Month: April 2019

Автомашины тоо ихэсч, замын түгжрэл үүсч, бензиний үнэ өссөн энэ үед цахилгаан скүүтэр хотын амьдралд хамгийн төгс шийдэл гэж хэлж болно. Цахилгаан скүүтэр нь зай бага эзлэх, авч явахад авсаархан, эвхээд явах боломжтой гээд маш олон давуу талтай. Замын түгжрэлээс болж уур бухимдлаа барж байхаар цахилгаан скүүтэр хэрэглэх нь танд олон эерэг зүйлийг мэдрүүлнэ.

Монголд зарагдаж байгаа цахилгаан скүүтэрийн хувьд 450-950 мянган төгрөгийн үнэтэй. Төрөл маш олон байгаа юм. Энэхүү скүүтэрийн батарей нь нэг удаад 2-4 цаг цэнэглээд хүний биеийн жингээс хамааран 15-аас дээш км явдаг тун боломжийн юм. Арваннаймаас дээш насны замын хөдөлгөөнд оролцох эрхтэй бүх хүмүүс тус унааг хэрэглэх боломжтой. Жин нь бага дарах тусмаа скүүтэрийн явах км уртасна. Хүний биеийн жингээс хамаараад 25-аас дээш км явна.

Одоогоор батарей нь Монголд тусдаа зарагдаагүй байгаа юм байна. Аль болох анх авсан тоног төхөөрөмжийнхөө батарейг нь солихгүй хэрэглэхийг худалдаалагч нь зөвлөв. Урин дулаан цаг ирж байгаа болохоор борлуулалт сүүлийн үед тогтмол нэмэгдэж байгааг цахилгаан скүүтэр оруулж ирдэг компаниуд хэлж байгаа юм. Монголд цахилгаан скүүтэр борлуулдаг “Үнэгүй хүргэлт.мн” борлуулалтын компани хоёр төрлөөр оруулж ирдэг юм байна. Сайтаар нь үнэгүй зочлоод хүргүүлэн авах боломжтой. Тэдний оруулж ирдэг цахилгаан скүүтэр өнгө, загварын сонголттой бөгөөд бусад газруудыг бодвол нэг жилийн баталгаатай. Баталгаат хугацаа дуусаагүй тохиолдолд эд ангийг сольж засч өгнө. Хэрэв таны худалдан авсан цахилгаан скүүтэрт эвдрэл гэмтэл үүссэн тохиолдолд ердийн дугуй засварын газар засвар үйлчилгээ хийлгүүлэх боломжтой. Унаж хэрэглэхэд яг л ердийн дугуй унахтай адил хэрэглээтэй. Дугуйг анх унаж сурахад тэнцвэрээ олоход хэцүү байдаг. Гэтэл энэ унаа тийм биш аж. Дугуй унаж чаддаг хүмүүс ганц гарч зогсоод л унаад сурчих боломжтой юм. Харин дугуй унаж чадахгүй хүмүүс тэнцвэрээ хадгалж чаддаг бол тэгээд л асуудалгүй сурчихна. Мөн ердийн дугуй шиг гар удирдлагатай. Тоормос, гэрэл, сигналаа гараараа өгчихнө. Утсан дээрээ MINI­ROBOT аппликэйшнийг татаж суулгаад утсаараа ч удирдаж болно. Утасны аппликэйшн нь ашиглахад их хялбар. Цэнэг, км-ийн заалт, хурд гээд бүх зүйлээ харна. Тогтмол хурдыг тохируулан явж болох нь. Хулгайд алдахаас сэргийлэн апплекэйшнээрээ түгжиж болдог аж. Түгжсэн тохиолдолд апплекэйшнээр түгжээг тайлахаас нааш ашиглах боломжгүй. Мэдээж хүний биеийн жингээс хамаараад өгсүүр замд цэнэг их орох нь тодорхой. Цахилгаан скүүтэр суудалтай болон суудалгүй гэсэн олон загвар байна. Манай орны нөхцөлд суудалгүй нь илүү зохицох аж. Суудалтай нь жин дарах учир хурдан батарей нь дуусдаг байна. Мөн авч явахад арай түвэг ихтэй. Суудалгүй загварын жижиг нь 10-12 кг. Том нь 12-14 кг. Эвхээд бариулаас нь түрээд явчихих боломжтой. Худалдан авагчдын сэтгэгдлийг сонсоход “Унаж сурахад хялбар, бензин шаардахгүй, өртөг хямд ба гэр, ажил, сургуулийн хооронд унахад тохиромжтой” хэмээн ам сайтай байв. Цахилгаанаар цэнэглэдэг учир байгаль, экологид сөрөг нөлөөгүй энэ унааг гадаадын улс орнууд өргөнөөр хэрэглэх болжээ.

Дугуйг бодвол машиндаа эвхээд хийчих, зориулалтын тэвш шаардахгүй ямар ч зам дээр явах боломжтой их хотод зориулагдсан унаа юм.

Тухайлбал, АНУ-д сайн чанарын цахилгаан скүүтэрийн нэг болох BMW C Evolution Scooter-ийн “Long Range” загвар нь нэг цэнэгээрээ 160 км зайг туулж чадах бөгөөд цагт 129 км туулах хэмжээнд хурдална. Харин Европ хувилбар нь 120 км/цагийн хурд үзүүлэх боломжтой ба 100 км зам туулах чадвартай. Энэхүү цахилгаан скүүтэр нь 94 Ah багтаамжтай, BMW i3 зай хураагууртай болсноор илүү хол зайг туулах чадвартай болсон байна. Сануулж хэлэхэд BMW C Evolution Scooter-ийн хуучин загвар нь дөнгөж 60 Ah багтаамжтай байсан юм.

Харин Японы Yamaha Mo­tor компани байгаль орчинд хор нөлөөгүй, цахилгаан хөдөлгүүртэй скүүтэрийг зах зээлд аль 2010 онд гаргасан байдаг.

Sanyo Electric компанийн lithium-ion батарейгаар цэнэглэгдэх Electric Com­muter EC-03 нэртэй цахилгаан скүүтэр нь нэг удаагийн бүтэн цэнэглэлтээр дунджаар зургаа орчим цаг ажиллаж, 43 км замыг туулдаг гэнэ. Скүүтэрийг гэрийн нөхцөлд энгийн цахилгааны залгуурт залгаж, цэнэглэх боломжтой ажээ. Автомашин болон мотоцикл жолоодох эрхийн үнэмлэхтэй жолооч нар уг цахилгаан скүүтэртэй замын хөдөлгөөнд оролцож болох юм. 252 мянган иенээр худалдаалагдах цахилгаан скүүтэр худалдаанд гарсан эхний жилдээ зөвхөн Япон улсын хэмжээнд нэг мянган хувь борлогдсон байна.

Цахилгааны өртөг хямд тооцогддог манай улсад скүүтэр хэрэглэх бүрэн боломжтой. Зуны дулаан өдрүүдэд автомашины зам дээр түгжрэхгүй. Дугуйтай хүмүүст зориулалтын зам талбай байхгүй учир явган хүний зам дээр ч, автомашины зам дээр ч ад үзэгдэх нь элбэг. Дугуйг бодвол машиндаа эвхээд хийчих, зориулалтын тэвш шаардахгүй, ямар ч зам дээр явах боломжтой их хотод зориулагдсан унаа юм.

Нийслэлийн ХанУул дүүргийн “Монгол билиг оюун” цэцэрлэгийн багш Л.Отгонбаттай ярилцлаа.

---

-Юуны өмнө та манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?

-Намайг Отгонбат гэдэг. Би Хан уул дүүргийн тэргүүний “Монгол билиг оюун” цэцэрлэгийн цогцолборт багшаар ажилладаг. Цэцэрлэгийнхээ Ахлах “А” бүлгийг даан авч ажиллаж байгаа. Мөн спорт өрөлтийн холбоотой хамтран спорт өрөлтийн дугуйланг цэцэрлэгийн 4, 5 настай 5 бүлгийн нийт 100 гаруй хүүхдэд давхар явуулдаг.

–Хэдэн онд ямар сургууль төгсөж цэцэрлэгийн багшийн мэргэжил эзэмшив. Ажил амьдралын гараагаа хаанаас эхэлж байв?

-2008-2012 онд МУБИС-ийн Сургуулийн Өмнөх Боловсролын Сургуулийг 4 жил суралцаж цэцэрлэгийн багш, арга зүйч мэргэжлээр төгссөн.

Сургуулиа төгсөөд Сонгинохайрхан дүүргийн 101 дүгээр цэцэрлэгт гурван эрэгтэй багштай хамт ажиллаж байсан. Анх ажиллахад бас бага зэрэг эргэлзээ, айдастай байсан. Ингэхдээ бас эрэгтэйчүүдээ түшдэг юм билээ. Анх 101 дүгээр цэцэрлэгт биеийн тамирын багшаар ажилласан. Сургуулийн өмнөх боловсролын салбарт долоо дахь жилдээ тасралтгүй ажиллаж байна.

-Эрэгтэй цэцэрлэгийн багш тэр бүр ховор. Цэцэрлэгийн багш гэхээр яагаад ч юм эмэгтэй хүн, ээж хүмүүс санаанд буудаг. Хүний нялх үрийг эмэгтэй хүн л ээж шиг нь хайрлан, асарч хүмүүжүүлнэ гэсэн ойлголт байдаг л даа?

-Мэдээж тэгэлгүй яах вэ? Цэцэрлэгийн багш гэхээр нийгэм, эцэг эхчүүд ерөнхийдөө эмэгтэй хүмүүс байдаг гэдэг нийтлэг ойлголттой. Өнөөдөр улсын хэмжээнд нийт 20 гаруй эрэгтэй цэцэрлэгийн багш, арга зүйч, эрхлэгч зэрэг албан тушаалд ажиллаж байна. Энэ бол нийт ажиллаж байгаа боловсон хүчний маш бага хувийг эзэлнэ. Тухайлбал хамгийн ахмад нь Алтанхуяг гээд 30-аад жил ажиллаж байгаа багш бий. Сүүлийн үед сургуулийн өмнөх боловролын багш бэлтгэдэг их, дээд сургуулиудад энэ мэргэжлээр суралцаж байгаа оюутнуудын тоо тодорхой хэмжээнд нэмэгдэж байгаа.

Цэцэрлэгт хүүхдийг хүлээж авахад эцэг эхчүүдийн хандлага харилцан адилгүй. Эрэгтэй багштай юм уу, гэх эргэлзсэн асуулттай тулгардаг. Зарим эцэг эх хүүхдээ өгөхгүй гээд шууд өөр ангид өгөх тохиолдол гарна. Гэвч хоёр, гурван сар ажилласны дараа эцэг эхчүүдийн хандлага өөрчлөгддөг. Эргээд эцэг эхчүүд таны ангид хүүхдээ өгье, багш аа уучлаарай гэж байв.

Сургуулийн өмнөх нас гэдэг бол хүний насан туршийн боловсролын суурь үе бөгөөд зарим эцэг эхчүүдийн хувьд үүнд маш соргог хандаж цэцэрлэгт, багшид хүүхдээ даатгаад орхих биш, багштай хамтран хүүхдээ хөгжүүлэх тал дээр илүү анхаарч байгаа нь ажиглагддаг бөгөөд энэ нь залуу багш миний хувьд ажиллах урам зоригийг өгдөг. Мөн өглөө бүр ангидаа баяр хөөртэйгөөр орж ирэх бяцхан шавь нарынхаа итгэл дүүрэн нүдний харц, эцэг эхчүүдийн багшаа гэж хүндлэх хүндлэл намайг ажлаа чин сэтгэлээсээ урам өгөхийн зэрэгцээ ажилдаа хариуцлагатай хандах ёстой гэдгийг үргэлж сануулж байдаг.

Хүүхдийг хайрлаж, асрахад эрэгтэй, эмэгтэй багш гэж ялгах нь өрөөсгөл юм. Хайрлаж, халамжлахад эрх тэгш л байдаг байх. Туслах багш маань эмэгтэй багш нар байдаг учир илүү давуу талтай гэж боддог. Хүүхдүүд гэртээ аав, ээжийн хайранд өсдөг, эрэгтэй, эмэгтэй багштай байхаар ангидаа тэр хайрыг ижил авч байгаа юм.

-Ер нь эрэгтэй цэцэрлэгийн багш байхын хэцүү нь юу вэ. Бас сайхан тал нь юу бол. Цэцэрлэгийн багш хүн ямар байх ёстой гэж боддог вэ?

-Хэцүү санагддаг зүйл бол эцэг эхийн анхны хандлага байдаг. Үүнийг хэрхэн хүлээж авч сэтгэлдээ тусгахаас шалтгаална. Дээр өгүүлсэнчлэн хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа байдал хэвийн болдог.

Сайхан зүйл бол их л байна. Хүүхдийн инээд хөөр, баяр баясал дунд өөрөө түүнийг мэдэрч баярлаж хөөрч байдаг. Хүн юу ярина, түүнийг өөрөө амьдралдаа мэдэрдэг гэдэг шүү дээ. Тиймээс цэцэрлэг дээр бид ямар ч муу муухай зүйл ярьдаггүй. Багш нарын амьдрал тэр хэрээрээ сайхан зүйлээр баялаг байдаг. Мөн хүнээр хүн хийх, хүүхдүүдээ аливаа зүйлийг сураад, өсөөд, хөгжиж байгааг харах бахархалтай.

Ер нь хүүхдийн байгаа орчин нь багш нь юм. Анзаарч байхад эцэг эхчүүдийн нэг өрөөсгөл ойлголт цэцэрлэг л хүүхдийг сургаж хүмүүжүүлэх, хөгжүүлэх ёстой гэдэгт оршиж байна. Гэтэл хүүхдийг хөгжүүлэх, амьдралын зөв дадал хэвшил олгох чиглэлээр багш нар маань өдрийн турш тасралтгүй ажиллаж байдаг бөгөөд гэртээ очоод түүнийг цэцэрлэг дээр л хийх ёстой зүйл мэт хандаж байгаа нь тулгамдасан асуудал болж байна.

-Багш хүний арга барил гэж байдаг. Та хүүхдүүдтэйгээ хэрхэн ажилладаг вэ?

-Хүүхдүүдтэйгээ бүтэн өдрийг хамт өнгөрүүлэхэд инээлдэнэ, уйлалдана, гомдоно, энэ болгонд өөр өөрөөр хүүхдүүдийнхээ сэтгэл санаанд тохируулан харилцана. Ихэнхдээ найз нь мэт байдаг даа. Хүүхдүүд сэтгэл хөөрөл ихтэй тоглох, инээлдэх үедээ аав аа гэж дууддаг. Энэ бас их сайхан санагддаг.

Миний ажилдаа баримталдаг зарчим бол цэцэрлэгийн орчинд хүүхэд чөлөөтэй тоглох, ярилцах, сэтгэл зүйн хувьд хамгийн эерэг таатай мэдрэмжийг авч чаддаг байхад оршино гэж боддог.

-Эцэг эхчүүд, багшийн холбоо харилцаа та бүхэнд их чухал байх. Энэ талаар таны бодлыг сонсмоор байна?

-Багшийн ажлын нэг хэсэг бол хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхэд эцэг эх бүртэй ганцаарчлан уулзах, ярилцах, тэдний саналыг сонсох шаардлага зайлшгүй чухал. Миний хувьд энэ тал дээр нэг их хүндрэл гараад байдаггүй.

-Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай өнөөдөр их ярих болсон. Яг энэ талбарт ажиллаж, жаргал зовлонг нь мэдэх хүний хувьд юу хэлэхийг хүсч байна?

-Сургуулийн өмнөх боловсрол чухал уу, гэж үү? Сургуулийн өмнөх боловсрол бол хамгийн чухал гэдгийг би дээр өгүүлсэн. Манай улсын хувьд сургуулийн өмнөх боловсролын чиглэлээр үр дүнтэй ажлууд олон хийгдэж байгаагийн зэрэгцээ тулгамдаж буй асуудлууд ч байна.

Тухайлбал цэцэрлэгийн хүртээмж, нэг багшид ногдох хүүхдийн тоо, багш боловсон хүчнийг бэлтгэх асуудал зэрэг нь хараахан сэтгэлд хүрдэггүй.

-Өнөөдөр багш нарын долдугаар их хурал Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор болж байна. Тус хуралд та оролцох уу. Энэ хурлын ач холбогдлыг хэрхэн харж байна вэ?

-Энэ хуралд би сонгогдоогүй. Монголын багш нарын VII их хурал хорь гаруй жилийн дараа зохион байгуулагдаж байгаад баяртай байна.

Аливаа улс орны нийгмийн тэргүүлэх салбар болох боловсролын салбарын багш нар нэгэн дор хуран чуулж байгаа нь өнөөгийн тулгамдаад байгаа олон асуудлыг шийдвэрлэнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Тухайлбал сургалтын талаар баримтлах бодлого, сургалтын хөтөлбөрүүд, гарын авлага, багш нарын нийгмийн асуудал зэрэг.

Монголын багш нарын VII их хуралд оролцогч, хурлын төлөөлөгч нар болон нийт багш нартаа ажил хөдөлмөрийн өндөр амжилт, эрүүл энх, сайн сайхан бүхнийг хүсье.

Сэтгэл судлаач Б.Мөнх-Өлзийтэй ярилцлаа.

---

-Манай улсын нийгмийн сэтгэл зүйн өнөөгийн байдал ямар байна. Тулгамдаж буй асуудлуудын талаар ярилцлагаа эхлэх үү?

-Өнөөгийн нийгмийг хувь хүний талаас дүгнэхэд тогтворгүй, их савлагаатай байна л даа. Дүрэлзэж босоход амархан байна. Орчны бохирдол, нийгэм, улс төрийн асуудлуудаас болж иргэдийн дунд эерэг гэхээс сөрөг үзэгдэл илүү давамгай байна. Нийгэмд харьцангүй эерэг сайн зүйлс байна л даа. Энэ өнцгөөс хар цагааныг цэнэвэл хар нь давамгай байна. Замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа жолоочийн гаргаж байгаа ёс суртахууныг дүгнээд үзэхэд л нийгэм хувь хүний бодлоор нийгмийн оюун санааг дээшлүүлэх, соён гэгээрүүлэх тал руу нь төр бодлого шийдвэр гаргаж бодитой дэмжлэг үзүүлэх цаг нь ирчихсэн байна.

-Нийгмийн сэтгэл зүйг яаж төлөвшүүлэх вэ. Үүнд үзүүлэх сэтгэл судлаачдын үүрэг оролцооны талаар ярихгүй юу?

-Нийгмийн олон том асуудлыг шийдэх бодлого шийдвэр гаргахад сэтгэл судлаачийг хамруулж, ажиллуулж болно. Өөрөөр хэлбэл судалгааны багт нь эсвэл боловсруулах үед нь оролцуулах хэрэгтэй. Энэ бол нийгмийн сэтгэл судлаачдын оролцоо. Нөгөө талаасаа сэтгэл судлаач бодит практик дээр ажиллаж байгаа хэрэглээний сэтгэл судлаач хүмүүс үйлчлүүлэгчдийн асуудал дээр боловсруулсан сан буюу нэгдсэн байдлаар ажилладаг. Нэгдсэн байдлаар ажиллахдаа эргээд төрийн бодлого шийдвэрт санал зөвлөмж өгөх гэх мэт. Ийм хэлбэрээр тал талын оролцоотой ажиллавал зохимжтой гэж харж байна.

-Нийгмийн сэтгэл зүй төлөвшихөд төрийн бодлого чухал нөлөөтэй байх?

-Тэгэлгүй яах вэ. Гэр бүл аливаа улс орны гол цөм нь болдог гэж үзвэл гэр бүлээ дэмжсэн төрийн бодлого шийдвэр хэрэгтэй. Энэ нь эдийн засагт суурилсан нийгэмтэй оронд татварын хөнгөлөлт, тэтгэврийн нэмэгдэл ч гэдэг юм уу тогтвортой амьдарч байгаа гэр бүлээ дэмжсэн бодлого үгүйлэгдэж байна. Сэтгэл зүйн талаасаа дүгнээд хэлэхэд бодит дэмжлэг дутагдаж байна.

-Өдөр бүр шахуу дээрээс зохион байгуулалттайгаар ашиг сонирхлын зөрчилтэй хэвлэлийн хурал зарлах юм. Тэнд зөвшөөрөлгүй газар ухлаа, энд тийм албан тушаалтан авлига авлаа, ийм шүүгч хэрэгт холбогдлоо гээд л. Ийм учраас бид ядуу амьдарч байна гэх мэтчилэн. Энэ бүхэн нь иргэдийг бухимдуулж сэтгэл зүйд нь сөргөөр нөлөөлөөд байх шиг?

-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр өдөр тутам завсар зайгүй хар бараан, хууль зөрчсөн, нэгнээ алж хядсан мэдээлэл цацаад байхад мэдээж нийгмийн сэтгэлзүйд сөргөөр нөлөөлнө. Манайхан нэг л их бухимдсан, өөртөө хамааралгүй зүйлд ач холбогдол өгч өнөөх 76-гаа зүхсэн хүмүүс алхам тутамд л таарах болж. Энэ нь иргэдийн чихэнд хүрч байгаа хар бараан мэдээлэлтэй холбоотой. Энэ бүхэнд цензур тавих цаг ирээд байна л даа. Энэ их худал үнэн нь мэдэгдэхгүй хар бараан мэдээлэл нийгмийн сэтгэл зүйд сөргөөр нөлөөлж байна.

-Нийгмийг цочроосон янз бүрийн бичлэгүүд ар араасаа цахим ертөнцөөр цацагдах болсон. Иргэд одоо бүр дараагийн бичлэгийг нь хүлээдэг болчихож. Нэг үгээр хэлбэл донтчихсон байна шүү дээ?

-Тодорхой субьектүүд тодорхой зорилгын доор нийгмийн харилцаа мэдээлэлд нөлөөлөх зорилгоор янз бүрийн контент хийгээд цацаж байна. Гэхдээ энэ нийгмийн л араншин. Нийгмийн байгаа бодит байдал нь энэ. Түүнээс биш фэйсбүүк гарч ирснээр нийгэм муухай болоод байна гэсэн үг биш. Энэ байхгүй байсан бол бид өөр хэрэгслээр өнөөх бичлэгээ тараана гэсэн үг шүү дээ. Нийгмийн өнөөгийн түвшин нь энэ байна.

Улс төрийн нам хүчнийхэн иргэдийн тархи угааж, хэн нэгнийг харлуулсан мэдээлэл цацаж байгаа нь нийгмийн сэтгэл зүйг савлагаатуулж, иргэдийг бухимдуулж байна. Хэн нэгнийг муухай харагдуулах зорилгоор үүнийг гаргаж ирж байгаа юм. Саяны Е.Сагсай прокурорын жишээ татахад л ганц хүний субъектийн асуудал биш. Цаана нь хууль, шүүхийн байгууллагын асуудал явж байдаг. Нэг нь ийм байгаа бол нөгөөх нь ч ялгаагүй гэсэн сэтгэгдэл нийгэмд төрнө. Үүнээс үзэхэд дараагийн гарч ирэх прокурор нь ялгаагүй харласан газар очно гэсэн үг. Ийм байдлаар явцуу хүрээнд сэтгэж нийгмийг хутгаж байгаа нь харамсалтай. Сөрөг л үзэгдэл.

-Ийм төрлийн мэдээлэл, контентыг иргэн хэрхэн хүлээж авах хэрэгтэй байдаг вэ?

-Тодорхойгүй, яах гээд байгаа нь мэдэгдэхгүй мэдээлэл хүмүүсийг бухимдалд хүргэдэг. Нөгөө талаас гайхшралыг төрүүлсэн мэдэхгүй зүйл нь уур бухимдалд хөтөлдөг. Иргэд ач холбогдол өгч байгаа тохиолдолд олон ургалч үзлээр хандах хэрэгтэй. Асуудалд голыг нь олж хандана гэдэг хувь хүний томоохон мэдлэг шүү дээ. Нэг юманд амархан автаад л туйлшраад, савалгаатай байх нь нийгмийн сэтгэл зүй талаасаа үзэхэд сөрөг үзэгдэл болж байна. Манайхны нийтлэг чанар нь энэ л дээ. Нэг бол шүтээд оройдоо залчихдаг. Бодит бус эх сурвалжаас мэдээ сонсов уу үгүй юу газар доогуур ортол дэвслээд хаячихдаг. Өөрөөр хэлбэл асуудалд олон ургальч үзлээр ханддаггүй, туйлширч дагаж хуйлардаг.

-Нэг талаар монгол хүний мөс чанар дэндүү доройтчихсон юм шиг санагдах юм. Дийлж байгаад нь зусарддаг, дийлдэж байгаадаа дээрэлхүү зантай болчихож. Монгол хүмүүс танихгүй нэгнээ дайсан гэж үздэг болсон байна шүү дээ. Үүнд юу нөлөөлөв?

-Хувь хүний бодлоо хэлэхэд одоо бидний амьдарч байгаа нийгмийн засаглалтай холбоотой асуудал л даа. Эдийн засагт суурилсан өрсөлдөөний нийгэмд лидер байхгүй бол бусдаас ялгарахаар мэрийдэг зарчим үйлчилдэг. Лидер болж чадахгүй бол л бусдад зусардаж ялгарахаар мэрийж байгаа юм. Монголын нийгмийн сэтгэхүйд ийм ойлголт тогтчихоод байна. Аливаа асуудлыг танил талынхаа хүрээнд ч юм уу, өөртөө хэрэгтэй гэсэн хүндээ ашигтайгаар эргүүлдэг болчихоод байна л даа. Хүний мөн чанар орхигдож, өнгө мөнгөнд шүтсэн нийгэмд бид амьдарч байна.

-Нийгмийн сэтгэл зүйг төлөвшүүлэхэд төрөөс ямар бодлого баримтлах хэрэгтэй вэ. Ямар дэмжлэг дутагдаж байна?

-Хамгийн эхэнд боловсролын салбарыг шинэчлэх хэрэгтэй байна л даа. Сургуулийн өмнөх боловсрол, дунд сургууль, мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа их дээд сургуулиудын боловсролын чанарт анхаарах хэрэгтэй байна. Манайд бол боловсролын нэгдсэн тогтвортой бодлого үгүйлэгдэж байгаа нь анзаарагддаг. Нэг сайд нь томилогдоод л бодлого боловсруулдаг, өнөөх нь халагдаад дараагийн нөхөр гарч ирээд дахиад л өөр өөр бодлого ярьдаг. Ийм байж болохгүй. Буруу бай, зөв ч бай нэг бодлого боловсруулсан бол түүнийг тогтвортой хугацаанд үргэлжлүүлээд үр дүнг нь үзэж байж нийгмийн боловсрол хөгжиж,- дээшилдэг. Аливаа улс үндэстэн сөнөхөд заавал цэрэг, буу шийдэм, танк оруулж ирэх нь хамаагүй болоод байна. Боловсролын систем шат шандаа уналаа л бол хэцүүдэж байгаа юм л даа. Чанаргүй боловсрол эзэмшсэн эмч хүний амь хөнөөнө, чанаргүй боловсрол эзэмшсэн шүүгч хүн шүүнэ, чадваргүй хүн улс орон удирдана ч гэх юм уу. Ингээд цаагуураа нийгэм доройтож, улс үндэстэн мөхөх нөхцөл бүрдэж байгаа юм. Тэгэхээр төрөөс боловсролын салбарт анхаарах цаг хажууд ирээд байна. Нийгэмд болж бүтэхгүй байгаа зүйлсийг хөөгөөд судлаад үзэхэд эцсийн цэг нь суурь боловсролтой л холбоотой байгаа нь харагддаг.