Month: May 2014

-ЖОЛООЧ НАР ХИЙН СИГНАЛЫГ ГАНГАРАА, ЗАГНАХ ХЭРЭГСЭЛ БОЛГОСНООР БУСДЫН АМЬ НАСАНД ЗАНАЛХИЙЛЖ БАЙНА-

Автобусны жолооч дуут дохио (олны нэрлэж занш¬санаар сигнал)-гоо хангинуулснаас болж нярай хүүхдийн тархинд цус харважээ. Хагас сарын өмнө ээж нь хүүгээ тэврээд автобусны буудал дээр унаа хүлээгээд зогсч байж. Гэтэл автобусны жолооч буудал дээр зогсч байсан өөр нэг автобусыг шахахдаа дуут дохиогоо хангинуулжээ. Гэнэ¬тийн их дуунд цочсон нярайд таталт өгчээ. Ээж нь хүүг хурдан хугацаанд эмнэлэгт хүргэсэн ч тархинд нь цус харвасан байжээ. Хэдэн халтар төгрөгөөс болж шугамаа булаацалдан шахалцаж, уураа гаргаж сиг­на¬лаа орилуулсан жолооч хүний хүүхдийн аминд хүрэх шахсанаа мэдээгүй яваа. Ээж нь сандрахдаа ямар чиглэлд явдаг, аль компанийн автобус гэдгийг ч анзаараагүй гэнэ. Таталт өгсөн хүүхдээ хараад сандарч, ухаан­гүй шахам эмнэлэгт очжээ. Аль компанийн автобус дуут дохиогоо хангинуулж хүүхдийг нь алахаа шахсаныг мэдлээ ч зарга хийгээд явах аргаа хүмүүс мэдэхгүй. Учир нь жолооч нар дуут дохиогоо хангинуулж, бусдыг цочоох нь энгийн үзэгдэл болсон. “Автобусны жолооч сигналаа дуугаргаад хүүхдийн аминд хүрэх дөхжээ” гэж ярихад “Хөөрхий тэр хүүхдийн үйл нь таарч. Яах гэж нялх хүүхдээ аваад олон нийтийн газар явдаг байна аа” гэж халаглах хүн олон таарлаа. Хүмүүс жолооч нарын дуут дохиогоо хангинуулсан заналхийлэлд дасчихсан байгаагийн илрэл энэ. Гарцаар гарч яваа хүнтэй автобусны жолооч тулж зогсоод сигналаа орилуулж цочоогоод айсан балмагдсан царайг нь хараад баясах нь энгийн үзэгдэл болсон. Жолооч болоод удаагүй хүмүүс аль болох автобуснаас зайгаа барьж замын хөдөлгөөнд оролцдог. Автобус шахаж ирээд, сигналаа орилуулбал шинэ жолооч тэр доороо осол гаргаж мэднэ. 

Жолооч нар дуут дохио­гоо түгжрэлд уураа гар­гаж загнах хэрэгсэл, гэр­тээ очоод гараашаа онгойл¬гуулах “түлхүүр”, ойр яваа танилаа дуудах “утас” бол­гож хэрэглэдэг. Сууд­лын тэрэгний сигнал арай аядуу дуутай, удаан орилуулахгүй бол хүн харваа¬чихааргүй байдаг. Харин том оврын автобусны дуут дохио хүмүүсийг шоконд оруу¬лахаар байдаг гэдгийг хүмүүс ярьдаг. Учир нь автобусны жолооч нар уурхайд ачааны машинуудад хэрэглэдэг хийн сигналаар гангардаг байна. Ингэж унаж яваа техникээ зориулалтын бус хэрэгслээр тоноглож, бусдын амь насанд заналхийлж байгаагаа жолооч нар “гангараа” гэж тайлбарлах юм. 

ХИЙН СИГНАЛ 30-90 МЯНГАН ТӨГРӨГИЙН ҮНЭТЭЙ

Техникийн захуудад хийн сигнал 30-90 мянган төгрөгийн үнэтэй байдаг аж. Дуу нь удаан, чанга дуугардаг нь илүү үнэтэй. Бас товчлуур нь далд газар байдаг, овор багатай нь илүү үнэтэй аж. Хятадад үйлдвэрлэсэн ийм сигналыг жолооч нар гангараа болгож авдаг гэх юм. Ийм дуут дохио зардаг залуу “Япон машины дуут дохио намуун дуутай. Харин Солонгосынх баргил мөртлөө дуу багатай байдаг. Тиймээс хотын түгжрэлд дуу нь сайн сонсогддоггүй. Хятадын хийн сигнал чанга дуутай учраас залуус гангараа болгож авдаг. Бас том оврын автобус, микро автобусны жолооч нар нэгэнтэйгээ өрсөлдөж хийн сигнал авах нь их байдаг. “Хураалгачихлаа дахиад авъя” гээд ирдэг хүн олон” гэв. Харин автобусны жолооч “Автобусны өөрийнх нь сигнал бараг дуу гардаггүй. Тиймээс хүмүүс дайруулчих гээд, жолооч нар мөргөлдчих гээд байдаг. Автобусны буудал дээр чимээ ихтэй болохоор чанга сигналтай л байхгүй бол зогсоол олдохгүй, шугамынхандаа дээрэлхүүлэх гээд байдаг. Бид өөрсдийнхөө цалингаас илүүчилж сигнал авдаг. Замын цагдаа эсвэл нийтийн тээврийн шалгалтынхантай таарвал шууд хураалгана” гэж ярилаа. 

“ХИЙН СИГНАЛААР АВТОБУСАА ГОЁЖ БАЙНА ГЭДЭГ”

“Автобус I” компаниас жолооч нартаа хэрхэн хяналт тавьдаг талаар асуухад “Цахилгаан тээвэр”, “Автобус III” болон манай компанийн жолооч нар хийн сигнал хэрэг­лэдэггүй. Зориулал­тын цахил­гаан сиг­нал нь сууд¬лын тэрэг­ний­хээс ялгаа¬гүй намуухан дуутай. Оношилгоо хийх¬дээ хийн сигналтай эсэ¬хийг нь шал­гадаг. Өглөө бүр тээврийн хэрэгс¬лийн бүрэн бүтэн байдлыг шалгадаг учраас хийн сигналтай машин байх¬гүй. Жолооч нарын дунд улиралд хоёр удаа сур­галт зохион байгуулдаг учраас зориулалтын бус хэрэг­сэл машиндаа тавьж болохгүйг сайн мэднэ. Хувийн компанийн жолооч нар л хийн сигнал орилуулаад явдаг” гэв. Харин Нийслэлийн тээврийн газрын Хяналт шалгалт, шуурхай зохицуулалтын хэлтсээс энэ талаар тодруулахад “Хувь, хувьсгалын гэлтгүй бүх ком­па¬нийн жолооч нар ийм зөрчил гаргадаг. Манайхаас иргэдийн мэдээллийн дагуу шалгалт хийдэг. Жолооч нар өөрсдийнхөө мөнгөөр автобусандаа хийн сигнал авч, цон­хон­доо наалт наачихдаг. Зөрч-лийг нь илрүүлээд тор­гож, хийн сигналыг нь хураадаг ч дахиад л авчихсан байдаг. Хийн сигнал тавьсан бол жолоочийг 30 мянган төгрөгөөр торгож, сигналыг нь хурааж авдаг. Өглөө хийн сигналтай машин хөдөлгөөнд оролцохыг зөвшөөрсөн албан тушаалтныг  60, албан байгуул­лагын 250 мянга хүртэл төгрөгөөр торгодог. Сүүлийн үеийн сигналын товчлуур нь доор, харагдахааргүй газар байрлуулж болохоор болчихож. Тиймээс жолооч нар мэдэгдэхгүйгээр хийн сигнал тавьчихдаг. Арга хэмжээ авахаар “машинаа гоёж байна” гэдэг. Нэгэнтэйгээ өрсөлдөж, шугамаа булаацалдах гэж ийм зөрчил гаргаад байх шиг байна” гэлээ. 

ХИЙН СИГНАЛ ТАВИБАЛ 5-25 МЯНГАН ТӨГРӨГӨӨР ТОРГОНО

Хийн сигналыг уул уурхайн талбайд л хэрэглэх зориулалттай. Олон нийтийн газар бол хориотой эд. Тиймээс Замын цагдаагийн газраас өнгөрсөн оны наймдугаар сард “Хийн дуут дохио” аян зохион байгуулсан. Тухайн үед Ленин клубийн автобусны буудал дээр арван минут зогсоход гурван автобус хийн сигналаа хураалгаж байв. Замын цагдаагийнхан аяны хүрээнд нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхлэгч компанийн бүх жолооч нарт анхааруулга өгч, зориулалтын бус дуут дохио хэрэглэхгүй гэсэн гарын үсэг зуруулж авчээ. Гэвч жолооч нар дүрмээ зөр­чин хийн дуут дохио машин­даа байрлуулж, бусдыг айл­гах, загнах хэрэгсэл болго­соор байгаа аж. Замын хөдөл­гөөний аюулгүй байдлын тухай хуулийн 12 дугаар зүй­лийн 12.7-д зааснаар тээв­рийн хэрэгсэлд тусгай дуут болон гэрэл дохио дур мэдэн тавихыг хориглосон байдаг. Үүнийг зөрчиж уул уурхайн бүсэд л хэрэглэх дууны өндөр давтамжтай сигналыг тавьсан жолооч нарт Захиргааны хариуцлагын тухай хуульд заасны дагуу арга хэмжээ авдаг байна. Уг хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.3-т зааснаар зохих зөвшөөрөл­гүйгээр өөрчлөн тоноглосон тээврийн хэрэгсэл жолоодож замын хөдөлгөөнд оролцсон гэх үндэслэлээр 5000-25000 төгрөгөөр торгох шийтгэл ногдуулдаг аж. Мөн хийн сигналыг нь хурааж авдаг гэнэ. Хэрвээ жолооч дуут дохио­гоо хангинуулж иргэдийн эрүүл мэн­дэд сөргөөр нөлөөлсөн бол хохирогч цагдаагийн бай­гуул¬лагад хандах эрх¬тэй юм байна. Улмаар шүүх эмнэлгийн дүгнэлтээр чанга дуунаас шалтгаалж эрүүл мэнд нь хохирсон нь нотлогдвол буруутай этгээ¬дэд хариуцлага тооцох боломж¬тойг цагдаагийнхан сануулсан юм. 

Ц.ӨРНӨХ

Монгол Улсаас ОХУ-д суугаа Онц бөгөөд бүрэн эрхт Элчин сайд Ш.Алтангэрэл бөө болж “уг”-аа авсан бололтой юм. Элчин сайдынхаа яамны хашаанд овоо босгон гал тахиж бөөгийн шашны зан үйлийг сүр дуулиантайхан хийгээд амжжээ. Тэд чулуугаар тахилын овоо босгож, гал асааж, бүгд монгол дээлээ өмсч байгаад хэсэг бужигнасан бололтой. Монгол төрийн хар хүн гүйцэтгэхэд зохисгүй гэмээр энэхүү үйлдлийг гадаад, дотоодод хийж буй нь анхны тохиолдол биш. Өмнө нь төрийн өндөр дээд хэргэм зэрэгтэй хэд хэдэн хүн ийм ёслол хийж зайрантан, сахил санваартан гэдгээ харуулсан. Хэн нэгэн шашин шүтэх эрхтэй ч хаа газар мухар сүсгээр сүслэн ажил амьдралаа даатгана гэдэг шинжлэх ухаан хэт хөгжиж буй энэ эринд инээдэмтэй. Шууд хэлбэл “ажил, амьдралынхаа сайн сайхны төлөө залбирснаас зүтгэсэн нь дээр” гэдэг үзэл ноёлж ахуй энэ цагт манай өндөр, дээд албан тушаалтнууд харанхуй бүдүүлэг үеийн ухамсраар асуудалд хандаж байгаа нь харамсалтай.   

Тэгэхээр одоо төр, шашин хоёрыг ялгаж ойлгох, улмаар хуульчлах хэрэгтэй байна. Төрийн албан хаагчдыг шашин шүтэхийг хориглох хэрэгтэй болж. Нэг бол төрийн хар хүн шиг ажиллах эсвэл шашин шүтлэг, сахил санваараа аваад мөрөө хөөх хэрэгтэй гэсэн хоёрхон сонголт тэдэнд бий. Уг нь Үндсэн хуулийн нэгдүгээр бүлэг есдүгээр зүйлийн 1-д  “Монгол Улсад төр нь шашнаа хүндэтгэж, шашин нь төрөө дээдэлнэ” гэсэн байдаг бол мөн зүйлийн 2-т “Төрийн байгууллага шашны, сүм хийд улс төрийн үйл ажиллагаа эрхлэн явуулж болохгүй” гэсэн заалттай. Шашин, төр нэг байхаар улс орон  яаж самуурдгийг Монголын түүх олонтаа харуулсан. Түүхэнд төр шашин нэг байсны уршиг тодоос тод бичигдэн үлдсэн учраас Үндсэн хуульд дээрх заалтыг тусгайлан оруулсан хэрэг. 

Тиймээс монголчууд бид шинжлэх ухааны энэ эринд мухар сүсгийг таслан зогсоох хэрэгтэй байна. Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхээ эдэлж шашин шүтэж, сахил хүртэж болно. Гэхдээ бас Үндсэн хуулийнхаа “Төрийн байгууллага шашны, сүм хийд улс төрийн үйл ажиллагаа эрхлэн явуулж болохгүй” гэсэн заалтыг мөрдөх хэрэгтэй. Нэг ёсондоо төрийн албан хаагч нь заавал шашнаа шүтэж, төрийн ажлыг шашны үзлээр, тэнгэр бурхнаас асууж явуулна гэвэл төрийн албанаас хөөдөг болъё. Шинэ байранд оруутаа л хонх дамар, хэнгэрэг цан цохиж, арц, ганга уугиулдаг нь бидний зан. Үүнээс улбаалаад төрийн ажлыг тэнгэр бурхнаас асууж явуулдаг жаяг, сүсэл тогтоод байна. Ламтанд шавилж, зайрантанд хадаг барьсан төрийн албан хаагчид “ажилдаа очиж болохгүй гэж зүүдлээд тасалчихлаа” гэж хэлэх нь энүүхэнд болсон учраас үүнийг заавал хуульчлах шаардлагатай мэт.

Л.ТӨР

“Булганыхан будлиантай будаан дээрээ зодоонтой” гэдэг үг байдаг шиг санагдаж байна. Энэ  үг худлаа биш бололтой. Тус аймгийн Баян-Агт сумын ИТХ нь Булган аймгийн Захиргааны хэргийн шүүхийн 02А тоот шийдвэрийг хүчингүй хэмээн захирамж гаргаж будлиантав. Энэ тухай нь өнөөдөр цахим ертөнцөөр нэг жиргэж, олон нийт элэглэн  дооглож  байна. Засаг захир­гааны доод шатны нэгж  Мон¬гол Улсын шийдвэрийг хүчингүй болгох шийдвэрийг бүр хуралдан, хэлэлцэж байгаад “хүчингүй болгосугай” хэмээн тамгаа даржээ. Монгол Улсын хараат бус шүүхийн шийдвэрийг хэлэлцэж буруу зөв хэмээн  дүгнэж байдаг нь   сумын ИТХ юм гэнэ.  Урьд өмнө нь сонсогдож байгаагүй ийм зүйл Булган аймагт болжээ. Дүрдээ итгэсэн иргэдийн хурлын төлөөлөгчид нь ”Захиргааны хэргийн шүүх үндэслэлгүй. Үүнийг хүчингүй болгоё” гээд ярилцсан юмуу даа янз нь. Тэгээд дээрх шийдвэрийг гаргасан бололтой. Сум орон нутгийн ИТХ нь шүүхийн шийдвэрийг үндэслэлтэй, үгүйг нь хуралдаад шийдчихдэг бол энэ улсад шүүхийн байгууллага бай­хын хэрэг гэж ер нь байна уу. 

Баян-Агт сумын Иргэдийн төлөөлөгчдийн  тавдугаар хур­¬лын 02 тоот тогтоолыг дор сийрүүлье. Тогтоолд “Мон¬гол Улсын  Засаг захиргааны нутаг дэвсгэрийн нэгж түү¬ний удирдлагын тухай хуу­лийн хоёрдугаар бүлгийн наймдугаар зүйлийн 8.1 дэх заалтыг урьтал болгоод 2013 оны зургадугаар сарын 24-ний өдрийн сумын ИТХ-ын 6 дахь дугаарын сонгуулийн  тавдугаар хуралдааны тэмдэг­лэлийг үндэслэн сумын иргэ¬дийн төлөөлөгчдийн хурлаас тогтоох нь: 

2013 оны тавдугаар сарын 21-ний өдрийн Булган аймгийн Захиргааны хэргийн шүүхийн 02А тоот шийдвэрийг сумын ИТХ-ын 6 дахь удаагийн тав­дугаар хуралдаанаар хэ¬лэлцэн хуралд оролцсон нийт төлөөлөгчдийн олонхи нь шүү¬хийн шийдвэрийг хүлээн авах боломжгүй гэж үзсэн тул анхдугаар хуралдааныг хүчингүй гэж үзсүгэй” дарга Ганболд гэжээ. 

Тэдний үндэслэл болгон дурдсан Засаг захиргааны нутаг дэвсгэрийн нэгж түүний удирдлагын тухай хуулийн 8.1-т “Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлага нь нутгийн өөрөө удир¬дах ёсыг төрийн удирд­лагатай хослуулах үндсэн дээр нутаг дэвсгэрийнхээ эдийн засаг, нийг¬мийн амьдралын асуудлыг бие даан зохион байгуулж, үйл ажиллагааны ардчилсан ёс, шударга ёс эрх чөлөө,тэгш байдал үндэсний эв нэгдлийг хангах хууль дээдлэх зарчим баримтална” гэсэн байх юм. Нэг үгээр хэлбэл энэ заалтад нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага  шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй гэж үзэж болох тухай ямар нэгэн  үг хэллэг, утга санаа   огт байхгүй  байгааг харж болох юм. 

Үүнийг хараад үнэндээ хэлэх ч үг олдсонгүй. Дооглож тохуурхахаасаа илүүтэй ямар тэнэгүүд нь энэ сум орон нутагт ИТХ-ын тоонд багтаж, шийдвэр гаргаад байна вэ. Халаглахад ч багадмаар ийм л тэнэгүүд  орон нут­гийг удирдаж байгаа юм гэж үү. Үгүй ядаж, ямар хүрээний асуудал шийдвэрлэх эрхтэйгээ мэддэггүй хүмүүс иргэдийн төлөөлөгчид сонгогддог хэрэг үү. Монгол Улсын бүх шатны шүүхийн шийдвэр нь гарсан даруйдаа хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж, тухайн шийдвэрийг  зөвхөн анхан шатны шүүгч  юм уу дээд шатны шүүгчид нь  хүчингүй болгох хууль бий. Өөрөөр хэлбэл шүүхийн шийдвэрийг давж заалдаж л болдог болохоос түүнийг хэн нэгэн дураараа өөрчлөх, хүчин төгөлдөр бус гэж үзэх эрх зүйн үндэслэл байхгүй. Тэр тусмаа сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлынханд  огт падлийгүй хэрэг.  ИТХ нь юуг ч шийдвэрлэж болно гэж эндүүрч Баян-Агт суманд  хэсэг нөхдүүд “дарцаг намируулж” Монгол Улсын хуульд захирагдахгүй дур зоргоороо авирлаж буй юм биш биз дээ. Тэднийг удирддаг аймгийн ИТХ гэж ер нь байна уу.

 Г.ЯЛГУУН