРЦУУЛДАГ Ч СУРГУУЛЬ НЬ ХАЛААЛТГҮЙ

 Энэ мэтээр ач холбогдол багатай үйл ажиллагаанд хэдэн зуун саяар
нь төсөв зарцуулсан хэрнээ эмнэлгийн машин нь шатахуунгүй, сумын сургууль нь халаалтгүй.
Сумын Засаг даргын Тамгын газрын барилга нь нурахаа шахсан  нь  зориулалт
бусаар зарж байгаа олон зуун сая төгрөгийг бодит хэрэгцээнд  зарцуулж болохоор юм. Дээрх жишээнүүдээс харахад
орон нутагт төсвийн зарцуулалтын ажиллагаанд тавих олон нийтийн хяналт тодорхой
бус, санхүүгийн байгууллага нь жил бүр шалгалт хийх ёстой ч хийдэггүй. Нутаг ус,
садан төрөл, улс төрийн нам, найз нөхдийн хандлагаар ямар нэгэн зөрчил гарсан ч  хариуцлага тооцдоггүй, албан тушаалтан дураараа
авирлах явдал нийтлэг байгааг  холбогдох байгууллагууд
тогтоожээ. Иймд төсвийн болон хөрөнгө мөнгөний зарцуулалтад  байнгын хяналтыг бий болгох зайлшгүй шаардлагатайг
мэргэжлийн байгууллагуудын дүгнэлт болон дээрх үйлдлүүд харуулж байна. Өнөөдөр Монгол
Улсад төрийн үйл ажиллагааны ил тод байдлын эрх зүйн үндсийг тодорхойлсон нийтлэг
болон нарийвчилсан зохицуулалтын хэм хэмжээ тусгалаа олсон олон хууль тогтоомжууд
хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа. Гэтэл иргэдэд хүссэн мэдээллээ олж авах нөхцөлийг
бүрдүүлэх талаар нутгийн захиргааны байгууллагуудаас гарах санаачилга, хүчин чармайлт,
хүсэл зориг дутмаг байгаа нь  тэдэнд иргэдийн
хяналтаас хол байх, шударга бус явдлаа нуун дарагдуулах хүсэл эрмэлзлэлтэй  нь холбон тайлбарлах хүн ч байгаа юм.

 ХЯНАЛТЫН ТОГТОЛЦОО ҮГҮЙЛЭГДЭНЭ

 Орон нутгийн удирдлагад эрх мэдэл шилжиж байгаа нь тухайн орон нутгийг
хөгжүүлэх гэсэн гол агуулга байгаа  нь ойлгомжтой.
Гэтэл хяналтын тогтолцоог нь сайн бэхжүүлж өгөөгүйгээс дураараа авирлах явдал маш
их гарах болжээ. Хуулийг хэрхэн сахих вэ гэхээсээ илүү хуулийн цоорхой нь хаана
байна гэж ажиллах хандлага түгээмэл байгааг албаны хүмүүс онцлон хэлж байв. Иймд
аливаа хууль гаргахдаа эрх мэдэл олгохын хамт тэрхүү эрх мэдлээ хуулийн хүрээнд
хэрэгжүүлж буй эсэхэд нь хяналт тавих тогтолцоог хамтад нь тодорхойлох нь нэн чухал
байгааг Засаг дарга нарын гаргаж буй хууль бус шийдвэр, журам гэрээнээс харж болохоор  аж.

Г.ЯЛГУУН