Category: цаг-үе

Өнгөрсөн даваа гаригт твиттерт нэгдсэн @Caitlyn_Jenner гэсэн аккаунт “Өөрийнхөөрөө байх гэсэн олон жилийн тэмцлийнхээ эцэст би сэтгэл хангалуун байна. Кэйтлиний ертөнцөд тавтай морил” хэмээн жиргээд дөрвөн цаг гурван минутын дотор нэг сая дагагч дагуулж Гиннесийн дээд амжилтыг тогтоолоо. Ингэснээр твиттерт богино хугацаанд маш олон дагагчтай болсон амжилтыг тогтоож, өнгөрсөн сард таван цагт сая дагагчтай болсон АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обамагийн өмнө гишгэв. Бараг л твиттерийг гацтал ачаалал үзүүлсэн энэ дуулианы эзэн хэн бэ. Түүний жиргээндээ хавсаргасан “Vanity fair” сэтгүүлийн нүүрэн дээрх ахимаг насны үзэсгэлэнт эмэгтэйн зураг хэн байв. Яагаад хавтсан дээр “Намайг Кэйтлин гэж дуудаарай” гэж онцолсон юм бэ. Өөрөө нэг ч хүн дагаагүй мөртлөө түүнийг дагагчийн тоо нэмэгдсээр байгаа энэ эмэгтэйн талаар дэлхий тэр чигээрээ шуугиж байна. Тэр хэн бэ?

Тэр бол Брюс Женнер. Эрэгтэй хүн. Биш ээ. Тэр Кэйтлин Женнер. Бүсгүй хүн. Хүйсээ солиулж, дэлхийн хамгийн алдартай трансжендер гэсэн цолыг нэгэнт хүртээд байна. Бас олимпийн аварга. Дэлхийн дээд амжилтын эзэн. Олны хараанд байдаг бүсгүйчүүдийн хойд эцэг. Одоо эх ч юм уу. Мэдэхгүй ээ. Гэхдээ ийм нэгэн хүний талаар дэлхийн хэвлэл мэдээллийнхэн ид сонирхон, ярилцаж байна. Тэрбээр АНУ-д олимпийн алтан медалийг нэгээр нэмэгдүүлж байсан гэдгээрээ бас байнга олны анхаарлын төвд байдаг Кардишияны гэр бүлийн гишүүн, телевизийн олон ангит кино, реалити шоунд оролцдог гэдгээрээ хүмүүсийн танил нэгэн. Брюс Женнер 1949 онд АНУ-ын Нью-Йорк хотноо мэндэлжээ. Хөлбөмбөгийн спортоор хичээллэж, энэ чиглэлээрээ тэтгэлэг авч их сургуульд суралцаж байсан нэгэн. Өвдгөндөө гэмтэл авсны улмаас хөлбөмбөгөө орхисон ч багш нар нь түүний авьяасыг хөсөр хаяхыг хүсээгүй учраас хөнгөн атлетикийн олон төрөлт тэр дундаа арван төрөлтөөр хичээллүүлж эхэлжээ. 100 м гүйж, зээрэнцэг, бөөрөнцөг шидэж, уртын болон тулгууртай харайлт, 1500 м гээд спортын олон төрөлд жигд сайн байхыг шаарддаг спортын энэ төрлөөр Женнер 1972 оны Мюнхений олимпт аравдугаар байрт орж, 1976 оны Монтреалын олимпоос 8616 оноогоор алтан медаль хүртсэн юм. Тэгэхэд залуу эр 27 настай байлаа. Олимпийн алтан медаль түүнийг эх оронд нь баатар болгосон. Хүйтэн дайны нөхцөл хүндэрсэн 1972 оны Мюнхений олимпод америкчууд сагсан бөмбөг, 100 метрийн гүйлт, арван төрөлтөөр алтан медалиа оросуудад алдсандаа тун ууртай байв. Ийм үед дараагийн олимпт алдсаныг нь эргүүлэн авчирсан хүн баатар болохоос яахав. Тэр дундаа рекорд тогтоосон. Женнерийн тогтоосон дэлхийн дээд амжилт бас хэдэн жилдээ хөндөгдөөгүй юм. Энэ спортын төрөлд оноог тогтоодог дүрэм журам өөрчлөгдөж, түүний амжилт наашаа цаашаа гүйж яригддаг байсан ч 2011 онд гаргасан жагсаалтаар тэр дэлхийн бүх цаг үеийн шилдэг тамирчдын 25 дугаарт, АНУ-ынхад есдүгээрт бичигдсэн билээ. Хэрэв өнгөрсөн цаг хугацаанд эмэгтэй хүн шиг сэтгэж, эмэгтэй хүн шиг өөрийгөө төсөөлж явснаар нь харвал түүний эрэгтэйчүүдийн төрөлд гаргасан энэ амжилт эмэгтэй төрөлдөө бүр гайхалтай амжилтад тооцогдох ёстой юм. Олимпийн медаль хүртэж ирснийхээ дараа 1976 оны Жэймс Сулливаны шагналыг хүртэж, 1976 оны шилдэг эрэгтэй тамирчин цолыг хүртэж байсан олон сайхан түүх түүнд бий. Гэвч тэрбээр өнгөрсөн он цагуудад үргэлж өөртэйгөө зөрчилдөж, дотоод хүн нь өөрийгөө эмэгтэй хүн хэмээн үзэж харин гадаад ертөнц түүнийг эр хүн тэр тусмаа олимпийн эрэгтэйчүүдийн төрөлд дээд амжилтыг тогтоож байсан тамирчин гэдгээр нь харж байсан гээд бодохоор гунигтай.

Спортын ертөнцөд ийм амжилт үзүүлж байсан тэрбээр сүүлхэнээс телевизийн урлагт хөл тавьсан билээ. Олон тооны савангийн дууриудад дүр бүтээж хамгийн муу жүжигчинд олгодог бөөрөлзгөнө шагналын эзэн хүртэл болж явав. Сүүлд 2011 онд Адам Сандлерийн инээдмийн кинонд Аль Пачинотой хамт дэлгэцнээ гарч явжээ. Амьдралын идэвхтэй, тэмцэлтэй энэ хүн уралдааны машин ч унаж явсан нэгэн. Уралдаанд түрүүлж явсан, онгоц зардаг компанитай, нэрээ патенталсан, орлого чамгүй олдог. Бас консерватив үзэлтэй БНН-ын гишүүн гэхээр их элдэвтэй эр байгаа биз.

Түүний гэр бүлийн амьдрал ч бас адармаатай явж иржээ. 1972-1981 онд Кристи Скотт хэмээх бүсгүйтэй амьдарч байсан бөгөөд хүү, охин хоёртой. Анхны эхнэрээсээ салсан тэр долоо хоногтоо жүжигчин Линда Томсонтой гэрлэлтээ батлуулж байжээ. Энэ гэрлэлтээсээ хоёр хүүтэй бөгөөд таван жилийн дараа дахиад л салсан байна. Түүний хөвгүүд реалити шоунд оролцож олны танил болсон залуус байдаг. Брюс Женнер Крис Кардишиянтай 1991 онд гэрлэжээ. Болзоод таван сарын дараа дөрвөн хүүхэдтэй Крис бүсгүйтэй гэрлэхээр болсон байна. Крис Кардишияны хүүхдүүд тэр дундаа Ким Кардишиян бол Америкийн төдийгүй дэлхийн шоу ертөнцийн том төлөөлөл болсон нэгэн билээ. Бүтээл, оюун санааны хийгээд бүтээн байгуулалт байхгүй атлаа “Кардишиянынхантай хамт” гэсэн реалити шоугаар олны танил болж, бас тэр нэр нөлөөгөөрөө мөнгө хийж баян тансаг амьдарч буй энэ бүсгүйг мэдэхгүй хүн үгүй. Сүүлийн жилүүдэд Брюс Женнер олимпийн медальт гэхээсээ Ким Кардишияны хойд эцэг гэдгээрээ алдаршаад байв. Гэр бүлээрээ олны танил болсон тэднийг америкчууд толгой дараалан мэддэг гэдэг. Кристэй гэрлээд хоёр охинтой болсон бөгөөд өдгөө 17, 19 настай Кендалл, Келли нар удахгүй эгч нараасаа давсан нэр хүндтэй болох магадлалтай. Тун хөөрхөн, үзэсгэлэнт охид.

Харин тэдний хувьд аав гэдэг хүн нь мөнхөд үгүй болж хоёр ээжтэй болчихоод байна. Брюс, Крис нар хорь гаруй жил ханилаад 2013 оноос салах болсон талаараа анх зарлажээ. Гэхдээ салах үйл явц үргэлжилсээр ердөө 2014 оны арванхоёрдугаар сард шийдвэр гарч, 2015 оны гуравдугаар сард албажсан байх юм. Брюс залуу байх үеэсээ өөрийгөө эмэгтэй мэтээр төсөөлж эхэлснээ ярьсан байдаг. Багадаа унших чадварын хомсдолтой хүүхэд байсан тэр том болоод ийм эмгэг мэдэрч эхэлжээ. Хоёр дахь гэрлэлтийнхээ дараагаас дааврын эм ууж биеэ бэлдэж эхэлсэн ч Кристэй учирснаар даавраа орхисон аж. Тэрбээр “Би эмэгтэйлэг байдлыг мэдэрч, зүрх сэтгэл маань тийш татагдаж байсан ч хэзээ ч эрэгтэй хүнд татагдаж байгаагүй ээ. Бүсгүйчүүд л намайг татдаг байсан” хэмээсэн байдаг. Магадгүй өөрийгөө олох гэж, таних гэж явсаар гурав ч гэрлэж, гурван айлын хоёр, хоёр зургаан хүүхдийн аав болсон бололтой. Харин энэ оны эхээр Калифорнийн Малибу дахь хурдны зам дээр гарсан осолд өртсөн бөгөөд үүнийхээ дараа хүйс солиулах мэс засалд орохоор шийдсэн нь харамсахгүйн тулд насан туршдаа хүсч явсан мөрөөдлөө биелүүлэх ёстойг ойлгосон ч байж болох юм. Түүний өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард олны өмнө эмэгтэй байдлаар гарч, дотоод сэтгэлээ уудалсан ярилцлага чухамдаа бөмбөг тэсэлсэн билээ. Уг бичлэгийг 20,7 сая хүн үзсэн байдаг. Хүйс солиулах мэс заслын хувьд одоо ч дуусаагүй бөгөөд үе дараалалтай явагдах юм гэсэн. Брюс нэрээ өөрчилж Кэйтлин болж буй олимпийн аварга маань удахгүй 66 нас хүрнэ. Шинээр төрсөн Кэйтлин “Брюс бол өөрийн нууцтай. Дандаа худал ярих болно. Харин Кэйтлинд нууц байхгүй. Худлаа хэлэх шаардлага байхгүй” хэмээжээ. Нээрээ л тэгэх байх даа. Түүнээс “Та одоо хамгийн түрүүнд яахыг хүсч байна даа” гэхэд “Өөрийнхөөрөө байна. Хэнээс ч нуугдах шаардлагагүй. Сайхан хувцаслаж, сайхан амарч хөгжилдмөөр байна” хэмээжээ. Түүний хувьд 89 настай ээжийгээ энэ бүгдийг хэрхэн хүлээж авах бол гэдгээс эмээж байжээ. Харин ээж нь хүүгийнхээ ярихыг сонсоод “Ойлголоо. Кэйтлин минь” гэж түүнийг ойлгож буйгаа илэрхийлсэнд тун их баярлажээ. Түүний том хүү ч “Шударгаар хэлэхэд Брюсээс илүү Кэйтлин сайн хүн байна гэж би бодож байна” гэжээ. Өөрөө ч “Брюс шиг худал дүр эсгэх шаардлагагүй юм чинь би хүүтэйгээ санал нэг байна” гэсэн байх юм. Олон жил өөрийнх нь аав гэгдэж явсан хүнийг эмэгтэй болсноо олон нийтийн сүлжээгээр зарласных нь дараа Ким Кардишиян “Ямар үзэсгэлэнтэй юм бэ. Аз жаргалтай байгаарай. Өөрөө­рөө бахархаж, өөрийнхөө хүслээр амьдраарай” гэж хариу бичсэн аж. Малибу дахь гэртээ олон янзаар авахуулсан үзэсгэлэнт эмэгтэйн дүрээр хүрч буй гэрэл зургууд нь хэдийнэ олон нийтэд хүрч эхэлжээ. Удахгүй түүний хүйсээ солиулж буй үйл явцын талаар цуврал баримтат кино гарна. Насаараа баг зүүж, бас насаараа олны анхаарлын төвд явж ирсэн түүнд энэ бүхэн хэцүү биш биз ээ. Угаасаа Кардишияны гэр бүлийнхэнд энэ бүхэн өдөр тутмынх нь үйл хэрэг. Үүгээрээ дуулиан шуугиан цацаж, хөрөнгө хэрхэн босгож болохыг тэд сайн мэднэ. Хэрэв Кэйтлин Крис нар гэр бүлээ цуцлаагүй байсан бол халуухан “охид”-ын гэр бүл нэгэн үзэсгэлэнт хатагтайгаар нэмэгдэх байжээ.

Э.ЭНЭРЭЛ

Энхтайваны өргөн чөлөө буюу 25 дугаар эмийн сангийн зүүн талд шинээр нээгдсэн “KFC”-гийн салбарт “Drive thru” буюу машинаасаа буулгүйгээр үйлчлүүлэх боломжтой болжээ. Машинаасаа буулгүйгээр хэрхэн захиалга өгч, хоолоо яаж авах боломжтойг сурвалжлахаар KFC дээр очив. Гадна нь очиход хоолны газрын зүүн талд автомашинд зориулсан хэсэг байв. Зогсоол хайлгүйгээр сум заасан хэсэг рүү машинтайгаа очлоо. 20 км цагаас илүү хурдлахгүй байхыг сануулсан тэмдэг байрлуулчихаж. Мөн 2.5 метрээс илүү өндөртэй машинтай орж болохгүйг анхааруулжээ. Учир нь орох, тооцоо хийх хэсэгт саравчтай болохоор өндрийн хязгаарлалт хийжээ. Тэнд үдийн цайны өмнөхөн очсон тул дараалалгүй байлаа. Орох хэсэгт бэлэн мөнгөөр үйлчилнэ гэсэн сануулга байхын зэрэгцээ хоолны зурагтай цэс байрлуулжээ. Бяслагтай шарсан төмс 4000, “Найзууд” багц 18500, хос тахиа 8500, “Филле” бургерийн сэт 8500, нэг ширхэг тахиа 5000, хоёр бол 8500, “Снакер” бокс 5500, “Стрипс” 4500 төгрөгийн үнэтэй байв. Машинтайгаа “KFC” рестораны зүүн талаар гарч яваад хойно нь ирэхэд захиалга авах хэсэг байна. Тэнд цонхоо онгойлгоод зогсоход чанга яригчаар захиалга авдаг ажээ. “Сайн байна уу, танд юугаар туслах вэ” гэсээр захиалга авдаг юм байна.

Ингэж захиалга авах хэсэг машины зүүн талд бий. Буруу талдаа жолоотой машинтай мөртлөө дэргэдээ байгаа хүнтэй ярьж байгаа мэт “Найзууд” багц авъя гээд тийм ч чанга биш хэлээдхэв. Захиалга өгч байгаа хэсэгт хүн алга. Тэгсэн мөртлөө “Таны захиалгыг хүлээж авлаа. Та төлбөр төлөх хэсэг дээр ирнэ үү” гэв. Хоёр, гуравхан метр яваад мөнгөө өгөх газар ирвэл рестораны ажилтнууд зогсож байна. Чихэндээ тогтоодог чанга яригч зүүсэн эмэгтэй шилэн цонхны цаанаас үйлчилж байлаа.

Мөнгөө өгөхөд зөрүүлээд захиалгын хуудас өгөв. Түүнийг нь авч зүүн гар тийш эргэн рестораны баруун талд гарахад захиалгаа авах хэсэг байна. Тэндхийн шилэн цонхоор хоолоо авдаг юм байна. Цонхоо онгойлгоод авч явахаар савласан хоолоо авчихлаа.Савлаад уутанд хийгээд өгдөг ажээ. Дотор нь нойтон, хуурай амны цаас, сэрээ, халбага, кетчуп, шүдний чигчлүүр гээд хоол идэхэд хэрэгтэй бүхнийг хийсэн байв. Ингээд л болчихлоо. Машинаасаа нэг ч буулгүйгээр идэхийг хүссэн зүйлээ захиалаад авчихав. Гол нь маш түргэн үйлчилгээтэй ажээ. Хаалгаар нь орж ирснээс хойш таван минут хүрэхгүй хугацаанд захиалгаа авчихлаа. Яарч байгаа үедээ, эсвэл найз нөхдөдөө “KFC”-гийн шарсан тахиа аваачиж өгөхөд амар болжээ.

Машинаа тэндхийн зогсоол дээр тавьж байгаад захиалсан шарсан тахиагаа амтархан идэв. Хаа очиж автомашины зогсоол ихтэй болохоор машинаа байрлуулаад ресторанд орж идсэн ч болох юм байна.

Зогсоол дээр машинаа тавиад хооллох зуур машинаасаа буулгүйгээр үйлчлүүлж байгаа хүний цуваа тасрахгүй байв. Ар араасаа дугаарлан дараалал үүсгэхгүй хэрнээ машин орж ирэхгүй байна гэж байхгүй ажээ. Ихэнх хүмүүс цайныхаа цагаар завгүй байгаа нэгэндээ хоолыг нь дөхүүлж өгөхөөр ирдэг юм байна. Бас гэртээ амарч байгаа үр хүүхдүүддээ шарсан тахиаг халуунаар нь аваачиж өгөхөд хялбар болжээ. Машинаасаа буулгүй захиалга өгч байгаа залуутай уулзахад “Бусад газар очихоор зогсоол олдохгүй хэцүү байдаг. Энд машинаасаа буулгүйгээр үйлчлүүлэх амар байна. Хамгийн гол нь хурдан юм” гэж байлаа.

Машинаасаа буулгүйгээр хоол идэх, дэлгүүрээс хэрэгтэй зүйлээ авах үйлчилгээ 1930-аад оны үед АНУ-д үүсчээ. Жордин Мартин гэх залуу тодорхой бүлэг хүмүүст зориулан машинаасаа буулгүйгээр хэрэгтэй зүйлээ авах үйлчилгээг санаачилж байсан юм байна. Энэхүү үйлчилгээ эхэндээ газар аваагүй хэдий ч сүүлийн 10 жилд АНУ төдийгүй дэлхийн олон улсад ихээхэн дэлгэрч байгаа юм байна.

С.АЛТАН

Гэрэл зургуудыг Г.ЛХАГВАДОРЖ

Хүүхдийн баяраар “Боловсрол суваг” телевизийн “50 бэлгийн уналт” танин мэдэхүйн шоу нэвтрүүлэгт оролцож ялагч болон хамгийн олон бэлгийн эзэн болсон Батмөнхийн Инжир хэмээх бяцхан охинтой ярилцлаа. Б.Инжир нийлслэлийн 18 дугаар сургуулийн 5в ангийн сурагч юм байна.

-Хүүхдийн баярын танин мэдэхүйн нэвтрүүлгийн асуултад бүдрэлгүй хариулж ялагч болсонд үзэгчид та хоёроор их бахархсан байх аа. Нэвтрүүлэгт хэрхэн орсон талаараа яриач?

-Намайг Батмөнхийн Инжир гэдэг. Би 18 дугаар сургуулийн 5в ангид сурдаг. Нэг өдөр “Боловсрол суваг” телевизийн хүмүүс манай сургууль дээр ирээд тавдугаар ангиудаар орсон. Анги болгоноос арав арван хүүхэд явуулаарай гэсэн байхгүй юу. Тэр багт багш намайг явуулсан. Эхлээд тест аваад тэндээсээ хоёр хүүхэд шалгаруулж авсан. Дараа нь “Боловсрол суваг” телевиз дээр ярилцлага авсан.Дөрөв, тавдугаар ангийн 250-иад хүүхдээс дөрвөн хүүхэд шалгаруулж авсан. Би нөгөө ангийн Пүрэвдоржтой хамтран оролцож амжилтад хүрсэндээ баяртай байгаа.

-Асуулт нь ямар байсан бэ?

-“Тавин саяын уналт” нэвтрүүлэг дээр найман асуулт байдаг шүү дээ. “Тавин бэлгийн уналт” дээр ч найман асуулт байсан. Асуулт нь ерөнхийдөө амархан байсан. Зарим асуултад нь жаахан эргэлзэж байсан ч бүгдэд нь зөв хариулаад 17 бэлэг авсан. Нэвтрүүлгийн хөгжим нь маш их түгшүүртэй байлаа. Бэлэгнүүд нь уначих юм бол тэмцээнд орсны хэрэг юу байна аа гэсэн түгшүүр төрүүлж байсан. Ая нь аймаар эвгүй байсан.

-Асуултуудад нь хэрхэн хариулав?

-Хамгийн эхэнд “одой морь” гэдэг сэдвийг сонгосон л доо. Яг миний үздэг хүүхэлдэйн киноны тухай амархан асуулт байсан. “Миний бяцхан одой морь” гэдэг хүүхэлдэйн киноны үнэнч шударга зантай “Эпл Жэкийн сүүл нь ямар өнгөтэй байдаг вэ” гэсэн асуулт ирсэн. Би энэ хүүхэлдэйн кинонд их дуртай л даа. Тийм болохоор “шар сүүлтэй” гэж шууд хариулсан. Эргэлзсэн асуулт бол, “Фанта, Спрайт, Миренда гэдэг гурван ундааны аль нь хамгийн түрүүнд үйлдвэрлэгдсэн бэ” гэсэн байсан. Эхлээд би “Спрайт” гэж бодож байсан болохоор бүх бэлгээ түүн дээр нь тавьчихсан. Гэтэл хөтлөгч “Хуваахгүй юмуу” гэхээр нь “Фанта” ч байж магадгүй гэж бодоод 17 бэлгээ “Фанта” дээр, 20 бэлгээ “Спрайт” дээр тавьсан байхгүй юу. Тэгтэл 20 бэлэг нь унаад 17 нь үлдсэн.

-Сүүлчийн найм дахь асуулт нь юу байв?

-Сүүлийн асуулт нь бас хүүхэлдэйн киноны тухай байсан. “Үнсгэлжин аль хөлийнхөө шаахайг орхидог вэ” гэсэн асуулт. Бодож байгаад “зүүн” гэсэн хариулт дээр тавиад 17 бэлгээ бүгдийг нь авсан.

-Ямар хичээлд дуртай вэ?

-Би дүрслэх урлагийн хичээлд их дуртай. Зураг зурж, технологиор юм хийх их дуртай. Энэ миний хобби. Зураг зураад, цаас, баримлын шавраар янз бүрийн юм хийдэг. Би нийслэлээс зарласан зургийн уралдаанд ороод мөнгөн медаль авч байсан. Бас сургуульдаа зургийн дугуйланд нь үнэ төлбөргүй явдаг байсан. Манай зургийн багш Доосүрэн бидэнд яаж зурвал амархан байх вэ, яавал гоё зурах вэ гээд бүгдийг заадаг байсан. Одоо завгүй болчихсон болохоор зургийн дугуйландаа явахаа больсон л доо. Шууд гэр рүүгээ харихгүй бол болохгүй. Бас би дөрөвдүгээр ангид байхдаа IQ–гийн аварга болж байсан. Нэг өдөр хичээлээ тараад явах гэж байтал багш намайг “Хүлээж бай, одоо IQ–гийн шалгалт авах гэж байна. Чи нэг хийгээд үз дээ” гэсэн. Би IQ–д ерөөсөө явдаггүй болохоор гайхаад өгсөн даалгаврыг нь хийгээд үзсэн байхгүй юу. Тэгсэн чинь багш “Манай Инжир IQ-д явдаггүй мөртлөө нэгдүгээр зэрэг авлаа” гээд баяр хүргэж байсан. Ер нь бүх хичээл гоё доо.

-Зуны амралтаараа яаж амрах гэж байна. Хөдөө явдаг уу?

-Зусландаа гарна. Би хоёр дүүтэй, нэг ахтай. Том дүү маань манай сургуулийн хоёрдугаар ангид сурдаг. Бага дүү маань цэцэрлэгт байгаа. Миний ах долдугаар ангид сурдаг. Манайх Гоодой гэдэг зусланд гардаг юм. Жил болгон хамаатнуудаараа олуулаа гардаг. Амралтаа олуулаа өнгөрөөх их дуртай. Бас гэр бүлээрээ “Аварга тосон” явдаг.

-Ээж, аавынхаа тухай ярьж өгөөч?

-Манай аав ШУТИС-д нягтлан бодогч хийдэг. Ээж маань англи хэлний сургалтын төвд ажилладаг. Ээж хааяа англи хэлний хичээлд, аав математик дээр тусалдаг. Сая би таван онцын эзэн болсон. Бага ангиа онц төгсөх юм бол хүрэл медаль, дунд ангиа онц төгсвөл мөнгөн медаль, ахлах ангиа онц төгсөх юм бол алтан медаль өгдөг юм билээ. Одоо би бага сургуулиа онц төгсч байгаа болохоор хүрэл медаль авахаар болсон. Би таван настайдаа уншиж, тоо бодож сурсан л даа. Цэцэрлэгт байхад багш бусад хүүхдүүд тоглож байхад надад ном унш гээд баахан ном авчраад өгчихдөг байсан. Гоё үлгэрүүд шүү энэ номуудыг уншаарай гээд уншуулаад суулгачихдаг байсан. Тийм болохоор би багаасаа уншсаар байгаад одоо адал явдалтай зузаан ном унших дуртай. Би том болоод эмч болно.

-Яагаад?

-Яагаад гэвэл, эмч бол хүмүүст тусалж өвчнийг нь эдгээж авардаг гоё мэргэжил.

-Жаахан дүүтэй байх ер нь ямар байдаг вэ?

-Хөөрхөн шүү дээ. Бүр жаахан байхдаа их хөөрхөн, бүх юмыг нь бэлдээд асрах гоё байдаг байсан. Одоо арай том болчихсон л доо. Дөрвөн настай. Дүү маань их сэргэлэн. Намайг дандаа хуурч тоглодог. Би хоёр дүүгээ багад нь асарч үзэж байсан. Одоо хоёулаа том болчихсон. Хоёрдугаар ангид сурдаг дүү маань ногоо арилгаад, хогоо цэвэрлээд гэрээ бараг цэвэрлэдэг болчихсон шүү дээ.

-Танай анги хэдэн хүүхэдтэй вэ?

-Дөчин есүүлээ. Уг нь тавин хүүхэдтэй байсан чинь нэг нь шилжээд явчихсан.

-Олуулаа нэг ангид сурах ямар байдаг вэ?

-Хааяа багшийг гараад явсан хойгуур аймаар шуугилддаг. Хичээл дээрээ бол чив чимээгүй болчихдог. Ер нь олуулаа байх хөгжилтэй байдаг л даа. Амралтаар явах, хичээлээс гадуурх үйл ажиллагаа зохиогдоход олуулаа байх хөгжилтэй гоё байдаг. Манай сургууль долоо хоногийн баасан гариг бүрт хичээлээс гадуурх үйл ажиллагаа гэж зохиодог. Түүгээр ангиараа аялдаг. Манзуширийн хийд, Найрамдал зуслан ч юм уу өөр бусад газруудаар аялдаг. Зөндөө олон газруудаар аялж байсан. Хөдөө яваад буухиа тэмцээнүүд зохиогоод анги ангиараа байдаг. Манай дүүгийн анги бараг тавин хэдэн хүүхэдтэй шүү дээ. Бараг анги болгон тийм олон хүүхэдтэй.

-Тийм олон хүүхэд нэгийгээ бүгд таньдаг уу?

-Таньдаг. Би зургийн дугуйланд явдаг байсан нөгөө ангийн хүүхдүүдийг ч таньдаг.

-Та хоёрыг 17 бэлгийг хэрхэн хувааж авсан бол гэж нэвтрүүлгийг үзсэн хүүхдүүд их сонирхож байгаа байх аа. Тэр дотроос авахыг хүссэн бэлгээ авч чадав уу?

-Хоёулаа ярилцаж байгаад авъя гэсэн бэлгээ тэнцүү хуваагаад авсан. Тэр дотор Ipod, Xbox 360 тоглоом, ширээний хөл бөмбөг, Playstation, гэрийн театр, “Тэнгис” кино театрт бүтэн жил кино үзэх эрх, хүүхдийн паркттоглох эрх, эрэгтэй ролик, волейболын бөмбөг, хөлбөмбөгийн шипи, “Kindle” ном уншигч, бөмбөр, эрэгтэй бугуйн цаг, дэмждэг хөлбөмбөгийн багийн өмсгөл, 16 Gb flash диск, глобус, хүүхдийн хувцасны дэлгүүрээс 200,000 төгрөгөөр худалдан авалт хийх эрх багтсан байсан. Бүгдээрээ гоё бэлэг байсан л даа. Нөгөө ялагч маань эрэгтэй хүүхэд болохоор Xbox 360 тоглоом авсан. Би Ipod, Playstation, глобус, ширээний хөл бөмбөг, цахилгаан бөмбөр, паркт тоглох эрхийн бичиг, 16-ийн флаш авсан. Хүүхдийн дэлгүүрээс бүтээгдэхүүн авах 200 мянган төгрөгөө хуваагаад авсан. Би Playstation-ийг ахдаа өгөхөөр, ширээний хөл бөмбөгийг эрэгтэй дүүдээ өгөхөөр авсан.Бид нар гэр бүлээрээ маш их баярласан даа.

-“Миний бяцхан одой морь” гэдэг хүүхэлдэйн киног охид, хөвгүүд бүгд маш их сонирхдог юм байна. Энэ киног үзэх дургүй хүүхэд бараг байдаггүй юм байна. Юу нь тийм их таалагддаг юм бэ?

-Нөхөрлөлийн тухай кино л доо. Бүгдээрээ өөр өөрийн гэсэн зан чанартай. Жишээ нь, Твайлайт нь ид шидтэй, нөхөрсөг зан чанартай байхад Рерити нь их гоёмсог зүйлст дуртай гэхчлэн бүгдээрээ өөр өөрийн гэсэн хүсэл сонирхолтой. Хүүхдүүд энэ киног найзуудаараа нийлж үзээд би тэр нь болно, тэр нь надтай адилхан юм байна, тэр нь гоё юм байна гээд бүгд хуваагаад авчихдаг. Хүүхдүүд их дуртай. Дүү одой морины тоглоомуудыг цуглуулдаг. Бас манай хамаатны нэг дүүбайдаг юм. Бүх цуврал комиксыг, тоглоомуудыг нь бүгдийг цуглуулчихсан. Эрэгтэй хүүхэд мөртлөө тийм их дуртай.

Н.Пагма

-Монголд амьдардаг гадаадын нэгэн иргэн каннабисаас хар тамхи гаргаж авдаг бичил үйлдвэр ажиллуулж байсан гэнэ-

“Хархорин” захын эзний хүү Л.Цэгцбаатарыг Эрүүгийн цагдаагийнхан цагдан хорьжээ. Түүнийг хар тамхи хэрэглэсэн, борлуулсан гэж шалгаж буй аж. Л.Цэгцбаатартай хамт явсан хэдэн залууг мөн саатуулсан байна. Тэдэнд Эрүүгийн хуулийн192 дугаар зүйл анги буюу хар тамхи борлуулсан, худалдаалсан биедээ авч явсан, хэрэглэсэн хэмээн эрүүгийн хэрэг үүсгэжээ.Энэ үеэр хар тамхи хэрэглэсэн, борлуулсан, боловсруулсан, бусдад худалдаалсан гэх арван хэрэгт 20 гаруй хүнийг баривчилж, саатуулаад байгаа юм байна. Энэ дунд эмэгтэй хүн байгаа гэнэ. Монголд амьдардаг гадаадын нэгэн иргэн каннабисаас хар тамхи гаргаж авдагбичил үйлдвэр маягийн агуулахтай байсныг мөн илрүүлжээ. Баривчлагдсан хүмүүс дунд хар тамхины захиалагч нар ч байсан гэдгийг эх сурвалж хэлж байна. Одоогоор тэднийг ШШГЕГ-ын харьяа 461 дүгээр ангид саатуулан, шалгаж байгаа аж. Хар тамхи үйлдвэрлэдэг гэх агуулахдаа гашиш болон каннабис боловсруулж бусдад худалдаалдаг байсан байна. Үйлдвэртээ каннабисын давирхайг ялган авч, нунтаглах аргаар боловсруулан, баримлын шавар мэт болгож бэлддэг байна. Тэр бэлдмэлээ өндөр үнээр борлуулдаг байсан бөгөөд өөрийн гэсэн захиалагч нартай. Тэднийг захисан бэлдмэлээ авахаар ирэхэд нь цагдаагийнхан баривчилжээ.Тэр бодис нь цайвар ногооноос бор хүрэн өнгөтэй, өвөрмөц үнэртэй гэнэ. Гашишт тетрагидроканнабинолын хэмжээ 2-10 хувьтай агуулагдаж, үйлчилгээ нь каннабисын төрлийн мансууруулах үйлчилгээтэй ургамалтай төстэй. Харин “Ice” буюу “Мөс” нь метамфетамины төрлийн бодист хамаарах бөгөөд хатуу, талст хэлбэртэй, тунгалаг биет бодис аж. Агуулагдах метамфетамины хэмжээ нь 90-98 хувь. Тархины төв мэдрэлийн системд хүчтэй нөлөөлдөг. “Мөс” нь ихэвчлэн байгалийн мөс бөгөөд шилний жижиг хэлтэрхийг санагдуулам тунгалаг талст хэлбэртэй байх боловч шар, улаан өнгөнд хувиргасан гэх мэтээр олонтөрөл байдаг бололтой. ”Мөс”-ийг тусгай аргааргаргаж авдаг тул манайд үйлдвэрлэх боломжгүй гэнэ. Иймд гадаадруу хүнд захиж эсвэл хэрэгт холбогдсон хүмүүс өөрснөө явж авдаг байсан тухайгаа мэдүүлжээ.

Энэ талааралбан эх сурвалжаас тодрууллаа.

-Иргэдээс ирсэн мэдээллийн дагуу дээрх хүмүүсийг баривчилсан уу?

-Хар тамхи хэрэглэгчдийн тоо ил далд хэлбэрээр бидний төсөөлж байгаагаас ч илүү болсон байна. Иймд Хар тамхины борлуулалт, худалдаа, хэрэглэгч дээр бид тандалт хийж эхэлсэн. Иргэдээс ч багагүй мэдээлэл ирсэн. Тэр мэдээллүүдэд түшиглэж дээрх хүмүүсийг баривчилсан. Өмнө нь бидэнэ төрлийн бодис хадгалсан, хэрэглэсэн иргэдийг барьж байсан бол энэ удаа захиалагч, хэрэглэгч, борлуулагч тэр бүү хэлбичил үйлдвэрлэл явуулж байсан иргэдийг баривчиллаа. Мөн хар тамхи борлуулах, худалдаалахад зохион байгуулалттай ажилладаг иргэдийг тогтоосон.

-Баригдсан хүмүүс дунд өмнө нь энэ төрлийн хэргээр ял эдэлж, шийтгүүлж байсан хүн бий гэж сонслоо?

-20 гаруй хүний 5-6 нь 2003, 2008 онд хар тамхины хэргээр шийтгүүлж байсан.Хар тамхи борлуулах ажиллагаанд эмэгтэй хүн оролцож эхэлсэн гэдгийгэнэ баривчилгаа харуулж байна. Энэ явдлыг таслан зогсоож тэмцэхгүй бол хар тамхины хэрэглээ маш өндөр хэмжээнд эрчимжжээ.

-Сэжигтнүүдийг хаанаас баривчлав?

-Гэрээснь, хилээр орж ирэхэд нь, хар тамхи бусдад худалдаалж байхад ньгэх мэтээр…

-Хар тамхи боловсруулж байсан тэрбичил үйлдвэр гэдэг ньхаана байсан юм бэ?

-Улаанбаатар хотын нэгэн дүүрэгтхар тамхи боловсруулж бэлдээд худалдаалдаг болохыг тогтоосон. Захиалагч, борлуулагч, хэрэглэгчид нь үйлдэл дээрээ баригдсан. Хөдөлшгүй нотлох баримтаар тогтоогдсон.

-Гадаадын иргэн байгаа гэсэн. Тэр хаанахын иргэн бэ?

-ОХУ-ын болов уу гэж таамаглаж байгаа. Яг аль орных гэдгийг нь тогтоогоогүй байна.

-Хэдий хэмжээний мансууруулах төрлийн бодис хурааж авсан бэ?

-Их хэмжээнийх, яг нарийн тоог нь одоогоор гаргаагүй байна. Мөрдөн байцаалтын ажилд өнгөж эхэлж байна. Ирэх баасан гаригт энэ талаар хэвлэлийн хурал хийж нарийн зүйлсийг мэдээлнэ.

-Олны танил хүний хүү гээд байсан. “Хархорин” захын эзний хүүтэр дунд байгаа гэж сонслоо?

-Баригдсан хүмүүс дунд нэг захын эзний хүү байгаа гэсэн. Тэрийг сайн мэдэхгүй байна. Ер ньолны танил хүмүүс лхар тамхи хэрэглэдэг гэдэг ойлголттой байсан бол одоо нийгмийн дунд шатныхан их хэрэглэдэг болж байна. Энэ нь үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд хүрэх асуудал болоод байна.

-Тэр хар тамхи худалдаалж борлуулсан юм болов уу. Чухам ямар үйлдэл хийсэн юм бол?

-Худалдаалж, борлуулсан, хэрэглэсэн гэдэг зүйл ангиар эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн байгаа.

-Үйлдвэрт боловсруулан зарж байсан хар тамхины төрлийн бодис нь хэр хор хөнөөлтэй бодис вэ?

-Мансууруулах бодисыг хэрэглэсэн хүн сэтгэцийн өвөрмөц үйлчлэлд нь татагдан, маш хурдан хугацаанд түүний хамааралд орж ахин дахин хэрэглэсээр дон тусдаг. Удах тусам бие махбодь түүнд дасан архагшина. Амфетаминд донтсон хүн системтэй эмчилгээ хийлгэхгүй л бол эцсийн дүнд зайлшгүй үхэл, сүйрэлд хүргэх аюултай. Тэдгээрийн хараат байдалд орсон өвчтөнүүд амфетаминаар дутагдсан үед түүнийг л олж авах цор ганц хүсэлд автаж, энэ зорилгоо биелүүлэхийн төлөө юу ч хийхээс буцдаггүй. Иймд энэ төрлийн бодисоос аль болох холуур явах ёстой.

-Сэрэмжлүүлж хор хөнөөлийнх нь талаар хэлбэл?

-Удаан хугацааны хэрэглээний дүнд ядарсан царайтай болж, турж, арьс шаргалтаж, хумс салж унан, гарын судсанд тарианы сорвинууд үлддэг. Хэл ягаарч, цагаан өнгөр тогтдог. Мөн нүүрний арьсанд идээт бижрүүнүүд гарч, шарх сорвины эдгэрэлт удааширдаг. Үс, хөл хэврэгшин, дуу хоолой сөөнгө болж хэл хагарч, хатууран, хэлний арьс хуурдаг. Судасны хана хатуурч, цусны бөөмөнд бижрүү үүсч, унтах шаардлагагүй болно. Сэтгэхүйн чадвар нь эрүүл хүнийхээс доогуур үнэлэгддэг бөгөөд эцсийн үр дүн нь тунг хэтрүүлэн хэрэглэсэн тохиолдолд шууд үхэлд хүргэдэг гэв.

“Хархорин” захын эзний хүү гэх Л.Цэгцбаатар нь хэсэг нөхдийн хамт хар тамхиндмансуурч биедээ авч явсан гэдгийг эх сурвалж хэлж буй юм. Мөн тэрбээр энэ төрлийн бодисыг зарж борлуулдаг байсан бололтой. “Чингэс трейд” ХХК-ийн ерөнхий захирал, “Хархорин” захын эзэн Ч.Лхагвадоржийн хүү юм байна.Л.Цэгцбаатар нь хэдэн жилийн өмнө манай нэртэй топ модель бүсгүйг хэвтэрт ортол нь зодсон хэргээр өмнө нь шүүхийн хаалга татаж байсан нэгэн юм. Эмэгтэй хүнийг хардалтаас болж зодож, хүндэвтэр бэртэл учруулсан Л.Цэгцбаатарт шүүх 40 хоног буюу 360 цаг албадан хөдөлмөр хийх ял оногдуулж байсан билээ.

Д.Маргад

Б.Цэнддоогийн “Соёлын довтолгоо: Хоньчноос барилгачин” ном саяхан шинэчлэгдэн гарлаа. Нүүдлийн ахуйгаас иргэншин суурьшиж буй монголчуудын түүхийг наргиан хөгжөөнтэйгээр дүрсэлсэн эл бүтээлд хэд хэдэн шинэ бүлэг нэмэгдсэн байна. Бид түүний зарим хэсгээс нийтэлж байна.

…Намайг хот явахын өмнө төрөл төрөгсдийн маань захисан гол зүйлийн нэг нь хулигаанаас болгоомжлох асуудал байв. Малын дайсан чоно байдаг бол хүний дайсан нь хулигаан ажгуу. Ингээд би “тэр ч хулигаан боловуу, энэ ч хулигаан байх даа” хэмээн тааралдсан болгоноос цэрвэж, “хаанаас хутга гял хийж, насны тоогүй цэх бол” хэмээн зүрхшээсээр өдөр хоногийг арай гэж өнгөрөөж байлаа.

Элссэн сургууль дээрээ ирээд хулигаангүй газраас гаралтайг бодолцон хөдөөний хүүхдүүдтэй эхлээд нөхөрлөлөө. Аз эзийн алин болохыг мэдэхгүй, ямар байсан хулигаан тааралдаж өгөхгүй л байлаа. Цөөн хэдэн төгрөгөө яалт ч үгүй өвөртлөөд гарах удаа хэд хэд гарна. Оройдоо үрснээс бусад мөнгө маань тоо ёсоороо надтай хамт харьж ирээд байгаа нь гайхал төрүүлнэ. Уг нь хаа нэгтээгээс гарч ирээд “миний мөнгийг өгнө үү дээ” гээд өврийг ухах учиртай. Гэвч тэрээр намайг аль хэдийнэ нүдэлчихээд ахиухан мөнгө төгрөг авч гарах мөчийг анаж байгаа ч юм билүү.

Гэвч тэр удаан хүлээлгэсэнгүй. Миний анхны хулигаан оюутны намрын дайчилгаанд явж, төмс хураахаар хөдлөх гэж байхад хүрээд ирсэн юм. Пүүгээн дээрээс уучихсан унаа хүлээжий байтал хэн нэгэн мөрөн дээр нөхөрсгөөр гараа хүргэж “Гал байна уу, хө” гэлээ. За өнөөх чинь, өөр хэн байх билээ. Би ацан шалаанд оров. Би мөрөөдөл болсон гоё жожгоолкоо хэдхэн өдрийн өмнө бэлгэнд авсан байсан нь хармайнд буй. Тэрийгээ гаргаад ирэхээр шууд л аваад далд хийх нь гарцаагүй.

Гэтэл нөхөр хулигааны нэхсэн галыг нь өгөхгүй бол намайг энд ньганцхан дүрж зүйл дуусгаад дараагийн хүнээс гал асуух нь дамжиггүй. Ингээд пүүгээн дотроо хийсэн чүдэнзээ ухаж гаргаж өгөхөөс өөр замгүй. Гай шиг ганц гайгүй ноосон цамц авснаа пүүгээнийхээ аман дээр хийдэг нь юу билээ, нэгэнт харснаас хойш авна л гэх биз.

Огт танихгүй тэр хөвүүн миний чүдэнзээр тамхиа асааснаа өөрийнхөө янжуураар намайг дайлж байна. Сайндаа ч биш, кино номон дээр хүнийг цаазлахынхаа өмнө тамхи татуулжхарагддаг. Би ноосон цамцаа эргүүлээд хийтэл мөнөөх хулигаан юм хэлсэнгүй. За, хаашдаа намайг алчихаар ноосон цамц байтугай пүүгээ тэр чигээрээ л тэрнийх болно ш дээ.

Анхны маань хулигаан намайг яагаад ч юм бэ, алсангүй үлдээгээд “За баярлалаа хө, сайхан танилцана аа. Ногоо бригад дээр очоод уулзана” гээд явлаа. Хонь малыг таргалуулж байгаад алж иддэг шиг манийгаа дараагийн ээлжинд бодийг нь хөтлөхөөр нөөцөлж байгаа байх нь.

Үнэхээр “эрлэгийн элч” маань ногоо бригад дээр ирсэн хойноо намайг эргүүлдэнэ. Заримдаа тамхиараа дайлна. Миний тамхинаас ч татна. Тэрээр сонсогч буюу тэтгэлэг авдаггүй оюутан юм байна. Заримдаа би сонор сэрэмж алдан хулигаандаа итгэх шахаж байгаагаа мэдрээд бушуухан жолоогоо татна.

Миний анхны хулигаан бужгардуу шаргал үстэй,хоёр жавжиндаа ялимгүй инээмсэглэл нуусан шарангуй царайтай хүү байлаа. Хүүхэд байхдаа хайр татам, өхөөрдөм төрхтэй байсны нь ул мөр орь насанд нь ч тодорхой. Тэр гэнэн, цайлган царай нь намайг алаад өмдний арын хармааны дотор талд оёсон хэдэн төгрөгийг минь авах үедээ яаж хувирахыг бурхан мэдэх биз ээ? Эсвэл царай нь ер хувирахгүй жоготой инээвхийлсээр гарынхаа цусыг миний пэнжээкний хормойд шударчихаад явчих ч юм билүү?

Миний мөнгө рүү нэг л өдөр орно гэдэг нь тодорхой байсан ч тэрэндээ хүрэлгүй их удлаа. Энэ өдөр хичээл сургууль жигдэрсэн тийм өдөр тохиолоо. Нэгэн үеэ бодвол хулигааны синдром намжаад, хотын гудамжаар хүний ёсоор үе үе алхчихдаг болсон цаг. Оюутны тэтгэлгээ дөнгөж аваад сургуулийн харанхуйвтар хонгилоор явж байтал мөрөн дээр гар хүрлээ. Дотор палхийгээд эргэн хартал “миний анхны хулигаан” инээвхийлэн зогсож байлаа.

-Найзаа, Автобусны мөнгөгүй болчихлоо хө. Гурван төгрөг зээлүүлээч. Аав ээж юм “хайрлах”-аар эргүүлээд өгнө гэж байна.

Хармайнд маань бүтэн сарын тэтгэлэг байгааг би ч мэдэж байсан, тэр ч мэдэж байсан боловч

-Ёстой юу ч алга гээд гэрэлтэй газар луу гүйлээ. Тэгээд жижүүрийн ширээний дэргэд ирж зогсоод орилж хашгирахаас эхлээд сүр жавхлантай үхэж болох бүхий л хөтөлбөрт бэлдэн хүлээлээ. Тэр миний хойноос ирсэнгүй, тэр дороо ч, маргааш нь ч, ерөөсөө хэзээ ч… Хааяа бие биеинхээ барааг харвал хэн хэн нь дөлнө.

Эхэндээ хулигаанаас дайжиж чадсандаа сэтгэл амарч, дотор цэлмэх шиг байлаа. Харин хоног хоногоор миний сэтгэлд нэгэн том зай эзгүйрсээр. Магадгүй насан туршийн маань хамгийн сайн найз нарын нэгийг эргэж ирэхгүйгээр хөөгөөд явуулчихсан мэт гуниг төрнө…

Он жилүүд улиран оджээ. Миний үеийнхны сэтгэл зүрхэнд шар айдсын сүүдрээ унагаасан тэрхүү “хулигаан” гэж юусан билээ. Миний анхны хулигаан нарт хорвоогийнхаа нэгэнтээд хөгжилтэй багынхаа араншингаар инээд цацруулан аж төрж яваа болов уу, бөөн хардлага, муу санаандаа хүлэгдсэн миний биеийг аль хэдийнэ мартсан байж ч мэднэ.

Нүүдэлчин сайн эрээс хотын хулигаан, хоньчноосоо барилгачин болон төлөвшиж буй ХХ зууны монголчууд иргэншлийнхээ өнгө төрхийг таньж ядан төөрөлдөж, бие биеэсээ төдийгүй өөртөө гарч буй өөрчлөлтөөсөө ч өөрөө хүртэл гэрэвшин хөгжиж ирсэн юм. Гэвч энэ бол аугаа үсрэлт байлаа…