Categories
мэдээ нийгэм

“Даншиг наадам-Хүрээ цам 2025” энэ сарын 28, 29-ны өдрүүдэд болно

Монголчуудын омогшил болсон хүрээ цам, даншиг наадам энэ сарын 28,29-ны өдрүүдэд Хүй долоон худагт зохион байгуулах гэж байна. Энэхүү наадам дэлхийд цөөн үлдсэн нүүдэлчдийн уламжлалт ахуй соёлыг харуулдгаараа онцлог. Хүрээ цам даншиг наадам энэ жилээс Нийслэл хотын иргэдийн баяр болж зохион байгуулагдаж байгаа юм. Энэ удаагийн даншиг наадмаар бөхийн барилдаан, хурдан морины уралдаан, хур харваа, уухай, шагай харваа, цам харайх ёслол, лам нарын дунд ном хаяалах тэмцээн, балин урлалын тэмцээн зэрэг шашин, соёлын үйл ажиллагаа болох ажээ. Мөн Улаанбаатар хотын түүхэн гэрэл зургийн үзэсгэлэн, ЖДУ эрхлэгчдийн үзэсгэлэн худалдаа зэрэг арга хэмжээ зохион байгуулагдах юм.

Categories
гадаад мэдээ

Фридрих Мерц: Дайн засгийн газрыг эв нэгдэлтэй байхыг шаардаж байна

Германы өнөөгийн Эвслийн засгийн газрын нөлөө бүхий нэг гол хэсэг болж буй Социал демократ намын хэсэг гишүүд болох тус намын парламентын бүлгийн дарга асан Мютзенхэн Рольфман, намын дарга асан Мютзенхер Ролфман, гадаад бодлогын шинжээч Ральф Штегнер зэрэг олон арван гишүүн гарын үсэг зурсан “Германы Засгийн газар цэрэгжүүлэлтийг зогсоож, Оростой хэлэлцээ эхлүүл” гэж уриалаад “Засгийн газраас хэрэгжүүлж эхэлсэн цэрэгжилтийн түгшүүр төрүүлсэн үг хэллэг, асар их зэвсэг үйлдвэрлэх хөтөлбөрүүд нь Герман, Европын аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэхгүй, харин ч тогтворгүй байдал, НАТО, Оросын хооронд аюул заналхийлэл нэмэгдүүлэхэд хүргэж байна” гэсэн тунхаг бичиг гаргасан. Харин энэхүү тунхагийг Социал демократ намын гишүүд санал нэгтэй хүлээж аваагүй юм.

Тухайлбал, Бундестаг дахь Социал демократ намын бүлгийн Дотоод бодлогын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Себастьян Фидлер уг баримт бичгийг “эгдүүцэл төрүүлсэн, төөрөгдүүлсэн, уур хүргэх зүйл” гэсэн бол тус намын Гадаад бодлогын хорооны гишүүн Адис Ахметович “Энэ баримт бичиг нь агуулгын хувьд ихээхэн эргэлзээтэй. Хэрвээ манай намын бага хурлаар энэ уриалга, тунхагийг хэлэлцүүлсэн бол олонхын санал авахгүй байсан” гэж мэдэгдсэн юм.

Энэхүү тунхаг бичиг гарсны маргааш нь ХБНГУ-ын канцлер Фридрих Мерц “ОХУ-аас Украины эсрэг эхлүүлсэн дайн холбооны засгийн газрыг эв нэгдэлтэй байхыг шаардаж байна. ХБНГУ-ын Социал демократ намын зарим нөлөө бүхий гишүүд Оросын эхлүүлсэн дайны тухай тунхаг бичиг гаргаж, уг баримт бичгийг зохиогчид Германы гадаад, аюулгүй байдлын бодлогын чиг хандлагыг өөрчлөх, ялангуяа Оростой ойртохыг уриалсан байна.

Харин холбооны засгийн газар ОХУ-ын Украины эсрэг явуулж буй дайн болон энэ дайны үр дүнгийн талаар бүрэн нэгдмэл байр суурьтай байгаа. Би энэ эв нэгдлийг цаашид ч хэвээр хадгална гэж найдаж байна” гэж мэдэгдэв. Ерөөс ХБНГУ-ын Социал демократ намын хуучинсаг удирдлагууд Кремлээс ил, далд санхүүждэг нь нэгэнт уламжлал шахуу болсон зүйл билээ.

Categories
мэдээ нийгэм

ТЭЦ-3 уулзвараас Говь ХК-ны уулзвар хүртэлх замыг хэсэгчлэн хааж, шинэчилнэ

ТЭЦ-3 уулзвараас Говь ХК-ны уулзвар хүртэлх авто замыг хэсэгчлэн хааж шинэчилнэ. Тодруулбал, Хан-Уул дүүрэг, 3-р хороо, Ажилчны гудамжны хэсэгчилсэн засвар, шинэчлэлтийн ажлын хүрээнд ТЭЦ-3 уулзвараас Говь ХК-ны уулзвар хүртэлх 1 км авто замыг хааж шинэчилнэ.

Тус замыг өнөөдөр буюу зургаадугаар сарын 13-ны оройн 23:30 цагаас хааж, засварын ажлыг энэ сарын 16-ны өглөөний 06:00 цаг хүртэл үргэлжлүүлэхээр төлөвлөжээ. Энэ хугацаанд авто замын асфальтбетон хучилт болон тэмдэглэгээний ажил хийгдэх тул иргэд, жолоочдод бусад замыг сонгон хөдөлгөөнд оролцохыг Нийслэлийн замын хөгжлийн газраас анхаарууллаа.

Categories
мэдээ улс-төр цаг-үе

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Төрийн үрэлгэн зардлаа багасгаж, төр өөрөө бүсээ чангалах зарчим баримтална

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Гомбожавын Занданшатарын хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

“Монгол Улсын ард иргэд ээ,

Монгол Улсын Их Хурлын дарга, эрхэм гишүүд ээ,

Өндөр үүрэг хариуцлага, итгэл хүлээлгэж Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар тохоон томилсон Та бүхэнд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье.

Засгийн газрын тэргүүний өндөр хариуцлагатай албан тушаалд нэрийг минь дэвшүүлсэн Монгол Ардын Нам, журмын нөхдөдөө, Намын шийдвэрийг дэмжиж, намайг Ерөнхий сайдаар томилуулах саналаа Улсын Их Хуралд өргөн барьсан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Танд энэ талархлыг хамтатган дэвшүүлье.

Шударга ёс, баялгийн тэгш хуваарилалт, мега төслүүд, бүсчилсэн хөгжил, Шинэ сэргэлт зэрэг томоохон бодлого, зорилт дэвшүүлж, зохих үр дүнд хүргэсэн Монгол Улсын 32, 33 дахь Ерөнхий сайд Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ болон түүний тэргүүлсэн Засгийн газрын танхимын гишүүдэд хүндэтгэл илэрхийлж буйг минь хүлээн авна уу.

Шинээр байгуулагдах Засгийн газар Монгол Ардын Нам, Ардчилсан нам, ХҮН намын 2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуульд дэвшүүлсэн мөрийн хөтөлбөрийн зорилтуудыг тусгасан, хамтарсан Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж, амжилт ололтыг улам бататгаж ажиллах болно.

Эрхэм гишүүд ээ,

Дэлхий дахинд геополитик, гео-стратегийн хурцадмал нөхцөл байдал үргэлжилж, худалдаа, тарифын дайн нүүрлэсэн нэн эгзэгтэй цаг үеийг улс орнууд, түүний дотор Монгол Улс туулж байна.

Түүхий эдийн үнийн уналтаас шалтгаалж уул уурхайн цөөн тооны бараа бүтээгдэхүүнээс хэт их хамааралтай манай эдийн засаг хүндхэн сорилттой нүүр туллаа.

Тухайлбал, манай улсын эдийн засаг сүүлийн дөрвөн жилд дунджаар таван хувиар өсөж байсан бол 2025 оны эхний улиралд эдийн засгийн өсөлт хоёр дахин буурлаа.

Нүүрсний экспорт зогсонги байдалд орж, төсвийн орлого тасалдаж, гадаад валютын нөөц, монгол төгрөгийн ханшид сөрөг дарамт учирч, инфляц нэмэгдэж байна.

Урьдчилсан тооцооллоор жилийн эцэст төлбөрийн тэнцлийн алдагдал нэг тэрбум ам.долларт хүрч магадгүй боллоо.

Мөн эрчим хүчний системийн найдвартай, тасралтгүй үйл ажиллагаанд гэнэтийн эрсдэл үүслээ.

Тиймээс эдийн засгаа тогтворжуулж, иргэдийнхээ орлого, амьжиргааг тамиржуулах, эрчим хүчний гэнэтийн доголдол зэрэг тулгамдсан асуудлуудыг нэн яаралтай шийдвэрлэх шаардлага үүслээ.

Эрсдэл, сорилтыг даван туулах, ҮНДЭСНИЙ СӨРӨН ТЭСВЭРЛЭХ ЧАДАВХЫГ бүх түвшинд төлөвшүүлэх нь шинэ Засгийн газрын нэн тэргүүний зорилт байх болно. Монголчууд бид гадаад, дотоод таагүй нөхцөлөөс хохирч биш, хожиж гарах ёстой.

Үүний тулд Засгийн газар Үндэсний аюулгүй байдал, монгол хүний эрх ашигт заналхийлж, итгэлийг нь үгүй хийж, мөрөөдлийг нь сүүдэртүүлж байгаа асуудлуудыг эрэмбэ, шат дараатай шийдвэрлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

Улсын эдийн засаг хүнд байгааг шулуухан хэлье. Зардлаа багасгаж, орлогоо хэмнэхээс өөр сонголт бидэнд алга.

Гэхдээ эрсдэлийг даван туулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэхдээ ард түмэн, аж ахуйн нэгжийнхээ нуруунд үүрүүлж, халаас хэтэвчийг нь тэмтрэх байдлаар биш, төрийн үрэлгэн зардлаа багасгаж, ТӨР ӨӨРӨӨ БҮСЭЭ ЧАНГАЛАХ зарчмыг барих ёстой гэж үзэж байна.

Тиймээс Монгол Улсын 2025 оны төсөвт нэн яаралтай ХЭМНЭЛТИЙН ТОДОТГОЛ хийж, төсвийн сахилга бат, ил тод, нээлттэй, нэгдмэл байдлыг чанд сахиж, хариуцлагын тогтолцоог эрс чангатгана.

Төсвийн зардал, ачааллыг нэмэгдүүлж байгаа төрийн нүсэр бүтцийг эмхлэн цэгцэлж, “ТООНООС ЧАНАРТ” шилжиж, цомхон, чадварлаг, бүтээмжтэй төрийн албыг бий болгох чиглэлд бодит алхмууд хийнэ.

Төрийн өмчит аж ахуйн нэгж, чиг үүрэг давхардсан үндэсний хороод болон үр ашиг муутай төрийн сангуудыг цэгцэлнэ.

Төрийн өмчит компаниудын тоог цөөлж, хувьчлалыг эрчимжүүлэн, засаглалыг сайжруулж, олон нийтийн хяналттай, цомхон, чадварлаг, үр өгөөжтэй байхуйц бүтцийн өөрчлөлтийг хийж, мэргэшсэн удирдлагын тогтолцоо нэвтрүүлэх нь зайлшгүй шаардлага мөн.

Манай Засгийн газар хөдөлмөрлөж байгаа хүн бүрийг, ажил олгогч – баялаг бүтээгч нараа бүх талаар дэмжиж ажиллах болно.

Тиймээс татвар, нийгмийн даатгалын сангийн цогц реформ хийж, иргэн, аж ахуйн нэгжийн татварын дарамтыг бууруулж, шаталсан, шударга татварын тогтолцоог бэхжүүлж, татварын бааз суурийг өргөтгөх арга хэмжээ авна.

Түүнчлэн хувийн хэвшлийн хийх боломжтой ажлыг төр хийхгүй байх зарчим баримтална. Төрийн зарим үйлчилгээний чиг үүргийг хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодоор гүйцэтгүүлж, эдийн засаг дахь хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэх чиг баримтална.

Мөн жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжих, инновац, бүтээмжийг дэмжсэн эрх зүйн шинэчлэл хийж, бизнесийн орчны хүндрэл, чирэгдлийг арилгаж, хувийн хэвшлийн өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлнэ.

Хүний хөгжил бол манай Засгийн газрын хамгийн том мега төсөл байх болно.

Шинэ Засгийн газар монгол хүний хөгжлийг бодлогынхоо цөмд нь, иргэдийнхээ эрхийг шийдлийнхээ голд нь тавьж асуудалд ханддаг, АРД ТҮМНИЙ төлөө ЗАСГИЙН ГАЗАР байхыг эрхэм зорилгоо болгож ажиллана.

Чадварлаг, бүтээмжтэй, эрүүл саруул, дэлхийд өрсөлдөх чадамжтай монгол хүний хөгжилд чиглэж, эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн хамгааллын цогц реформыг эрчимжүүлнэ.

Бүтээмж, гүйцэтгэл, үр дүнд суурилсан цалин хөлсний бодлогыг салбар бүрд нэвтрүүлнэ.

Халамжийн тогтолцоонд шинэчлэл хийж, ХАМГИЙН САЙН ХАЛАМЖ БОЛ ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ байх зарчмыг удирдлага болгоно.

Тэтгэврийн шинэчлэлийг эрчимжүүлж, нийгмийн даатгалын сангийн алдагдлыг бууруулж, удирдлага менежментийг шударга, ил тод, мэргэжлийн хөрөнгийн удирдлагын тогтолцоонд шилжүүлнэ.

Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг хэрэгжүүлж, “БАЯЛАГТАА ЭЗЭН МОНГОЛ” зорилтыг тууштай хэрэгжүүлнэ. Монгол хүн баялагтаа эзэн байх ёстой. Эзэн байхын учир нь өмчийнхөө зарцуулалтад хяналт тавих, үр өгөөжийг нь тэгш хүртэх учиртай байхад чиглэгдэнэ.

Энэ зарчмын үүднээс стратегийн ач холбогдол бүхий орд эзэмшигч аж ахуйн нэгжүүдтэй хийж буй хэлэлцээрүүдийг үргэлжлүүлэн, бодит үр дүнд хүргэнэ.

         Эрхэм гишүүд ээ,

Монголчууд бид Ардчилсан Үндсэн хуулиа батлаад 30 гаруй жилийг туулжээ.

Миний бие өнгөрсөн хугацаанд ард түмэн, төр засгийн дэмжлэгээр парламент, гүйцэтгэх засаглал, гадаад харилцаа, төрийн бодлогын түвшинд ажиллахдаа олон сорилт, бэрхшээлийг туулж, ардчиллын засаглалыг бэхжүүлэх, төлөөллийн ардчиллыг зөвлөлдөх ардчилалтай хослуулан, төрийн тогтвортой байдлыг хангахын төлөө тууштай зүтгэж ирсэн.

Миний бие УИХ-ын даргаар ажиллаж байхдаа Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг батлуулж, газрын хэвлийн баялагтаа ард түмэн эзэн байх суурь зарчмыг Үндэсний баялгийн сангийн хуулиар батлуулж чадсан.

Мөн хүний эрхийг хамгаалагчийн тухай хууль, төрийн хүнд суртлыг бууруулах зөвшөөрлийн хууль, авлигагүй нээлттэй засаглалыг бэхжүүлэх цахим хөгжлийн багц хууль, хүний хөгжлийг дэмжих боловсролын багц хууль зэрэг олон чухал суурь хуулиудыг батлуулсан.

Хууль батлагдах бол нэг хэрэг. Тиймээс шинэ Засгийн газар хууль хэрэгжүүлэх, хуулийн үйлчлэлийг тэгш байлгах, шударга ёс, тэгш эрхийг хангахад бүхий л анхаарлаа хандуулна.

Мөн төрд ёс зүйг сахиулах нь Засгийн газрын эн тэргүүний зорилт байх болно.

Хууль дээдлэх, ёс зүй, хариуцлагыг эрхэмлэх зарчим дээрээсээ эхэлж, ард иргэд, иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээллийн хамтарсан хяналт, оролцоо, ил тод байдал дээр тулгуурлах учиртай.

Ард түмэнтэйгээ хамгийн ойр, тэдний үгийг сонсдог, шаардлагыг анхаардаг, үйл ажиллагаа, шийдвэр нь ил тод байдаг төр, засаг л иргэдийнхээ төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлнэ.

Тиймээс авлигаас ангид, ард түмнээсээ зугтаадаггүй, эрх мэдлийн ард нуугддаггүй, ҮНЭНЭЭ ХЭЛДЭГ ЗАСАГ байх болно.

Манай Засгийн газар ХАРИУЦЛАГА НЬ ЭЗЭНТЭЙ ЗАСГИЙН ГАЗАР байх учиртай.

Алга ташуулахад эзэн олон, алдаа дутагдалд хариуцагч байхгүй байх нь наад зах нь шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй.

Тиймээс алдаа, бурууд цаг тухайд нь хариуцлага тооцдог байх зарчмыг мөрдлөг болгоно. Алдсанаа хүлээдэг, буруудсанаа засдаг, буруутанд хариуцлага оноодог байх нь ардчилсан засаглалын зарчим мөн чанарт нийцнэ.

Бид асуудлыг ерөнхийлж бөөрөнхийлдөггүй, ацаглаж хойш тавьдаггүй, УЛСТӨРЖИЛТ ТАЛЦАЛГҮЙ ЗАСГИЙН ГАЗАР байна.

Түүнчлэн богино зайны дуулиан шуугианд хөтлөгдөхгүйгээр улирлын чанартай бэрхшээлүүдийг оновчтой шийдвэрлэж, урт хугацааны ултай суурьтай шийдэлд төвлөрнө.

Шинэ Засгийн газар төрийн бодлогын залгамж чанарыг хэлбэрэлтгүй сахина. Өмнөх засгийнхаа сайн бодлогыг тууштай үргэлжлүүлж, улс орны язгуур ашиг сонирхолд нийцсэн мега төслүүдийг ач холбогдлоор нь эрэмбэлж, цаг алдалгүй хэрэгжүүлэхийг зорино.

Түүнчлэн нийслэл Улаанбаатар хотын түгжрэл, агаарын бохирдол зэрэг бугшмал асуудлуудыг шийдвэрлэх нийслэлийн бодлого, үйл ажиллагааг бүхий л талаар дэмжин ажиллах болно.

Дэлхийн хамтын нийгэмлэг, бүс нутгийн түвшинд гадаад харилцаанд ололтоо ахиулж, амжилтаа бататгана.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг тууштай дэмжиж, Монгол Улсын язгуур ашиг сонирхлыг цорын ганц хэмжүүр, шалгуур болгоно. Монгол Улс бол сайн хөрш, найдвартай түнш, итгэл даах хамтрагч гэдэг дүр төрхийг баталгаажуулахыг эрмэлзэнэ.

Товчилж хэлбэл, ОЛОН УЛСАД МОНГОЛ УЛСЫНХАА ӨСӨН НЭМЭГДЭЖ БУЙ НЭР ХҮНДИЙГ БАТАТГАН БЭХЖҮҮЛЭГЧ ЗАСГИЙН ГАЗАР байхыг эрмэлзэнэ.

Түүнчлэн “Digital first” гэсэн уриа дор “ЦАХИМ ШИЛЖИЛТИЙГ ЭРХЭМЛЭГЧ” ЗАСГИЙН ГАЗАР байна. Их өгөгдөлд суурилсан шийдвэр гаргалт бидний зорилт байх болно.

Төрийн ажил, үйлчилгээг цахимд шилжүүлэх эрмэлзэл бүрийг, хөдөлмөр хөнгөвчлөх, бүтээмж нэмэгдүүлэх, инновац, шинэ технологи нэвтрүүлэх шийдэл болгоныг манай Засгийн газар ямагт урамшуулан дэмжих болно.

Дэлхий дахинд үүсээд байгаа хурцадмал нөхцөл байдал, Монголыг чиглэсэн гаднын ашиг сонирхол цөөхөн монголчууд биднийг эвтэй байхыг шаардаж байна.

Энэ шаардлага хэзээ хэзээнээс илүү үнэ цэнтэй болсныг монгол хүн бүр мэдэрч, санаж явах ёстой учиртай. Үзэл бодол ондоо, байр суурь тусдаа, намын харьяалал өөр байж болно. Гэхдээ бид Улс Монголоо гэсэн сэтгэл нэг л байх ёстой.

Тиймээс бид ЭВИЙГ ЭРХЭМЛЭДЭГ ЗАСГИЙН ГАЗАР байна.

“Ойрын нөхөд хэрэлдэхэд холын дайсан баярладаг” гэсэн үг бий. Үүн дээр нэмээд “Гадаа хүйтэрч байхад гэр дотор дулаан байх ёстой” гэж нэмж хэлье.

Эвийг хичээж, эеийг эрхэмлэж, зөвшилцөл ойлголцлыг эн тэргүүнд эрэмбэлж, Монголынхоо төлөө, ард түмнийхээ төлөө нэгэн үзүүрт сэтгэлээр хамтран зүтгэхийг Монгол Улсын Их Хурлын гишүүдээсээ эрхэмлэн хүсье.

Монгол Улсын Засгийн газрын тэргүүний хувьд би Хүнийг төвд нь тавьсан хөгжил, Шударга ёсыг эрхэмлэсэн төр, “Нэг бодлого-Нэг зүтгэл” уриаг үйл хэрэгтээ хэрэгжүүлж, эв нэгдэл, итгэл дээр суурилан ажиллах болно гэдгээ илэрхийлье.

Нэг монгол, нэг гэр бүл, нэг ард түмэн гэдгээ гүнээ ухамсарлаж, хүсэл зорилго, үнэт зүйлээрээ нэгдэн нийлж, Сэргэн мандсан Хүчирхэг Монголын төлөө хамтран зүтгэцгээе.

Монгол Улс мандан бадрах болтугай” гэлээ.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Г.Ганбаяр: Оюутан цагдааг ажиллуулснаар гадаадын иргэд, жуулчид гэмт халдлагад өртөж хохирох, холбогдохоос урьдчилан сэргийлсэн томоохон ажил болно гэдэгт итгэлтэй байна

“Оюутан цагдаа” хөтөлбөр энэ сарын 10-ны өдрөөс эхлэн хэрэгжиж буй юм. Энэ талаар Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газрын Мэргэжил арга зүйн тасгийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Г.Ганбаяртай ярилцлаа.


-“Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийг хэд дэх жилдээ хэрэгжүүлж байна вэ. Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй зорилго юу вэ?

-“Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийг НИТХ, НЦУГ, НАЖГ, МОХ гэсэн дөрвөн байгууллага хамтраад 10 дахь жилдээ зохион байгуулж байна. Энэ хөтөлбөр 2014 оноос хэрэгжиж эхэлсэн. Тухайн үед хөтөлбөрт 88 оюутан хамрагдаж байлаа. 2020 онд “Ковид-19” цар тахлын үед нэг жил өнжсөн. Өнгөрсөн жил гэхэд 50 оюутан цагдаа ажилласан. Өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд нийт 750 оюутан “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрт хамрагдсан байна. Монгол Улсын Засгийн газраас аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор 2023-2028 оныг “Монголд зочлох жил” болгон зарласантай холбогдуулан энэ онд нэг сая жуулчин хүлээн авах зорилтыг дэвшүүлсэн. Үүнтэй холбогдуулан урлаг соёлын болон дотоодын өв соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх чиглэлийн олон томоохон арга хэмжээг зохион байгуулахаар төлөвлөсөн.

Мөн энэ сарын 27, 28-ны өдрүүдэд Хүрээ цам-Даншиг наадам зохион байгуулагдах гэж байна. Тэдгээр арга хэмжээг гадаадын жуулчид ихээр үзэж сонирхдог учир тэдний аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр оюутан цагдаа нар ажиллана. Оюутан цагдааг ажиллуулснаар гадаадын иргэд, жуулчид гэмт халдлагад өртөж хохирох, холбогдохоос урьдчилан сэргийлсэн томоохон ажил болно гэдэгт итгэлтэй байна.

-Энэ жил “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрт хэдэн оюутан хамрагдаж байгаа вэ. Тэднийг хэдэн байршилд ажиллуулах вэ?

-Гадаадын иргэд, жуулчдын аюулгүй байдлыг хангах, гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, хэрэгцээт мэдээ, мэдээллийг шуурхай өгч, дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор гадаад хэлний мэдлэгтэй 12 Их, дээд сургуулийн 62 оюутныг сонгон шалгаруулсан. Тэд гадаадын жуулчид ихээр төвлөрдөг газруудад ажиллах бөгөөд нэг байршилд хоёр оюутан хамтран ажиллана. Энэ жил 150 оюутан ажиллуулахаар төлөвлөсөн боловч төсөв санхүүгийн байдлаас тоо нь багасаад 62 оюутан ажиллахаар болсон. Оюутан цагдаа ажиллаж буй эргүүлийн чиглэлд гадаадын иргэд, жуулчдын хөл хөдөлгөөн бага байвал эргүүлийн чиглэлийг тухай бүр өөрчлөөд ажиллуулдаг. Оюутан цагдаа нар гадаадын жуулчид ихээр төвлөрсөн газруудад хэлмэрч хийж, Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт байгаа түүх соёлын дурсгалын болон үзвэр үйлчилгээний газар, томоохон худалдааны төвүүдийг зааж чиглүүлэх үүрэгтэй.

-Байршлаа сэлгэх үү?

-Оюутан цагдаа нар анх байршсан газраа дасаад тэр газрынхаа орчин нөхцөл, байршил зэргийн талаар нарийн мэдээлэлтэй болчихсон байдаг учир байршлыг өөрчлөхгүй. Яагаад гэвэл оюутан цагдаа нар хаана үзвэр үйлчилгээний газар, бэлэн мөнгөний машин байдаг гэхчлэн тухайн байршлаа маш сайн мэддэг болчихдог. Тийм ч учраас бид чиглэлийг нь өөрчлөхийг боддоггүй.

-Оюутан цагдаа нар хэдэн сарын хугацаатай ажиллах вэ. Өдөр бүр ажиллах уу?

-Оюутан цагдаа нар энэ сарын 10-наас наймдугаар сарын 10-ны өдрийн хооронд хоёр сарын хугацаанд ажиллана. Ажлын цагийн тухайд 10:00-17:00 цагийн хооронд ажиллана, гэхдээ 13:00-14:00 цагийн хооронд үдийн цайндаа орно. Өнгөрсөн жилүүдэд ч яг ийм байдлаар ажиллуулж байсан. Оюутнууд маань зургаан цагаас илүүгүй хугацаагаар ажиллахгүй. Харин нийтийг хамарсан томоохон урлаг соёлын арга хэмжээний үед өглөө ажиллах цагт нь ажиллуулахгүйгээр үдээс хойш тухайн цагт ажиллуулах асуудлыг тухай бүр зохицуулаад ажиллуулна. Мөн амралтын өдрүүдэд амарна. Хэрэв амралтын өдрүүдэд ажиллуулбал нөхөж амраана.

-Тэдний цалин урамшуулал хэдэн төгрөг байх вэ. Санхүүжилтийг хаанаас гаргаж байгаа бол?

-Оюутан цагдаагийн нэг цагийн ажлын урамшууллыг 15 мянган төгрөгөөр тооцсон. Оюутнууд өдөрт зургаан цаг ажиллаад 90 мянган төгрөг, сард 1.5 сая төгрөгийн цалин урамшуулал авч байхаар төсөв тооцоог нь гаргасан. “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийн санхүүжилтийг Нийслэлийн Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах салбар зөвлөл шийддэг.

-Оюутан цагдаа нарын хангамжид юу юу багтаж байна вэ?

-Бид оюутан цагдаа нарынхаа аюулгүй байдлыг хангах үүднээс оюутан цагдаа буюу “Student police” гэсэн тэмдэглэгээ бүхий гэрэлтдэг хантааз, цагаан малгай өгсөн. Хантаазны энгэр хэсэгт “QR” кодыг байршуулсан бөгөөд гадаад иргэн гар утсаараа уншуулан Улаанбаатар хот, 21 аймаг, 330 суманд байгаа түүх соёл, дурсгалт газар, цагдаагийн газар, хэлтсүүд зэрэг бүхий л мэдээллийг англи хэлээр нэг дороос авах боломжтой. Өнгөрсөн жил 17 мянга гаруй жуулчин тэрхүү “QR” кодыг уншуулан мэдээлэл авсан. Түүнчлэн дүүргийн цагдаагийн газар, хэлтсийн холбогдох албан тушаалтнууд оюутан цагдаа нарын аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр хяналт тавьж, мэдээ мэдээлэл тогтмол солилцож ажиллана.

-Та оюутан цагдаа нарт хандан өөрийнхөө аюулгүй байдлыг хэрхэн хамгаалах талаар зөвлөгөө өгөхгүй юу?

-Энэ сарын 6-ны өдөр НЦУГ болон НАЖГ-аас оюутнуудад заавар, зөвлөгөө өгсөн. Оюутан цагдаа нар маань ямар нэгэн байдлаар гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх гэхээсээ илүү өөрсдийнхөө аюулгүй байдлыг хангах үүрэгтэй. Гэмт хэрэг, зөрчлийн мэдээллийг нэн даруй цагдаагийн байгууллагад өгөх үүрэгтэй оролцохыг сайн хэлж анхааруулсан. Оюутнууддаа хандаж хэлэхэд, өөрсдийн аюулгүй байдлыг маш сайн хангаж ажиллаарай.

-“Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийн өмнөх жилийн үр дүнгээс товчхон танилцуулахгүй юу?

-Өнгөрсөн жил оюутан цагдаа нар гэмт хэргийн 13, зөрчлийн 3213 дуудлага мэдээллийг цагдаагийн байгууллагад мэдээлсэн, мөн дотоодын 16178, гадаадын 17255 иргэнд хэлмэрчилж, туслалцаа үзүүлсэн. Мөн хүүхдийг эцэг эхээсээ төөрөхөөс сэргийлж 2600 хүүхдийн гарт бугуйвч зүүж урьдчилан сэргийлж ажилласан. Зуны амралтаараа гадаадын иргэдтэй өөрийн орны болон бусад орны талаар мэдээлэл солилцох, гадаад хэлний мэдлэгээ дээшлүүлэх хүсэл сонирхолтой оюутнууд энэ хөтөлбөрт хамрагддаг нь ажиглагддаг.

 

Ө.АНХЗАЯА

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Монгол Улсад аутизмын хүрээний эмгэгийг эрт үед оношлох суурь тавигдлаа

“Хүүхэд, өсвөр үеийнхэний сэтгэцийн эрүүл мэндийг хамгаалах, дэмжих үйл ажиллагааны төлөвлөгөө” /2026-2030 он/-г боловсруулах ажлын хэсгийг Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар байгуулсан билээ. Уг ажлын хэсгийн ахлагчаар БНТУ-ын Трабзон их сургуулийн Сэтгэцийн тэнхимийн эрхлэгч, хүүхдийн сэтгэцийн эмч, профессор Онур Бурак Дурсун ажиллан, холбогдох ажлуудыг үе шаттайгаар авч хэрэгжүүлж байна.

“Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчлөлийг бууруулах” бодлогын хүрээнд СЭМҮТ-ийн нарийн мэргэжлийн хүүхдийн сэтгэцийн эмч, мэргэжилтнүүдийг БНТУ-д сургаж дадлагажуулсан. Үүний үр дүнд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сараас эхлэн СЭМҮТ-д аутизмын хүрээний эмгэгийн сүүлийн үеийн оношилгоо үнэлгээний шинэ арга хэрэглэгдэхүүнийг үйл ажиллагаандаа ашиглах, тусламж үйлчилгээгээ өргөжүүлэхээр “ADOS-2” аутизмын оношилгоо, үнэлгээний аргыг нэвтрүүлсэн. Ингэснээр Монгол Улсад Аутизмын хүрээний эмгэгийг эрт үед нь оношлох суурь тавигдаж байна.
Мөн Эрдэнэт хотод аутизмын хүрээний эмгэг, хөгжлийн хоцрогдолтой хүүхдийг эрт оношлох, эрүүл мэндийн болон боловсролын байгууллагын мэргэжилтнүүдийг сургах, сургагч багш нарыг дадлагажуулах төв байгуулахаар ажиллаж эхлээд байна. Үүнээс гадна цаашид нийслэлийн зарим дүүрэг хороодод тус төвийг байгуулах юм. Ингэснээр хүүхдийн хоёр насны вакцины хамрагдалтын үед асуумжийн аргаар эрт илрүүлэлт хийж улмаар сэжигтэй тохиолдлыг CARS-2 аргачлалаар баталж, шаардлагатай тохиолдолд “ADOS-2” аутизмын оношилгоо, үнэлгээний аргаар оношилж, эрт үед зан үйлийн болон хэл засал гэх мэт заслуудад хамруулах замаар цогц арга хэмжээ авах боломжтой болно.

Ажлын хэсгийнхэн Эрүүл мэндийн сайд Т.Мөнхсайханд үйл ажиллагааны явцаа танилцууллаа.

Categories
мэдээ улс-төр цаг-үе

Хот байгуулалтын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай болон Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцлээ

Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы өнөөдөр (2025.06.13)-ийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх, Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоомжийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Чуулганы нэгдсэн хуралдааны эхэнд Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан хууль санаачлагчаас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг холбогдох Байнгын хороонд хуваарилсан талаар танилцуулав. Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин нарын 11 гишүүнээс энэ сарын 10-ны өдөр, мөн 40 гишүүн энэ сарын 12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг Төрийн байгуулалтын Байнгын хороонд хуваарилсан байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан өөрийн санаачилсан Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн талаар танилцууллаа. Тэрбээр хууль санаачлагчийн илтгэлдээ, 1998 онд анх батлагдаж, 2008 онд шинэчлэгдсэн тус хуульд тухайн үеийн нөхцөл байдал, хүн амын төвлөрөл багатай байршил зэргийг харгалзан хот байгуулалтыг ерөнхий төлөвлөлт, зураг төслийн түвшинд ерөнхий архитектурт төвлөрүүлэн шийдвэрлэх зохицуулалтыг хэрэгжүүлж ирсэн нь цаг үеийн шаардлага хангахаа больсон гэж үзсэнээ дурдсан юм. Үүний улмаас сургууль, цэцэрлэгийн хүрэлцээ муудаж, нийгмийн үйлчилгээ, ногоон байгууламж зэрэг суурь дэд бүтцийн хангамж алдагдаж, иргэдийн амьдрах орчинд сөргөөр нөлөөлж байгааг тэрбээр онцлон, энэ бүхний үр дагаварт хүүхдийн сурч боловсрох эрх хамгийн ихээр зөрчигдөж байгааг тэмдэглэв. Тухайлбал, 5200 өрх, 16 мянга орчим хүн амтай Алтай хотхон, сургуулийн насны 3500 хүүхэдтэй Эрин, Хархорин зэрэг хотхон, 2000 өрх, 5794 хүн ам, сургуулийн насны 2000, цэцэрлэгийн насны 1000 орчим хүүхэдтэй Кинг Тауер хотхонуудад нэг ч сургууль, цэцэрлэг  барьж байгуулаагүйг нэрлэв. Ийм жишээ олон байгааг тэрбээр өгүүлж, Үндэсний статистикын хорооны мэдээлэлд дурдсанаар 1000 өрх тутамд 18 хүртэлх насны 2600 хүүхэд, 250 өрх тутам зургаа хүртэлх буюу цэцэрлэгийн насны 400 орчим хүүхэд ноогдож байгааг тооцож, хэсэгчилсэн хот төлөвлөлтийг боловсруулах, батлуулахдаа сургууль, цэцэрлэгийг өрхийн тоотой шууд уялдуулж, зайлшгүй тооцож байх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зорилго тавьснаа танилцуулав.

Хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх эсэх асуудлыг Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Цэнгүүн танилцуулав. Тус Байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төсүүдийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын М.Бадамсүрэн, П.Сайнзориг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж, үг хэлсэн байна. Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх хуулийн төслүүдийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.

Хууль санаачлагчийн илтгэл болон Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд, Б.Уянга, Д.Рэгдэл, С.Эрдэнэбат, Д.Пүрэвдаваа, Г.Хосбаяр, М.Ганхүлэг, Д.Ганмаа, О.Номинчимэг, Ж.Золжаргал, Ж.Галбадрах, О.Саранчулуун, Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж нар асуулт асууж, хариулт авсан юм. Улсын Их Хурлын гишүүд хууль хоорондын болон бодлого, удирдлагын уялдаа холбоог хангах, орон сууцны хотхон, хорооллын стандарт, норм, дүрмийг мөрдөх, дэд бүтцийг хөгжүүлэх, хүний эрх, амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх, бусад нийгмийн үйлчилгээний байгууламжууд буюу эмнэлгийн асуудлыг шийдвэрлэх, мөн сургуулийн орчин стандарт, анги дүүргэлт зэргийг тооцох, хуулийг хэрэгжүүлэхэд гарах эдийн засгийн үр дагавар, төсвийн тооцооллыг нягтлах, хариуцлагын механизмыг тодорхой болгох, барилга угсралтын зөвшөөрлийн тоог цөөрүүлж, цэгцлэх зэрэг асуудлыг хөндөн асууж, хууль санаачлагчаас тодорхой хариулт авсан юм.

Асуулт асууж, хариулт авсны дараа Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан үг хэлэв. Тэрбээр хот байгуулалтын асуудлаар шийдвэр гаргахдаа холбогдох судалгаа, симуляцийг хийж байх, огцом гэнэтийн шийдвэр гаргаж, иргэдийг тавгүйтүүлдэггүй байх, мөн хэмжигдэхүйц, бодитой үр дүнг эрэлхийлж, ирэгдийн оролцоотой ажиллах нь чухал болохыг онцоллоо.

Үүний дараа Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатар нарын санаачлан боловсруулсан Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоомжийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ. Хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулсан тухай Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг уншиж танилцууллаа. Байнгын хорооноос байгуулсан хууль, тогтоомжийн төслүүдийг Байнгын хорооны болон чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг ахалж, Улсын Их Хурлын гишүүн У.Отгонбаяр, Х.Тэмүүжин, Г.Уянгахишиг, С.Эрдэнэболд нар ажилласан байна.

Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төслүүдийг зүйл бүрээр хэлэлцсэн бөгөөд Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг асуулт асууж, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Жаргалан, П.Сайнзориг, Д.Энхтүвшин нар санал гаргасны дагуу хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарлах тохиолдолд хязгаарлалт нь зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, боломжит хамгийн бага түвшинд байх шаардлага хангасан эсэх талаар хүний эрхэд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ нэмж тусгах, тухайн жилийн улсын төсөв, төсвийн тодотголын хуулийн төслийг дагалдуулж зөвхөн тухайн жилийн төсөвт нөлөөлөл үзүүлэх хууль тогтоомжийн төслийг өргөн мэдүүлэх, энэ тохиолдолд төсвийн орлого, зарлага, төсвийн тэнцэлд үзүүлэх нөлөөлөл ,холбогдох тооцооллын хуулийн төслийн танилцуулгад тодорхой тусгах, хууль тогтоомжийн төслийн үр нөлөөний үнэлгээг хууль санаачлагч хөндлөнгийн судлаач, хуулийн этгээдээр гүйцэтгүүлэх, хууль, тогтоомжийн төслийг баталснаар үүсэх зардлын тооцоог үнэлж тодорхойлохоор төсөлд тусгасан шаардлагуудаас эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг үнэлэх шаардлагыг хасах, мөн захиргааны хэмжээний акт батлах эрх олгосон зохицуулалтад хориглосон заалтуудаас албан татвар, төлбөр хураамж тогтоосон харилцааг хасах, Хууль баталсантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай Улсын Их Хурлын тогтоолоор хуулийн хэрэгжилтийг хангах чиглэлээр хууль санаачлагчид мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх үүрэг бүхий төрийн холбогдох байгууллагын албан хаагчдыг холбогдох аргачлал, арга зүйгээр хангах, чадавхжуулах ажлыг үе шаттайгаар зохион байгуулж хэрэгжүүлэх, хуулиар тусгайлан эрх олгогдоогүй бөгөөд нийтээр заавал дагаж мөрдөгдөхөөр баталсан дүрэм, журам, заавар, аргачлалыг хүчингүй болгох, хуульд заасны дагуу баталсан боловч бүртгүүлээгүй захиргааны хэм хэмжээний актыг улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгүүлэх зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газар болон Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын удирдлагад даалгах зэрэг зарчмын зөрүүтэй санал, дүгнэлтийг боловсруулсан байна. Түүнчлэн, зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол дэмжигдсэнтэй холбогдуулан төслийн бүтэц, нэр, томьёо, хэл найруулга, дэс дараалал, зүйл заалтын дугаар, эшлэлийг нийцүүлж өөрчлөх саналын томьёоллыг бэлтгэжээ.

Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан хуралдаан даргалагч, Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж үг хэлж, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Х.Баасанжаргал, С.Эрдэнэбат, А.Ариунзаяа, Н.Наранбаатар, Ж.Золжаргал, Б.Жаргалан, Ц.Баатархүү, П.Батчимэг, Ж.Батжаргал, П.Сайнзориг, Л.Соронзонболд нар асуулт асууж хариулт авлаа. Улсын Их Хурлын гишүүд хуулиас давсан дүрэм журмуудыг цэгцлэх, хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах, хүний эрхийг хуулиар хязгаарлахгүй, зөрчихгүй байх, хууль батлах үйл явц, дэг, процессыг нарийвчлан тогтоож, хуулийн чанарыг сайжруулах, хууль, төсөлд тавигдах шаардлага, холбогдох байгууллага болон олон нийтээс санал авах, төслийн хэлэлцүүлгийн чанартай явуулах, мөн жендерийн мэдрэмжтэй байх шалгуурыг хуулийн төсөлд хэвээр үлдээх, Үндсэн хууль болон бусад хуулийг зөрчсөн хуулийн төслүүд өргөн баригдаж байгааг хэрхэн шийдвэрлэх, Улсын Их Хурлын гишүүдийн хууль санаачлах бүрэн эрхийг хөндөхгүй, нөлөөлөхгүй байх, дагах хуулиудиар зохицуулах харилцааг нарийвчлан нягтлах, хуулиуд үндсэн зохицуулалтаа гүйцэтгэхээ больсон, цаг үетэйгээ нийцэхгүй болсон эсэх, давхардал, хийдэлтэй байгаа эсэхэд ямар хугацаанд, хэрхэн үнэлгээ дүгнэлт хийх, яаралтай горимоор хуулийн төсөл өргөн мэдүүлэх явдлыг яаж хязгаарлах, хуулийн төсөл боловсруулах ажлын өртгийг нэмэгдүүлэхгүй байх, хуулийн хэрэгжилтийг үнэлэх талаар цаглавар гаргаж ажиллах зэрэг олон асуудлыг хөндөж, Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг болон ажлын хэсгийн гишүүдээс хариулт авлаа. Дараа нь хуулийн төслүүдтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг үг хэлж, хууль зүйт тогтолцоо, эрх зүйн орчны тогтвортой байдлыг хадгалахад анхаарал хандуулах нь зүйтэйг онцолж, оочин цоочин байдлаар алдагдах нөхцөл бий болохоос сэрэмжлэх шаардлагатайг онцгойлон анхаарууллаа.

Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлуудын зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаар явуулах санал хураалтыг дараагийн хуралдаанаар явуулахаар хойшлуулав. Нэгдсэн хуралдааны төгсгөлд Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөл өнөөдөр хуралдаж, тэтгэврийн зээлийн өр, орлогын харьцааг 50/50 болгон шийдвэрлэсэн талаар мэдээлж, уг шийдвэрээс гарах үр дагаварыг судлан үзэх нь зүйтэйг дурдав гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Ж.Энхнаран: 1000 морьтон эмэгтэй чуулж, Гиннесийн амжилтад бүртгүүлнэ

Монголд анх удаа “Морьтон Монголжин” парадыг зохион байгуулсан төдийгүй адууны өв соёлыг түгээн дэлгэрүүлж яваа Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын харьяат  “Монголын Морьтой Монголжин Холбоо”-г үүсгэн байгуулагч Жамбалсүрэнгийн Энхнарантай ярилцлаа.

Түүнийг хүмүүс “Адууны Дүүгий” хэмээх нэрээр андахгүй. Тэрбээр өвөөгийнхөө нэр алдрыг өргөж, монгол морьтны өв соёлыг дэлхий дахинд таниулах эрхэм зорилготой аж


-2025 онд анх удаа “Морьтон Монголжин” парадыг зохион байгуулсан. Энэ санаачилгыг хэрхэн гаргасан бэ?

-Ханийнхаа ард  үргэлж дэмжиж, бат зогсдог айлын гэргий болсон сайхан бүсгүйчүүд олон бий. Тийм ч учраас жилдээ нэг  удаа ч болов оролцдог эвент, фестивальтай болоосой гэх үүднээс Монголдоо анх удаа “Морьтой монголжин” парадыг зохион байгуулахаар  шийдсэн. Тэгээд л гурван өдөрт зар тарааж, долоо хоногийн дотор эх орны минь өнцөг булан бүрээс 300 орчим  морьтон бүсгүйчүүд ирж чуулсан. Энэхүү парад маань өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх, сурталчлах, монгол морьдын гайхамшгийг харуулах, их хатдын үр удам эмэгтэйчүүдийн моринд эрэмгийг сайшаан дэлгэрүүлэх зорилготой.

-Морьтны соёл, уламжлалыг хадгалах, түгээн дэлгэрүүлэх, залуу үед таниулахад таны хийсэн ажил олон бий болов уу?

-Одоогоос гурван жилийн өмнө хүмүүс мориноосоо буучихсан юм шиг санагдаж билээ. Мотоцикл их унадаг болсноор морьдоо унаж гаршуулдаг уламжлалт арга барил алдагдаж, үүний улмаас адуу бага зэрэг зэрлэгшсэн тал ажиглагдсан. Тийм ч учраас адуучин тэмцээнийг тогтмол зохион байгуулснаас хойш залуучууд маань мориндоо ойрхон болсон гэж харж байгаа.

-Сүүлийн жилүүдэд эрлийз адууг үржүүлэх болсноос үүдэн цэвэр монгол адууны үнэ цэн буурах вий гэх болгоомжлол бий. Адууны соёлыг түгээж яваа таны байр суурь юу вэ?

-Энэ асуудал хоёр талтай. Адууныхаа цусыг сэлбэж, чанарыг нь сайжруулахыг зорьдог хүмүүс цөөнгүй. Харин миний хувьд монгол морио хамгаалан үлдэхэд анхаарч ажиллаж байна. Зохион байгуулж буй “Адуучин”, “Ганган морьтон”, “Хос морьтон” гэх мэт бүхий л  тэмцээн, уралдаанд зөвхөн цэвэр монгол адуугаар оролцох шалгуурыг тавьж, энэ үнэт өвөө хамгаалахыг зорьдог.

-Адууны өв соёлыг тээн яваа таныг үргэлж дэмжиж, арыг нь дааж явдаг хүн  хэн бэ?

-Миний хань, гэр бүлийнхэн, хоёр талын аав ээж маань миний ард үргэлж бат зогсдог. Энэ дашрамд та нартаа баярлалаа гэж хэлье.

-Монголын “Морьтой Монголжин Холбоо” ТББ нь морин соёлын өвийг түгээн дэлгэрүүлэх, тэр дундаа эмэгтэй уяачид, адуунд хайртай бүсгүйчүүдийн дуу хоолойг хүчтэй хүргэх зорилготой байгууллага гэж сонссон. Энэ холбоог санаачлах болсон шалтгаан, зорилго тань юу  вэ?

-Олон эмэгтэйчүүдийн хүсэл тэмүүлэл болсон морин их өв соёлыг түгээх зорилготой “Монголын морьтой Монголжин Холбоо” төрийн бус байгууллагыг энэ оны дөрөвдүгээр сард үүсгэн байгуулсан. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр Монгол улсын морин спортын анхны эмэгтэй гавьяат тамирчин Төмөржаагийн Цэрмаа, хоёр мянган километр замыг мориор туулсан анхны Монгол эмэгтэй Б.Түмэннаст нар томилогдсон. Төв холбоо 18 гишүүнтэйгээс гадна 21 аймагт  салбар, холбоод байгуулагдаж “Морьтой Монголжин” парадыг сум сумдаа зохион байгуулсаар байна.

-Залуу үе, ялангуяа охид, бүсгүйчүүд адууны соёлоор дамжуулан өөртөө итгэх итгэлийг өгч байгаа болов уу?

-Тэгэлгүй яах вэ. Залуу үе, дүү нар маань мориндоо их ойрхон, уяж уралдуулах сонирхолтой болсоор байна. Хотод сурдаг ч  зуны амралтаараа хөдөө нутгаа зорьж байгаа нь сайшаалтай. Тааваараа жаргах тал нутагтаа эзэн суух залуус олон болж байна гэж харж байна.

-“Адуунд дурлагсад” группийг үүсгэн байгуулсан шүү дээ. Цаашид хүрээгээ хэрхэн тэлэхээр төлөвлөж байна вэ?

-Адуунд дурлагсад бүлгэм бол зөвхөн сонирхогчдыг нэгтгээд зогсохгүй, өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх чухал үүрэгтэй нэгдэл гэж харж байгаа. Ялангуяа залуус, эмэгтэйчүүд, хөдөө амьдарч байгаа адуунд элэгтэй гэр бүлүүдийг илүү өргөнөөр хамруулж, тэдний санал бодол, оролцоог идэвхжүүлэх зорилготой байна. Мөн маш олон нууцлаг зүйлс хүлээж байгаа гэдгийг хэлье.

-Удахгүй “Адуунд дурлагсад” группийн 100 адуучинтай гурав дахь жилийн ойн тэмцээн болох гэж байна. Энэ талаар ярихгүй юу?

– Тэмцээн маань зургадугаар сарын 14-нд Төв аймгийн нутаг дэвсгэрт буюу Түргэний голд болно.  Олон аавын хөвүүд, моринд эрэмгий эрчүүд цугларч хурд хүч, авхаалж самбаа, сэц оюун, ур чадвар, эр зоригоо сорьно. Мөн арав гаруй улсын аварга, хорь гаруй аймгийн аварга, таван өсвөрийн аварга адуучин ирж оролцно.

-Хурдан морины уралдааныг тавдугаар сар хүртэл хориглосон. Энэ тал дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Зөв гэж үзэж байгаа. Хүүхдийн эрх, оюулгүй байдал хамгийн чухал.

-Цаашдын зорилго тань юу вэ?

-Тун удахгүй монгол бүсгүйчүүдийг дэлхийд таниулах түүхэн үйл явдал болох гэж байна. “1000 морьтон эмэгтэй” хэмээх Гиннесийн дээд амжилтад бүртгүүлэх зорилготой томоохон санаачилгын бэлтгэл ажил эрчимтэй өрнөж буй. Монгол эх орныхоо дөрвөн зүг, найман зовхисоос морьт бүсгүйчүүд нэгэн зорилгын төлөө нэгдэж, сүр жавхааг үзүүлэх боно.

-Адуунд хайртай, өв соёлоо түгээж, монгол морио зөв сайхан эдэлж яваа эмэгтэйчүүддээ хандаж юу гэж хэлэх вэ?

-Зорьсон зүйлдээ тууштай байгаарай хэлж хэлье. Монгол хатдын үргэлжлэл мандан бадрах болтугай.

 

Э.Жавзандулам
Categories
мэдээ нийгэм

Монгол улсын соёлын биет бус өвийн 2024 оны шилдэг өвлөн уламжлагчид шагнал гардуулж өгөв

Монгол Улсын Засгийн газрын 2018 оны 354 дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Соёлын биет бус өвийг үндэсний болон дэлхийн хэмжээнд сурталчлан алдаршуулах, түгээн дэлгэрүүлэхэд онцгой хувь нэмэр оруулсан өвлөн уламжлагчид мөнгөн шагнал олгох журам”-ын дагуу жил бүр нэг өвлөн уламжлагчийг шалгаруулж, мөнгөн шагналаар шагнадаг уламжлалтай.

2024 оны шилдэг өвлөн уламжлагчаар Ховд аймгийн Дуут сумын уугуул, Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн 4 дүгээр хорооны иргэн, Монгол Улсаас ЮНЕСКО-ийн Яаралтай хамгаалах шаардлагатай соёлын биет бус өвийн жагсаалтад 2009 онд бүртгэгдсэн “Цуур хөгжмийн уламжлалт урлаг” өвийг өвлөн уламжлагч, 8 дахь үеийн цуурч Б.Наранбат шалгарсныг Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд батламжилж, шагналыг гардууллаа.

 

Б.Наранбат нь 1984 онд Ховд аймгийн Дуут сумын 2 дугаар багийн нутаг Асгат гэдэг газар Н.Буяндэлгэрийн зургаан хүүхдийн хоёр дахь хүүхэд болон мэндэлжээ. Түүний өвөө Паарайн Наранцогт (1921-2003) нь Монгол улсын нэрт цуурч, өвлөн уламжлагч байв. Б.Наранбат 6 настайгаасаа эхлэн өвөө болон ааваасаа цуур хөгжмийг гэрийн уламжлалаар сурч, эдүгээ 35 жил өвлөн уламжилж, түгээн дэлгэрүүлж байна. Б.Наранбат нь 2003-2008 онд Шинжлэх ухаан технологийн их сургуульд “Соёл судлаач” мэргэжлээр суралцаж, төгссөн. 2006 онд Монгол цуурын уламжлалт урлагийг хөгжүүлэх, түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор “Хүннү цуурчдын холбоо”-г үүсгэн байгуулж, цуур хөгжмийг урлах, урын санг хамгаалах сургалт, түгээн дэлгэрүүлэх, хөгжүүлэх арга хэмжээг олон нийтэд зориулан зохион байгуулж ирсэн. Б.Наранбат 2009 онд цуур хөгжмийг ЮНЕСКО-гийн Яаралтай хамгаалах шаардлагатай соёлын биет бус өвийн жагсаалтад бүртгүүлэх багийн гишүүн, 2014-2016 онд “Монгол цуур” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хэсэгт тус тус ажилласан.

 

 

Тэрээр цуур хөгжмийн гайхамшгийг залуу хойч үед сургах, өвлүүлэн үлдээх, сурталчлах үйлсэд олон жил үр бүтээлтэй зүтгэж Америкийн Нэгдсэн Улс, Франц, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс, Бүгд Найрамдах Тува Улсад аялан тоглолт хийсэн төдийгүй 2003-2024 оны хооронд 2000 гаруй цуур хөгжмийг урлаж, цуур хөгжмийг тоглох уламжлалыг 200 гаруй хүнд өвлүүлсэн. Б.Наранбат нь цуур хөгжмийг сурталчлах, түгээн дэлгэрүүлэх хүрээнд “Цуурын эгшиг баримтат кино”, “Уул усны цуурай” аудио CD, “Шүүдрийн дусал” теле нэвтрүүлэг бэлтгэхэд оролцож ажилласнаас гадна “Melodies de flute dun berger Mongol” ном, “Монгол цуур” гарын авлагыг бүтээж, “Монгол цуур 1” судалгааны бүтээлийг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам, Соёл урлагийн их сургуультай хамтран хэвлэсэн. 2006 онд Франц Улсад зохиогдсон “Festival d automive a paris” фестивальд оролцож, Франц Улсын үндэсний радиогийн алтан фондод цуур хөгжмийн 8 аялгууг тоглож хадгалуулсан.

2009 онд “Ардын урлагийн их наадам”-ын “Алтан од” алтан  медаль, 2010 онд Монгол улсын засгийн газрын шагнал “Соёлын тэргүүний ажилтан” цол тэмдэг, 2015 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медаль, 2010 онд “Монгол улсын Соёлын биет бус өвийг ур чадварын өндөр түвшинд өвлөсөн Монголын билиг авьяастнуудын улсын жагсаалт”-д бүртгэгдэж “Батламж” гардан авсан бол 2019 онд “Соёлын биет бус өвийг өвлөн уламжлагчийн үндэсний жагсаалт”-д бүртгэгдсэн билээ.

 

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

М.Энхбадрал: Ерөнхийлөгч УИХ-ыг шахаж, түрэмгий хандсан гэж үзвэл энэ нь парламентын дархлаа, бие даасан байдал алдагдсаны шинж

“Цогц Хөгжлийн Үндэсний Төв”-ийн гүйцэтгэх захирал, социологич М.Энхбадралтай ярилцлаа.


-Монгол бол НҮБ-ын 200 орны нэг эд эс болсон тусгаар улс. Тэр утгаараа манай дотоодын улс төрийн үйл амьдрал, Засгийн газар огцорсон асуудлыг дэлхийн хэвлэл мэдээллийнхэн анхаарч байна. Тэд бидний тухай чухам юу гэж мэдээлж байна вэ?

-Бүх орны хэвлэлийн мэдээг хараахан олж харж гүйцээгүй байна. Ерөнхийдөө зөвхөн Ерөнхий сайдыг огцорсон үр дүнгийн тухайд бус үйл явцыг эхнээс нь олон талын эх сурвалжууд мэдээлж байсан. Тухайлбал, Ерөнхий сайдын хүүгийн хэт тансаг хэрэглээ болон түүнийг тайлбарлаж чадаагүйтэй холбоотой жагсаал өрнөж байгаа тухай мэдээллүүд голчлон гарч эхэлсэн.

Ардчилсан улсад засгийн газар огцрох нь тийм ч гайхах зүйл биш. Сүүлийн 10 орчим жил Засгийн газар харьцангуй тогтвортой байж ирлээ. Гол нь уг процесс тогтолцооныхоо хүрээнд, хуулийн дагуу шийдэгдэж байгаа нь чухал. Монгол Улс ардчилсан, энх тайван замаар Засгийн газраа огцруулж, хариуцлага тооцож чадаж байна. Монголын парламент ажиллаж байна. Энэ бүхэн Монголыг муугаар харах шалтгаан болохгүй.

-Зарим орны хэвлэл манай Ерөнхийлөгчийг парламентын эрх чөлөөнд халдаж, гишүүдийг айлган сүрдүүлж байгаад Ерөнхий сайдыг унагаагаад оронд нь өөрийнхөө Тамгын газрын даргыг тавилаа гэж байна шүү дээ. Процедурын хувьд яг л тэгж харагдаж байгаа. Харин судлаачийн хувьд та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Хэрэв тийм мэдээлэл гарсан бол Монголын улс төрийн нөхцөл байдал, иргэдийн амьдралын тухайд төдийлөн мэдээлэлгүй, нэг талыг барьсан байх талтай. Сүүлийн жилүүдэд, тухайлбал ковидоос хойш дотоодод мэдээллийн урсгалыг хянаж олон нийтийн санаа бодлыг удирдах гэсэн бохир технологи бараг хэвийн зүйл болсон. Угтаа үүний хохирогч нь Монголын нийгэм бүхэлдээ. Болоод өнгөрсөн үйл явдлыг зөвхөн нэг шалтгаанаар тайлбарлах нь өрөөсгөл. Нийгмийн бухимдал их байсан нь үнэн, улс төрийн зөрчил байсан нь ч үнэн, Ерөнхий сайд хүү болон бэрийнхээ тансаг хэрэглээг тайлбарлаж чадаагүй нь ч бас үнэн. Энэ бүхний үр дүнд эрх мэдлийг дахин хуваарилах процесс өрнөж байна. Залуучууд шударга бусын эсрэг байр суурьтай байгаагаа маш тодорхой илэрхийллээ. Эндээс зайлшгүй онцлох зүйл бол МАН-ын дарга, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг огцруулах шийдвэрийг үндсэндээ сөрөг хүчин бус эрх баригч МАН гаргасан. Иймд алдаа дутагдлаа бодитоор үнэлж байж дараагийн үйлдлээ зөв хийх боломж үүснэ. Засаглалын хамгийн чухал чанар болох хүлээн зөвшөөрөгдөх шинжээ нэгэнт алдсан засаглал урт хугацаанд орших ямар ч боломжгүй. Ийм нөхцөлд огцрохгүй гэх аливаа оролдлогууд нь уг хямралыг илүү өргөжүүлж нийгмийн хямралд хөтлөх эрсдэлтэй байсан. Ерөнхийлөгч парламентыг шахаж, түрэмгий хандсан гэж үзвэл энэ нь парламентын дархлаа, бие даасан байдал алдагдсаны шинж. Парламент дүгнэлтээ хийх ёстой. Шалтгаан нь парламентыг ажиллах боломжгүй болгосон их эвсэл болж таарна. Сөрөг хүчингүй парламент бол парламент биш. Үүнд өөр тайлбар байхгүй. Иргэд, тэр дундаа залуучууд нэг хүний, түрэмгий дарангуй засаглалыг хүлцэн тэвчихгүй гэдгээ сая маш тодорхой харуулсан. Иймд Монголд засаглалын дэглэмийг өөрчлөх аливаа санаархал хэн нэгэнд бий бол тэр нь тогтолцооны хувьд ч, нийгмийн уур амьсгал хандлагын хувьд ч боломжгүй зүйл.

-Ер нь дэлхийн хэвлэлүүд Монголын талаар ингэж бичих нь манай нийгэм, эдийн засагт ямар нөлөөтэй вэ?

-Өмнө дурдсанчлан тэгтлээ сөрөг мэдээлэл олж үзээгүй байна. Олон улсын хэвлэлүүдэд Монгол Улсын Ерөнхий сайд хүү болон бэрийнхээ тансаг хэрэглээг тайлбарлаж чадаагүйнхээ төлөө огцорсон тухай түлхүү мэдээлсэн. Эсрэгээрээ Монголд шударга бус байдал, авлигыг хүлээн зөвшөөрөөгүй залуучууд, иргэд, парламент нь Ерөнхий сайд, Засгийн газраа огцруулж чадаж байгаа нь Монголд ардчилал байгааг олон улсад харуулсан эерэг үзүүлэлт болно.

-Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын эхлүүлсэн мега төслүүдийг дараагийн Засгийн газар үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж чадах болов уу?

-Алдаа байвал засаад, сайн бодлогоо үргэлжлүүлэх нь мэдээж зөв. Гэвч өнөөгийн эдийн засгийн нөөц, бодит байдлаа аваад үзвэл 14 мега төслийг эрэмбэлэх шаардлагатай. Төслүүдээ эрэмбэлээд хамгийн ач холбогдолтой, үр ашигтай гэж үзсэн төслүүдээ нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэхэд гол нөөцөө зарцуулах нь зөв болов уу. Эдийн засагчид үүнд тодорхой хариу өгөх нь зохистой. Нөгөөтэйгүүр УИХ-аас Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын үйл ажиллагааг бодитоор үнэлж, цэгнэх ёстой. Үндсэндээ хяналтгүй, сөрөг хүчингүй засаглал эдийн засгийн зөв бодлого хэрэгжүүлэхэд хүндрэлтэй нь харагдлаа. Бүх талын эрх ашгийг хангасан үрэлгэн төсвийг Монголын эдийн засаг дийлэхгүй нь тодорхой байна. Иргэд, бизнесүүд хэдийнээ бүсээ чангалаад, дахиж чангарах орон зай барагтай үлдээгүй ийм нөхцөлд байна. Тэгэхээр төр хэмнэлтээ өөрөөсөө эхлүүлэх ёстой. Хамгийн үрэлгэн зардлууд хаана байгаа нь илхэн байна шүү дээ.

-Одоо шинээр бүрдэх Засгийн газрын талаар та ямар төсөөлөлтэй байна вэ. Хэр тогтвортой ажиллаж чадах бол?

-Засгийн газрын тогтвортой байдал үндсэндээ сөрөг хүчнүүдээс гэхээсээ илүү эрх баригч намын дотоод зөрчлөөс л шийдэгдэнэ. Иймд сонгуулиар олонхын санал авсан МАН-ын үндсэн ажил, хариуцлага одооноос эхэлж байна. Энэ Засгийн газрын хамгийн олзуурхууштай нь сөрөг хүчинтэй Засгийн газар болно гэж харж байна. Сүүлийн 10 жил Монголд сөрөг хүчин, тэнцвэр, хяналт байсангүй. Парламентын бие даасан байдал алдагдахдаа хүрсэн энэ нөхцөл байдлаас гарах боломж байна. Шинэ Засгийн газар асуудлаа зөв эрэмбэлж, иргэдийн амьдралд бодит нөлөөгөө өгөх эдийн засаг болоод нийгмийн зөв бодлогоо хэрэгжүүлж, чанартай ажиллаж чадвал Засгийн газар тогтвортой байх бүрэн боломжтой.

 

М.МӨНХ