Үндэсний их баяр наадмаар томоохон зах, худалдааны төвүүдийн ажиллах цагийн хуваарийг танилцуулж байна.
Засгийн газрын ээлжит хуралдаан эхэллээ. Өнөөдрийн хуралдаанаар дараах асуудлуудыг хэлэлцэхээр төлөвлөжээ.
1. Засгийн газарт чиглэл өгөх тухай Ерөнхийлөгчийн зарлигийн төсөл (”Баялагтаа эзэн Монгол” зорилтыг ханган хэрэгжүүлэх тухай)-ийг хэлэлцэнэ
2. Иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас ЗГ-т гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх журам батлах тухай ЗГ-ын тогтоолын төсөл
3. Төсвийн сахилга бат, хариуцлагыг чангатган аудитын дүгнэлт зөвлөмжийн мөрөөр авч хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай ЗГ-ын тогтоолын төсөл
4. Засгийн газрын гадаад зээл, тусламжийн төслүүдийн үр ашиг, бүтээмжийг сайжруулах хүрээнд авч хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай ЗГ-ын тогтоолын төсөл
5. Засгийн газраас шуурхай авч хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай
6. ЗГХЭГ-ын бүтэц, орон тооны хязгаарыг шинэчлэн батлах тухай ЗГ-ын тогтоолын төсөл
7. Бусад асуудал
8. Экспортын нүүрс тээвэрлэлтийг эрчимжүүлэх талаар
Г.Занданшатарын Засгийн газар сарын өмнө байгуулагдсан. Эхэндээ овоо хэмнэлт гамналтын зарчим яриад байсан. Гэвчиг залгаа нь нэг л биш, ойлгомжгүй болоод эхэллээ.
Засгийн газар даваа гаригт ээлжит бусаар хуралджээ. Хачин шийдэлтэй албан даалгавар гаргасан байна. Засгийн газар: Бид юу хийх вэ гэж иргэдээс асууя гэж шийджээ. Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Засгийн газраас 100 хоногт багтаан хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай албан даалгаварт ард иргэдээс санал авч, нийгмийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн ажлыг энэ 100 хоногт хийж хэрэгжүүлэх арга хэмжээнд тусгахыг үүрэг болголоо гэж Хэвлэлийн алба нь мэдээлжээ.
Хэвлэлийн албаных нь мэдээллийг харахнээ уул нь хийх ажлынхаа нурууг гаргажээ. Албан даалгаварт: Бүх шатанд чиг үүргийн давхардлыг арилгаж, цомхон бүтцээр ажиллах, стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд болон түүний үүсмэл ордыг ашиглаж байгаа хуулийн этгээдүүдтэй хувьцааны хувь хэмжээг тогтоох асуудлаар хэлэлцээ хийх, анхан шатны хоршоодын үйл ажиллагааг бэхжүүлж, малчин хоршоологчид, ЖДҮ, үйлчилгээ эрхлэгчидтэй хамтран дундын хоршоо байгуулах, нийтэд хүлээлт үүсгэсэн авлига, албан тушаалын хэргийн шийдвэрлэлтийг эрчимжүүлэх талаар холбогдох хууль тогтоомжид нийцүүлэн шуурхай арга хэмжээ авч ажиллах зэрэг арга хэмжээг тусгасан гэнэ.
Гэвчиг Засгийн газар энд тусгагдсан ажлуудыг хэний ч санал гомдолгүйгээр хийх л ёстой.
Хамгаас чухал нь Монгол Улсын эдийн засаг эвгүйтээд ирснийг Засгийн газар өөрөө ард иргэдэд анхааруулсан. Г.Занданшатар Ерөнхий сайд Засгийн газраа байгуулаад л: Дэлхий дахинд геополитик, гео-стратегийн хурцадмал нөхцөл байдал үргэлжилж, худалдаа, тарифын дайн нүүрлэсэн нэн эгзэгтэй цаг үеийг улс орнууд, түүний дотор Монгол Улс туулж байна. Түүхий эдийн үнийн уналтаас шалтгаалж уул уурхайн цөөн тооны бараа бүтээгдэхүүнээс хэт их хамааралтай манай эдийн засаг хүндхэн сорилттой нүүр туллаа. Нүүрсний экспорт зогсонги байдалд орж, төсвийн орлого тасалдаж, гадаад валютын нөөц, монгол төгрөгийн ханшид сөрөг дарамт учирч, инфляц нэмэгдэж байна. Урьдчилсан тооцооллоор жилийн эцэст төлбөрийн тэнцлийн алдагдал 1 тэрбум ам.долларт хүрч магадгүй боллоо гэж мэдэгдсэн. Тэрнээс хойш бараг 1 сар өнгөрлөө.
Уул нь тэрээр ямар зам туулахаа ойлгосон байсан. Тийм учраас яаж хүндрэлээс гарахаа тооцох ёстой. Ард иргэдээс асууя гэж байгааг бодвол тэгж чадаагүй л бололтой. Шударга хэлэхэд Засгийн газар нөгөө ертөнцөөс ирсэн юм шиг цаг авч, ажил удах хэрэг байгаа юм уу. Шоудалгүй шууд эхлээд л хийх шаардлагатай ажил зөндөөн байхад. Ард иргэдийн хэдхэн хүсэлт тодорхой. Тэд: Татварын дарамтыг багасгаад өгөөч. Стратегийн ордуудаас Баялгийн сандаа хөрөнгө татаач. Эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэгийн үйлчилгээ, хүртээмжийг сайжруулаач л гэдэг. Гэтэл нь Засгийн газар Баялгийн сангаас л гэхэд баахан дөлөмтгийн байгаа бололтой нь. Саявтархан Засгийн газар хавиас иргэдийн дунд нэг судалгаа явуулжээ. Гэсэн нь тэрхүү судалгаанд хамрагдсан иргэдийн 60 хувь нь: Өмнөх Засгийн газрыг унагасан нь Ухаа худагтай холбоотой гэж хариулжээ. Тийм учраас Засгийн газар: Ухаа худгийнхантай тохиролцож байгаад ч хамаагүй Баялгийн сантай холбоё гэдэг арга зам бодож эхэлсэн байна. Энэ янзаараа цааш яадаг бол доо.
Хамгаас харамсам нь Засгийн газар хайран 1 сарыг хайнгадуухан өнгөрөөчихлөө. Зарчим яриад байсан ч бодлого нэгийг ч гаргасангүй. Тэгж байх зуурт чуулган хаах боллоо. Өмнө явж байсан төслүүдээ өөдтэйхэн хөдөлгөөд мөнгө оруулах шийдвэрийг УИХ-аар гаргуулж амжсангүй.
Эдийн засгийн цусны эргэлтийг богино хугацаанд сайжруулах бүх боломжийг алдчихсан л харагдаад байна. Засгийн газар зэснээс, алтнаас, нүүрснээс мөнгө олох боломжтой өмнө хөдөлчихсөн төсөл төсөөллүүд дээр ажиллаагүйгээс бодлогын хэмжээний гацаанд оржээ.
Нэгт: “Онтре” гацлаа. Оюутолгойн бүлэг орд таван лицензтэй. Энэний 3-ыг нь Монголын Засгийн газар, “Рио Тинто” 2-ын эзэмшилд байдаг. 2-ыг нь Канадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “Онтре” компани эзэмшдэг. Тэр хоёр лицензэд Оюутолгойн бүлэг ордын нийт нөөцийн 30 хувь нь багтдаг. Тэрхүү 2 лиценз “Онтре” компанийн эзэмшилд 2004 онд очсон. Гэтэл нь Монголын төр стратегийн ач холбогдол бүхий бүлэг ордын 34-50 хувийг хуулиараа эзэмших эрхтэй байдаг. Оюутолгойн 5 лицензийг 5-ууланг нь ийм зарчмаар эзэмшиж, ашиглах ёстой гэсэн үг. Тийм учраас “Онтре” компанийн эзэмшдэг 2 лиценз дээр хувь эзэмших Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах хэлэлцээг яаралтай хийх хэрэгтэй болсон. Энийг амжуулж чадсангүй. 1 сарын хугацаанд энийг хийгээд чуулган хаахаас өмнө өргөн барьчихсан бол том л боломж нээгдэх байж.
Хоёрт: “Алт” гацлаа. Трампын тарифаас болж нүүрсний экспорт буурах нь тодорхой л байсан. Тэрийг алтны наймаагаар нөхөх бодлого Засгийн газраас гарсан байдаг юм. Тэр үргэлжилж УИХ-аар Алт-3 аянаа хэлэлцүүлсэн ч ард нь гарч барсангүй. Дараагийн чуулган хүртэл хойшилж байна. Засгийн газар өнгөрөгч баасан гаригт хуралдаж алтны олборлолтыг тусгай хамгаалалттай газарт явуулах уу, үгүй юу гэдгийг шийдэж чадаагүй. Энэнээс болоод УИХ-д өргөн барих тогтоол нь гацжээ. Харин УИХ-д төсвийн хэмнэлтийн тодотголтой нь хамт өргөн баригдсан Алт-3 аяны талаарх тогтоол нь Засгийн газарт чиглэл өгөх л утгатай гарах нь. Тэр нь алтны олборлолтыг бодитоор нэмэгдүүлэх эрх зүйн суурь болж чадахгүй. Тэгээд гацчихлаа.
Гуравт: Нүүрс гацлаа. Уул нь Гашуунсухайт-Ганцмодны төслөөр 80 сая тн нүүрсэнд жишиг үнэ тогтоох УИХ-ын шийдвэрийг гаргуулж, мөн Биржийн үнийг улирлын дунджаар боомт тус бүрээр тооцох зохицуулалтыг ч энэ чуулганаар амжуулсан бол нүүрсний экспорт, орлого нь бодлогын түвшинд гацаанд орохгүй байв. Өнөөдөр Ганцмод дахь нүүрс ачиж буулгах нафтын талбай дүүрч бөөгнөрөл овоорол үүссэн байна. Энэ ачиж буулгах талбайн эздийн бодлогоор л Монгол Улсын эдийн засаг бүхэлдээ хохирч байгаа. Байдал ийм болсон. Уул нь Уул уурхайн сайд энүүгээр сагс гээд сагсагнаж явахаар нафтын талбай дээр очиж зохицуулалт хийж ажилласан бол нүүрсний бодлого ингэж гацаанд орчихгүй л байж.
Ингээд жамаараа шахуу бүтчих байсан эдийн засгийн боломжууд царцаж, зэс алт нүүрсний бодлогууд гацлаа.
Гэтэл нь Засгийн газар өнгөрөгч 1 сарыг хөнгөн хөнгөн шоу маягийн арга хэмжээнүүд зохиож, зарим сайд нь лекц уншиж афоризм хэлээд, агаарын гэгддэг улс төр аялуулсаар дуусгалаа. Гадуур дотуур ам дамжиж буй албан болон албан бус мэдээллүүдээс дүгнэхэд Засгийн газрын ирээдүйг сайнаар харахад хүндхэн болж байна. Засгийн газар хэдэн Ерөнхий сайдтай нь ойлгогдохоо болилоо. 15 толгойтой… гэдэг шиг боллоо. Тэр ч бүү хэл танхим дотроосоо Засгийн газраа дэгээдчих гээд байна. Тийм сайд байна гээд бодчих. Энэ юу ч биш. Ард иргэд байтугай УИХ-ын гишүүд хүртэл Засгийн газарт легитим өгөх талаар биш: Бүтэхгүй ээ гээд толгой сэгсэрч шогшроод явдаг болжээ. Сар болоод тараа таниулж буй Засгийн газар цаашаа хэр хол, хэдий удаан явж чадах бол доо гээд байна цаагуур чинь.
Ерөнхийдөө эдгээр нь том төслүүдийг хөдөлгөх хэцүү гэдгийг нотолж буй. Тэр хэцүүг давахын тулд Засгийн газрыг УИХ-д нөлөө бүхий том намтайгаа хамтарч байгуулахаас өөр арга замгүй гэдгийг ч харуулж буй. Гэсэн нь эрх баригч нам ийм гарцаагүй арга замаас хазайж дангаараа ч биш, олигтой хамтарсан ч биш хоёрын хооронд Засгийн газрыг байгуулсан. Үр дагаварт нь том төслүүд, эдийн засгийн гол бодлогууд эхнээсээ нуран унаж буй нь энэ юм
, 09-нд баруун, төв, говийн аймгуудын нутгийн зарим газар, зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар, 10-нд нутгийн хойд хэсгээр, 11-нд төв болон говийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар, 12-нд баруун аймгуудын ихэнх нутгаар, 13-нд баруун аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, төвийн аймгуудын ихэнх нутаг, говийн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр, 14-нд төв болон зүүн аймгуудын зарим газраар, 15-нд Халх голын сав газраар бороо, дуу цахилгаантай аадар бороо орно.
Салхи: Ихэнх хугацаанд ихэнх нутгаар секундэд 5-10 метр, борооны өмнө салхи түр зуур ширүүснэ.
Агаарын температур: 09, 10, 13-нд нутгийн хойд хэсгээр бага зэрэг сэрүүсэх боловч бусад хугацаанд Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс, Эг, Үүр голын хөндийгөөр шөнөдөө +8…+13 градус дулаан, өдөртөө +22…+27 градус, говийн бүс нутаг, Орхон-Сэлэнгийн сав газар болон Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар шөнөдөө +18…+23 градус, өдөртөө +34…+39 градус, бусад нутгаар шөнөдөө +13…+18 градус, өдөртөө +25…+30 градус дулаан байна.
Улаанбаатар хот орчмын 10 хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
Хур тунадас: 08, 13-нд бороо, 09,10,11-нд бага зэргийн бороо орно, дуу цахилгаантай.
Салхи: Ихэнх хугацаанд секундэд 5-10 метр, борооны өмнө салхи түр зуур ширүүснэ.
Агаарын температур: 09, 10-нд бага зэрэг сэрүүсч шөнөдөө +9…+14 градус, өдөртөө +21…+26 градус дулаан байна. Бусад хугацаанд халж шөнөдөө +12…+17 градус, өдөртөө +26…+31 градус дулаан байна.
“Өдрийн сонин”-ы лхагва гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.
“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт УИХ-ын гишүүн, Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооны дарга Ж.Золжаргал “Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрөнгө оруулалт,бизнесийг дэмжих хэрэгтэй байна” гэснийг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, Япон улсын Цог жавхлант эзэн хаан Нарүхито, эрхэм дээд хатан Масако нартай албан ёсны уулзалт хийлээ
“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт нийтлэлч Баабарын “Дайны дараах монгол-японы харилцааг
хэвийн болгох хоёр талын чармайлт” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ
INEOS Grenadier:”G-Class”-ийн төрхтэй, “Land Cruiser”-ийн хүчтэй, “Defender”-ийн зоригтой хослол
- Засгийн газар эдийн засгийн боломжуудыг царцааж, зэс, алт, нүүрсний бодлого гацлаа
- Сэтгэлийн байгаль буюу “талын булаг”-ийн жаргал
АРЫН НҮҮР: Наадмын өмнөхөн Ховдын бөхийн галд болсон хөгжилтэй явдал
Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы лхагва гаригийн дугаараас уншаарай.
Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://tsahim.dnn.mn/login
Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.
Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.
Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.
“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу
“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ
2024 оны 12-р сард анх эхэлсэн “Junior Club League” өнөөдөр буюу 2025 оны 7-р сарын 8-нд аваргын тоглолтуудаар албан ёсоор өндөрлөлөө.
Монголын сагсан бөмбөгийн спортын түүхэн дэх хамгийн олон хүүхэд хамарсан, хамгийн өргөн хүрээтэй зохион байгуулагдсан энэхүү лиг нь 7 сарын турш үргэлжилж, өсвөрийн спортыг нэг шат ахиулсан онцгой үйл явдал боллоо.
Нийт 116 баг, 1,750 гаруй өсвөрийн тамирчин энэхүү тэмцээнд хурд хүч, ур чадвар, авхаалж самбаагаа сориод зогсохгүй 3 өөр насны ангилалд өрсөлдөн, амжилт, нөхөрлөл, багийн хүч, ёс зүй зэрэг үнэт зүйлсийг биеэрээ мэдэрч, өөрсдийгөө нээсэн том сургуулийг төгслөө.
218 өдрийн турш, нийт 31 долоо хоногийн турш үргэлжилсэн энэ тэмцээн нь зүгээр нэг спортын уралдаан биш, харин ирээдүйгээ бүтээх хүсэл мөрөөдөл, тэмүүллээр дүүрэн хүүхдүүдийн баяр юм.
Талбай дээр өрнөсөн тоглолт бүрт инээд, баяр хөөр, урам зориг, заримдаа нулимс, гэхдээ хамгийн гол нь өсч хөгжих, хичээх хүсэл тэмүүлэл юм.
Энэхүү лигийг амжилттай хэрэгжүүлж, монгол хүүхдүүдийн бие бялдар, сэтгэл зүй, багаар ажиллах чадвар, спортын ёс зүйд үнэтэй хөрөнгө оруулалт хийсэн бүх оролцогч клубууд, дасгалжуулагчид, эцэг эхчүүд, зохион байгуулагчдад гүн талархал илэрхийлье.
Цагдаагийн байгууллагаас энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар 76,267 хэрэгт мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж, өнгөрсөн 7 хоногт 630 хэргийг нь шүүхэд шилжүүлэх саналтай прокурорын байгууллагад хүргүүлсэн байна.
Үүнээс: Хүний амьд явах эрхийн эсрэг 12, Хүний эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг 224, Хүний бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг 15, Өмчлөх эрхийн эсрэг 223, Олон нийтийн аюулгүй байдал, ашиг сонирхлын эсрэг 17, Хүрээлэн байгаа орчны эсрэг 16, Хөдөлгөөний аюулгүй байдал, тээврийн хэрэгслийн ашиглалтын журмын эсрэг 112, бусад 11 хэрэг байна.
Зөрчлийн шинжтэй 121,093 үйлдэлд зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж, нийт зөрчлийг шийдвэрлэсэн байна.
Нийт шийдвэрлэсэн зөрчлийн 119,951 зөрчлийг эрх бүхий албан тушаалтнаас буюу цагдаагийн алба хаагч шийдвэр гаргаж, 1142 зөрчлийг шүүхээр шийдвэрлүүлсэн байна.
Үүнээс: Олон нийтийн газарт зүй бусаар биеэ авч явах 3257, Танхайрах 181, Хүний биед халдах 310, Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль зөрчих 184, Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчих 115,452, бусад 1709 зөрчил байна.
Эдгээрээс хүүхдийн эрхийг зөрчсөн 63 иргэнд 18,900,000 төгрөгийн торгуулийн шийтгэл оногдуулж, удаа дараа гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдсэн 163 иргэнийг шүүхээр 7-30 хоног баривчлуулах саналыг хүргүүлж, шийдвэрлүүлжээ.
Шалгаж шийдвэрлэсэн онцлог зөрчлийн талаарх:
Цахим орчинд энэ оны 06 дугаар сарын 22-ны шөнө “Эмэгтэйчүүд гудамж талбайд зодолдож байна” гэх бичлэг нийтлэгдсэн.
Баянголд дүүргийн нутаг дэвсгэрт гарсан бусдын биед халдаж, зодсон үйлдэлд тус дүүргийн цагдаагийн газраас зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж, иргэн Г ийн хүний биед халдаж, зодсон үйлдэлд өнгөрсөн 7 хоногт Зөрчлийн тухай хуулийн 5.3 дугаар зүйлд зааснаар 100 нэгжээр торгох шийтгэл оногдуулсан.
Он гарсанаас хойш цагдаагийн байгууллагаас Монгол Улсын Үндсэн хуульд зааснаар хүний халдашгүй чөлөөтэй байх эрхэнд халдсан бусдын биед хохирол учруулахгүйгээр зодсон халдсан 9397 иргэний үйлдэлд зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг явуулж, хуульд заасны дагуу хариуцлага оногдуулж шийдвэрлээд байна.
Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуульд заасан мэдээлэл нээлттэй, ил тод, үнэн зөв байх, бодитой мэдээллээр хангах үндсэн зарчмын дагуу гэмт хэргийн мөрдөн шалгах ажиллагааны талаарх мэдээллийг Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 14 дэх заалт, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 29.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасныг чанд баримтлан товч байдлаар олон нийтэд мэдээлж байгаа болно.
Монголын үндэсний бөхийн холбооны Европ дахь салбар холбоонооноос санаачлан зохион байгуулдаг дархан аварга Ж.Мөнхбатын нэрэмжит үндэсний бөхийн Европын аварга шалгаруулах ll барилдаан хийнэ.
Энэ удаагийн барилдааныг Унгар Улсын нийслэл Будапешт хотноо 2025 оны аравдугаар сарын 4-5-ны өдрүүдэд зохион байгуулагдахаар товлогджээ. Ерөнхий зохион байгуулагчаар МҮБХ-ны Европ дахь салбар холбоо, хамтран зохион байгуулагчаар Унгар дахь Монголчуудын хамтын холбоо ТББ ажиллаж байна.
Саяхан Хөвсгөл аймгийн Арбулаг сумын сургуулийн математикийн багш хуурамч диплом ашигласан хэрэгт буруутгагдаж, 126 сая төгрөгийг улсад төлөх шийдвэр гарснаар сэтгэл санааны хямралд орж, амиа хорлосон харамсалтай хэрэг гарсан. Тэгвэл энэ хэргийн талаар хуульч, өмгөөлөгч Б.Түвшинтөгстэй ярилцлаа.
-Олон нийт бүтэн 12 жилийн цалин буюу 126 сая төгрөгийг эргүүлэн төлүүлэх шүүхийн шийдвэр хэтэрхий харгис байсан гэж шүүмжилж байна. Хуульч хүний үүднээс та энэ асуудалд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Амиа хорлосон залуу багшийн асуудалд хэд хэдэн ойлгомжгүй зүйлс ажиглагдсан. Хөдөлмөрийн тухай хуульд цалин, нэмэлт урамшуулал гэх ойлголтууд бий. Энэ нь хөдөлмөрлөх эрхийн харилцаанаас үүдэлтэй юм. Ажилтан гэрээгээр хүлээсэн чиг үүргийнхээ дагуу ажил үүргээ гүйцэтгэнэ. Ажил олгогч түүнд нь тохирсон цалин хөлсийг олгоно гэх агуулгатай ойлголт байгаа. Тэгэхээр амиа хорлосон залуу багш болон ажил олгогч хооронд ямар эрх зүйн харилцаа үүссэн юм бэ гэдэгт хамгийн түрүүнд дүгнэлт хийх ёстой. Тус багшийн гүйцэтгэж байсан үүрэг нь өөрөө зүгээр л диплом үзүүлээд улсаас цалин авах ажил байсан юм уу.
Эсвэл хөдөлмөрийн гэрээ байгуулаад түүнд заагдсан ажил үүргээ гүйцэтгээд цалин хөлс авах ажил байсан юм уу гэдгээ тодорхой болгомоор байна. Яг ямар эрх зүйн харилцаа үүссэн юм бэ гэдэгт зөв дүгнэлт хийх хэрэгтэй. Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар амиа хорлосон багш, тухайн сургууль хооронд хөдөлмөрийн гэрээний эрх зүйн харилцаа үссэн.
Тэгэхээр улс яагаад энэ багшид цалин олгосон юм бэ гээд аваад үзвэл хөдөлмөрийн гэрээний эрх зүйн харилцаа үүссэн учраас гэж дүгнэгдэж байгаа юм. Хамгийн гол нь энэ гэрээ үндэслэлгүй, хүчингүй, тухайн багш ямар ч хийгээгүй байж цалин авсан гэх дүгнэлт гараагүй. Өөрөөр хэлбэл тухайн багш хөдөлмөрийн г э рээ байгуулсан. Гэрээгээр хүлээсэн ажил үүргээ гүйцэтгэсэн. Ажил олгогч буюу төр тухайн багшийг ажлуулсан учраас гүйцэтгэсэн ажил төрөлд нь тохирсон цалин хөлс олгох үүргээ биелүүлээд өдийг хүртэл явсан.
Харин амиа хорлосон залуу багш хөдөлмөрийн гэрээний эрх зүйн харилцаа үүсгээд ажил үүргээ гүйцэтгээд, түүндээ тохирсон цалин авч байсан гэх энэ агуулга дээр шүүх ерөөсөө дүгнэлт хийхгүй байгаа.
Өөрөөр хэлбэл шүүх тухайн амиа хорлосон багшийг хуурамч диплом үзүүлээд л улсаас баахан мөнгө авсан юм шиг ойлголт төрүүлээд байна.
Хуульч хүнийхээ хувьд шүүх энэ асуудал дээр буруу дүгнэлт хийсэн болов уу гэх өнцөгтэй байгаа. Хэрвээ тухайн багш хуурамч диплом ашиглаад 12 жилийн турш авсан нийт 126 сая төгрөгийн цалин нь өөрөө төрд учруулсан хохирол юм бол шүүх ийм үед яах ёстой вэ гэх асуудал яригдана.
-Тэгвэл шүүх ийм яах ёстой вэ?
-Тухайн багшийн 12 жил тасралтгүй төрд зүтгэсэн хөдөлмөрт шударга дүгнэлт хийх ёстой. Бүтэн 12 жилийн хөдөлмөрийг юу гэж үзэх вэ. Хамгийн гол нь үүн дээр дүгнэлт хийхгүй байна. Би бас ийм кейс дээр ажлаад прокурорын нэхэмжилсэн үнийн дүнг бууруулсан. Мэдээж төлбөр бол гарч байсан. Тэгэхээр тухайн багшийн хүч хөдөлмөр, мэдлэг боловсролоо зориулан түмний хүүхдийн төлөө зүтгэсэн энэ бүх цаг хугацааг яах ёстой вэ гэдэгт шүүх дүгнэлт хийх ёстой. Өөрөөр хэлбэл тухайн багшаас маш олон хүүхэд мэдлэг боловсрол авч бэлтгэгдээд Монгол Улсад үр өгөөжөө өгсөн шүү дээ.
Энэ хэрэгт өөр нэг асуудал байна. Жишээлбэл, цалинг төрөөс олгожээ. Тухайн багш ч төрөөс цалин хөлс авчээ. Тэгвэл энэ цалинг дипломд үндэслэж олгоод байгаа юм уу. Эсвэл хийсэн ажил, тухайн багшийн үр бүтээмж, цаг хугацаанд тулгуурлаж олгосон байна уу гэдэгт бас дүгнэлт хийх ёстой. Докторын дипломтой хүнд нэмэгдэл гэж олгодог. Хуурамч докторын дипломтой хүн нэмэгдэл авч байсан бол үүнийг өчиггүй хураан авч болно. Яагаад гэвэл тухайн хүн юу ч хийгээгүй. Зөвхөн доктор гэдэг хуурамч диплом ашиглаад нэмэгдэл авсан. Энэ бол жинхэнэ дипломд үндэслэж олгосон цалин хөлс, нэмэгдэл шүү дээ. Харин тухайн багшид олгосон 12 жилийн 126 сая төгрөгийн цалин бол хуурамч дипломтой эсэхээс үл хамааран гэрээгээр хүлээсэн ажил үүргээ гүйцэтгэснийг нь үнэлж олгосон юм. Гэтэл багшийн хөдөлмөрийг үнэлээд олгосон 12 жилийн цалинг эргээд хохирол байдлаар шаардсан нь буруу. Нэг талаасаа энэ асуудал хүний эрхийн маш том зөрчил шүү. Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасны дагуу үүргээ биелүүлээд цалин хөлсөө авсан байхад дипломд үндэслэж цалин олгосон мэт дүгнэлт хийсэн шүүхийн шийдвэр үнэхээр харгис байна. Бүхэл бүтэн 126 сая төгрөгийг энгийн иргэн юугаараа төлөх вэ гэдэг өөрөө асуудалтай шүү дээ. Амиа хорлосон багшийн хувьд 12 жил хөдөлмөрлөж олсон цалингаараа зөвхөн анхдагч хэрэгцээгээ л хангадаг байсан. Өдөр хоногоо болгоод л амьдардаг байсан залуу хүн. Энэ бол хурааж, хуримтлуулсан мөнгө биш. Ахуйн амьдралдаа зарцуулаад явсан байхад энэ бол үнэхээр хүнлэг бус байна. Хүн ёсныхоо үүднээс тухайн багшийн нөхцөл байдлыг авч хэлэлцэх ёстой байсан.-Та хуульч хүний хувьд ийм кейс дээр шүүх яах ёстой гэж бодож байна вэ? – Жишээлбэл ийм кейс дээр хохирогчоор тогтоогддог этгээд бий. Энэ нь сургууль, төрийн өмчит компани гэх мэт газрууд төрийг төлөөлөөд хохирогчоор явдаг. Ажиглаад байхад эдгээр газрууд хэзээ ч төр хохироод, алдсан мөнгөө авах гээд байгаа юм шиг ханддаггүй. Төрийг төлөөлж, хохирогчоор тогтоогдсон газрууд заавал мөнгөө буцааж авах ёстой гэж дайрдаггүй. Ер нь бол ийм хандлага гаргадаггүй. Хохирогчид туслалцаа үзүүлээд явж байгаа хуульч, өмгөөлөгчдийн хувьд хуурамч диплом ашигласныг зөвтгөх аргагүй. Хариуцлага хүлээх ёстой. Гэхдээ олгосон мөнгө нь өөрөө дипломыг үндэслэж олгоогүй гэдгийг шийдвэрлүүлж болохоор байгаа юм. Хамгийн анхны нэг, хоёр тохиолдол дээр цалинг хохирол гэх байдлаар шийдвэрлэсэн нь улс орон даяар ийм тогтоох үндэс болсон. Өөрөөр хэлбэл, шат шатны шүүх гэдэг ч юм уу. Тухайн багшийн кейс ямар байсныг би сайн мэдэхгүй. Гэхдээ хуурамч дипломтой асуудал шүүхээр шийдэгдээд явснаас хойш нийслэлд миний санаж байгаагаар залилангийн хохирол гэж шийдээд ийм жишиг тогтсон. Ийм тохиолдолд хууль ингэж хэрэгждэг юм байна гэдэг иймэрхүү жишиг тогтоогоод орон нутгийн дипломын асуудалтай багш нарыг ч адилхан шийдээд явсан юм шиг надад ажиглагддаг. Одоо дээд шатны хууль шүүхийн байгууллагууд хэдий хуурамч дипломтой ч багш нарын ажилласан цаг хугацааг яаж үнэлэх вэ гэдэгт тайлбар хийж, зөв жишиг тогтоохгүй бол хүний амь нас хүртэл асуудал хурцаар хөндөгдөж байна.
-Тухайн багш давж заалдаж болоогүй юм болов уу?
-Бүх маргаан гурван шатны шүүхээр шийдвэрлэгдэх ёстой. Амиа хорлосон багшийн кейс өөрөө анхан шатны шүүх дээрээ дууссан юм уу гэдгийг би сайн мэдэхгүй байна. Тухайн үед давж заалдаагүй бол тухайн багш хуулийн мэдлэггүйгээсээ болоод хэрэг явдал анхан шатан дээрээ дууссан байхыг үгүйсгэхгүй. Яагаад гэвэл өөрийн амиа гаргуунд нь гаргах хүртэл хэмжээний гомдолтой байсан хүн “Би төлнө. Зөвшөөрч байна” гэх байдлаар энэ асуудалд хандаагүй нь ойлгомжтой. Тийм учраас хуулийн мэдлэггүй эсвэл хууль зүйн туслалцаа авах санхүүгийн нөхцөл байдал тааруу байсан ч байж болно. Миний хувьд хуулийн мэдлэггүйгээсээ үүдэн гомдол гаргах хугацаа дуусаад гомдлыг нь хүлээж аваагүй ийм нөхцөл байдал үүсээд шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болсон юм болов уу гэж бодож байна.
-Тухайн багшийн эхнэр ажлын байрны тодорхойлт, гаргасан амжилт, үр бүтээмжийг нь шүүх нэг ч сөхөж харалгүйгээр шийдвэр гаргасан гэж ярьсан. Тэгвэл иймэрхүү баримтыг авч шүүх хэлэлцдэггүй юм уу?
-Мэдээж энэ хэрэгт иймэрхүү баримтуудыг сөхөж харах ёстой. Харахгүй байна гэж байхгүй. Хамгийн гол энэ баримтуудыг үнэлэх, үнэлэхгүй нь өөрөө хэргийг шийдэж байгаа шүүгчийн үзэмжийн асуудал. Хуулиар олгогдсон нотлох баримт үнэлэх зохицуулалттай холбоотой шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл амиа хорлосон багшийн хэрэгт иймэрхүү баримтууд авагдсан боловч үнэлээгүй агуулгатай процесс явагдсан гэж би бодож байна.
Үндэсний их баяр наадмын хүрээнд “Үндэсний хувцасны өдөр”-ийг тохиолдуулан “Дээлтэй Монгол” наадмыг өнөөдөр төв талбайд зохион байгуулж байна.
Монголчуудын уламжлалт өв соёл, үндэсний хувцасны язгуур хэв шинж, угсаатны дээл хувцас, эд хэрэглэл, соёлын биет бус өвийг сурталчлах замаар нийслэл Улаанбаатар хотыг олон улсад сурталчлах, жуулчдын хэрэгцээнд нийцсэн хотын аяллын бүтээгдэхүүн, шинэлэг үйлчилгээг бий болгоход чиглэсэн уг наадмыг энэ жил 19 дэх жилдээ зохион байгуулж байгаа юм.
Энэ жилийн наадамд нийслэлийн зургаан дүүргийн иргэдээс гадна 21 аймгийн аж ахуй нэгж байгууллага, жижиг дунд үйлдвэр, үйлчилгээ эрхлэгчдийн 60 орчим төлөөлөл хүрэлцэн ирж, баярын жагсаалд оролцсон юм. Нийтдээ 7000 гаруй оролцогч үндэсний хувцсаараа гоёж жагслаа.
Түүнчлэн “Дээлтэй Монгол” наадмын үеэр:
- Шилдэг дүүрэг
- Шилдэг аж ахуйн нэгж байгууллага
- Шилдэг дээл урлаач
- Хамгийн сайхан дээлтэй гэр бүл
- Хамгийн сайхан дээлтэй оролцогч /эрэгтэй, эмэгтэй/
- Монгол үндэсний хувцастай гадаадын шилдэг оролцогч /эрэгтэй, эмэгтэй/
- Хамгийн сайхан дээлтэй гадаад хүүхэд /эрэгтэй, эмэгтэй/
- Хамгийн сайхан дээлтэй хүүхэд /эрэгтэй, эмэгтэй/ зэрэг номинаци шалгаруулах юм.
Мөн үндэсний хувцасны загварын үзүүлбэр, үндэсний тоглоом, наадгай, дээл, хувцас урлаачдын үзэсгэлэн худалдаа болж байгаагаас гадна хүүхэд залуучуудад зориулсан орчин үеийн хамтлаг дуучдын тоглолт болж буй.
НЗДТГ, нийслэлийн Аялал жуулчлалын газар, Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын яам, Улсын хүүхэд залуучуудын театр, Монголын Аялал жуулчлалын холбоо болон “Монгол костюмс” төв хамтран “Дээлтэй Монгол” наадмыг зохион байгуулж байна.
