Categories
мэдээ нийгэм

Ханиад дарах эмгүй эмчилгээ

Хамгийн элбэг тохиолддог ч сайн эмчлэхгүй бол хүний дархлалын системийг сулруулж байдаг ханиадыг гэрийн нөхцөлд хэрхэн хурдан, үр дүнтэй эмчлэх аргуудыг хүргэж байна. Зарим төрлийн эм бэлдмэдүүд нь ханиадыг зөвхөн тухайн үедээ дарж бүрэн эмчилдэггүй бөгөөд дахин тухайн төрлийн вирусаар халдварлах магадлал ихтэй байдаг байна. Харин эмийн бус байгалийн гаралтай бэлдмэлүүд нь хүний биеийн өвчин эсэргүүцэх чадварыг улам нэмэгдүүлж өгдөг ажээ.

Сармистай сүүгээр ханиад дарах арга: Буцалсан нэг аяга сүүнд зөгийн бал, 3-5 хумс сармис жижиглэн хийгээд унтахын өмнө халуунаар ууж, хөлрөн хөнжилдөө орох х нь ханиадыг маш сайн эдгээдэг.

Нимбэгний шүүс, аньсаар ханиад дарах арга: Дөнгөж эхэлж буй ханиаданд нимбэгний шүүсийг аньстай хольж халуунаар нь нэг аягыг унтахын өмнө уугаарай. 200 мл буцлам халуун усан дээр 1-2 ширхэг нимбэг, 1 аяга аньс хийж халуунаар нь ууна.

Үхрийн нүдний навчаар ханиад дарах арга: Нэг хоолны халбага үхрийн нүдний хуурай навчин дээр аяга буцласан халуун ус хийж хандлана. Ингэхдээ 4 цаг дарж хандлах бөгөөд өдөрт 4-5 удаа 125 мл-ийг ууна.

Нимбэгний хальс сармисаар ханиад дарах арга: 2 ширхэг нимбэгийг хальстай нь үрүүлд үрнэ. Мөн 10 хумс сармис нухаж нимбэгтэй хольж хутган,1 литр бцласан бүлээн усанд хийж таглана. Уг шингэнээ хөргөгчинд хийж хонуулаад өглөө өлөн элгэн дээрээ, орой унтахын өмнө нэг хоолны халбагыг ууна. Ханиалгахаа болилоо гээд уухаа зогсоож болохгүй. Бэлдмэлээ дуустал нь ууж байж таны бие дэх ханиадны нянг устгах болно.

Сонгинотой сүүгээр ханиад дарах арга: Нэг бөөрөнхий сонгиныг нухаш болтол нь жижиглээд нэг аяга буцалсан сүүнд хийж 30 минут таглаж дарна. Үүний дараа сонгиноо шүүж, үлдсэн шингэнээ ууна. Уг бэлдмэлээ өдөрт 2-3 удаа хагас аягаар уух хэрэгтэй.

Зөгийн балаар ханиад дарах арга: Нэг цайны халбага зөгийн балыг 2.5 цайны халбага манжингийн шүүстэй хольж өдөрт дөрвөн удаа, хамрын нүхэнд тав таван дуслаар дусааж хэрэглэнэ. Бага насны хүүхдэд манжингийн шүүсийг хамарт дусааж хэрэглэнэ. Нярай хүүхдэд нэг цайны халбага зөгийн балыг хоёр цайны халбага бүлээн усанд уусгана. Бэлдсэн шингэнээ хөвөнд шингээж хамрын нүхэнд 20 минут орчим байлгана. Хүүхэд тавгүйтэж, уур уцаартай байвал хамрын нүхийг ээлж ээлжээр арчиж цэвэрлэх нь зохимжтой.

Сүүгээр ханиад дарах арга: 500 гр сүүг бага зэрэг халааж дотор нь өндөг нэг ширхэг өндгийг хагалж хутгана. Дээрээс нь нэг цайны халбага зөгийн бал, хоёр цайны халбага цөцгийн тос нэмээд сайтар хутгана. Бэлтгэсэн сүүгээ унтахын өмнө ууна. Энэ аргыг ханиадны шинж тэмдэг дөнгөж илэрч эхлэх үед хэрэглэвэл үр дүнгээ өгнө. Сүүнд чихэр өвс чанаж өдөрт гурван удаа ууж болно. Цагаан тос, зөөхий хольж өглөө өлөн элгэн дээрээ шар тостой хольж идвэл ханиалга намдаах сайн эмчилгээ болно.

Хий ханиалгасан үед: Чацарганыг сайн нухаж няцлаад 200 гр усанд 10 гр-ыг хийж 30 минут буцалгана. Бэлтгэсэн шингэнээ өдөрт гурван удаа хоолны халбагаар ууна Цагаан гааны буцалсан шүүсийг бага тунгаар өдөрт гурван удаа ууж болно.Яншуй гурван ширхгийг 150 гр усанд хийж 2-3 минут буцалгана. Бэлтгэсэн шингэнээ бүлээнээр нь хэрэглэнэ. Хөх дэгд, цагаан дэгд, царван, цагаан лууванг адил хэмжээтэй хольж өдөрт гурван удаа буцалгаж уугаарай.

Ханиаднаас урьдчилан сэргийлэх арга: Ханиаднаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд гараа байнга бүлээн усаар дахин дахин угааж, амны хөндий, хоолойгоо содтой усаар зайлж байх хэрэгтэй. Мөн нэг гр аскорбины хүчлийг өглөөний цайны дараа уугаарай.
Дашрамд дурдахад, шоколадтай сүү уух нь цэр ховхлодог ажээ.

Categories
мэдээ соёл-урлаг

“Дасгалжуулагч” кино олон улсад өрсөлдөнө

“Сондор” фильмийн залуус “Дасгалжуулагч” шинэ киноныхоо зураг авалтад оржээ.

Тус бүтээл нь ирэх сард Туркт болох олон улсын спортын кино наадамд өрсөлдөх юм.

Гурван жилд нэг удаа болдог спортын кино наадамд энэ жил 200 гаруй орны бүтээлчид оролцохоор мэдүүлгээ өгчээ.

Уг кинонд олимпийн наадамд шавиа оруулахаар бэлдэж буй дасгалжуулагчийн амьдрал гардаг байна.

Categories
мэдээ нийгэм

“Олон нийт-Цагдаагийн хамтын ажиллагааны өдөр” болно

Энэ сарын 27-ны өдөр “Олон нийт цагдаагийн хамтын ажиллагааны төвийн хурлын их танхимд “Олон нийт-Цагдаагийн хамтын ажиллагааны өдөр” болно. Тус Олон нийт цагдаагийн хамтын ажиллагааны төв ньХууль зүйн салбарын шинэчлэлийн хүрээнд Олон нийт цагдаагийн хамтын ажиллагааны төв нь ЦЕГ-ын даргын 2014 оны хоёрдугаар сарын 10-ны өдрийн 70-р тушаалаар байгуулагдсан байна.

Олон-нийт цагдаагийн хамтын ажиллагаа нь иргэд , олон нийтийн аюулгүй, амар тайван ажиллаж амьдрах орчин нөхцлийг бүрдүүлэхийн тулд тулгарч буй асуудлаа засаг захиргаа цагдаагийн байгууллага, иргэдийн оролцоонд тулгуурлан хамтран шийдвэрлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааны цогц юм.

Тус төвийн гол зорилго нь цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааг олон нийтэд сурталчилж, тэдний итгэл, дэмжлэг, оролцоонд түшиглэсэн нээлттэй, үйлчилгээний байгууллага. Мөн иргэд олон нийтийн амар амгалан амьдрах орчныг бүрдүүлэх, гэмт хэрэг зөрчлийг бууруулахад чиглэсэн олон талт ажлыг олон нийт-цагдаагийн хамтын ажиллагаа, итгэлцэл,түншлэлд тулгуурлан зохион байгуулж, хууль зүйн салбарын шинэчлэлийг гүнзгийрүүлэх үндсэн чиглэлтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

Үүний зэрэгцээ цагдаагийн хамтын ажиллагааны ач холбогдлыг бүхий л арга хэлбэрээр сурталчлах, иргэд аж ахуй нэгж байгууллагатай хамтран ажиллах түншлэл бий болгох, гэмт хэрэг зөрчлийг бууруулахад иргэдийн оролцоо, сайн дурын бүлгийг нэмэгдүүлэх, идэвхжүүлэх, иргэд олон нийт болон цагдаагийн алба хаагчдал чиглэсэн соён гэгээрүүлэх ажил зохион байгуулж байгаа юм.

Categories
мэдээ нийгэм

Хүн амины хэрэг хийчихээд өөрийгөө хороожээ

Говь-Алтай аймгийн Алтай суманд хүний амь хөнөөчихөөд өөрийгөө хөнөөсөн хэрэг гарчээ. Тодруулбал, тус сумын Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн сургуулийн уурын зуухны дэргэд хутгалуулсан хүн байна гэх дуудлагын дагуу цагдаагийн байгууллага очиж шалгахад Есөнбулаг сумын Жаргалант багт оршин суух иргэн Б-ийн амь насыг хохироосон байжээ. Цагдаагийн байгууллагын мөрдөн байцаалтын явцад хохирогчийг хөнөөсөн этгээд хэргийн газраас зугтаж явахдаа өөрийнхөө амийг мөн егүүтгэжээ. Хэрэг гарсан шалтгааныг тодруулахаар аймгийн цагдаагийн газрын мөрдөн байцаагчид ажиллаж байгаа гэнэ.

Categories
мэдээ эдийн-засаг

Монголын Хөрөнгийн бирж зардлаа 23 хувиар бууруулжээ

Санхүүгийн зайлшгүй нөхцөл байдлаас шалтгаалан Монголын хөрөнгийн бирж ТӨХК нь өнгөрсөн наймдугаар 4-ний өдрөөс эхлэн хэмнэлтийн горимд шилжсэн. Үүний хүрээнд байгууллагын дотоод зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох, чиг үүргийн давхардлыг арилгах, зэрэг орон тооны цомхтгол хийжээ.. Мөн бусад орон тоог хэмнэх, томоохон худалдан авалтыг зогсоох, бүх төвшинд зардал хэмнэх зэрэг чиглэлээр зарим арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсний үр дүнд нийт зардлын гүйцэтгэлийг 23 хувиар бууруулжээ. Ингэснээр Монголын хөрөнгийн бирж нь ирэх сарын 1-ний өдрөөс санхүүгийн хэвийн горимд шилжих нөхцөл бүрдэж байгаа талаар Монголын хөрөнгийн бирж мэдээлэв. Өнөөдрийн байдлаар дотоодын болон гадаадын аливаа аж ахуйн нэгжид хугацаа хэтэрсэн өр төлбөргүй байгаа аж. Хэмнэлтийн горим амжилттай хэрэгжих гол үндэс суурь нь тус биржийн нийт ажилтан өөрсдийн санаачилгаар цалингаа 30 хувиар бууруулах шийдвэрийг гаргасан явдал байлаа. Бараа үйлчилгээний үнийн өсөлттэй үед дээрх шийдвэрийг гаргаж байгууллагын санхүүг хэвийн байдалд хүргэхэд чухал нөлөө үзүүлсэн нийт хамт олондоо байгууллагын зүгээс талархал илэрхийлж буй гэнэ. Хэдийгээр санхүүгийн хувьд хэмнэлтийн горимд байсан ч дээрх хугацаанд Монголд нэн ашигтай нөхцөлөөр Лондоны хөрөнгийн биржтэй хамтын ажиллагаагаа дахин гурван жилээр сунгасан, Засгийн газрын үнэт цаасны арилжааг гурван жилийн дараагаар Хөрөнгийн биржид дахин сэргээсэн, хяналт, бүртгэл болон гишүүнчлэлийн цогц журмуудыг шинэчлэн Санхүүгийн зохицуулах хороогоор батламжлуулсан зэрэг томоохон ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн байна.

Categories
мэдээ цаг-үе

Н.Номтойбаяр: Бадарчин баярлах болоогүй

УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дэд дарга Н.Номтойбаяртай ярилцлаа.

Монгол Улсын 28 дахь Ерөнхий сайд томилогдлоо. Танай бүлгийн гишүүд Ерөнхий сайдыг томилох чуулганд яагаад оролцсонгүй вэ?

-Монгол Улсын 28 дахь Ерөнхий сайдаар Чимэдийн Сайханбилэг томилогдлоо. Юуны өмнө цаашдынх нь ажилд амжилт хүсье. Шинээр томилогдсон Ерөнхий сайдад анхааруулж хэлэх хэд хэдэн зүйл байна. УИХ-ын 76 гишүүний 42 нь түүнийг дэмжлээ. Харин чуулганд суусан, суугаагүй нийлээд 34 гишүүн дэмжсэнгүй. Манай бүлэг зарчмын асуудлуудыг хөндөн тавьсан. Чуулганы хуралдаанд суугаагүй болон эсрэг санал өгсөн хүмүүс МАН-ын бүлгийн зарчмын саналыг дэмжсэн гэж ойлгож байна. УИХ-д 39-өөр олонх болдог. 39 дээр гурван хүн л нэмэгдэж кноп дарснаар Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдаар сонгогдсон. Энэ нь өөрт нь нэгийг бодогдуулах болов уу. Хууль журмын дагуу УИХ-аас нэгэнт шийдвэр гарсан. Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг өөрийг нь дэмжээгүй хүмүүсийн итгэлийг хичээл зүтгэлээр олж авах ганц арга зам үлдлээ. Үүнийг онцолж хэлэх болсон шалтгаан нь гэвэл Засгийн газрын цаашдын үйл ажиллагаа Их хурлаас шууд хамааралтай. Өмнөх Шинэчлэлийн Засгийн газар хуулийг үл хүндэтгэж, улс төрийн хийрхэлд хэт автаж үүнээсээ болж огцорсон. Арга барилаа өөрчлөхгүй,парламентат төрт ёсыг дээдлэхгүй, цөөнхөд хүндэтгэлтэй хандахгүй, ямар нэгэн байдлаар шахаж хавчдаг өмнөх хийрхлээ үргэлжлүүлэх юм бол олон хавар нэгэндээ гэдэг шиг ирэх хаврын чуулганаар асуудал давтагдах л болно. Ерөнхий сайдаас хамгийн түрүүн ажил хэрэгч шийдэмгий байдлыг нийгэм шаардаж байна. Хямрал нүүрлэсэн гэдгийг МАН-ын бүлгийн хурал дээр хэлж байсан бол Ерөнхий сайд болсныхоо дараа шинэ Ерөнхий сайд маань чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр хүлээн зөвшөөрлөө. Энэ нь ажилдаа ажил хэрэгч байдлаар хандах эхлэл юм болов уу гэж санагдсан. Нийгэм, эдийн засаг дахь тоон үзүүлэлтүүдийг нэн тэргүүнд харах ёстой. Ажилгүйдлийн түвшин ямар байна. Ядуурал хэр газар авсан, гадаад валютын үлдэгдэл цэвэр нөөц гэх зэрэг бүхий л тоон үзүүлэлтийг үнэнээр нь хэд байгааг мэдэх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл энэ статистик үзүүлэлтүүдээ тодорхой болгоод Их хурал, Засгийн газар, цөөнх ч гэсэн байр сууриа нэгтгэх хэрэгтэй. Тэгж байж тоон үзүүлэлт дээр суурилсан бодит эдийн засгаа аврах бодлогыг боловсруулна. Бодлогынхоо хүрээнд зорилго, зарчим, төлөвлөлт, гарах арга замаа зөв олох юм. Тоон үзүүлэлт буруу байвал бодлого, шийдвэр, хөрөнгө оруулалт дээр алддаг. Шинэ Ерөнхий сайд үгэндээ, БНХАУ-ын дарга Си Жиньпин айлчлалын үеэрээ амласан нэг тэрбум ам.долларыг зээлж авах тухай хэлнэ лээ. Хятад улс Монголтой бараг 5000 км орчим хил залгаа. Манайх шиг Хятадтай хил залгаа бусад улс орон Хятадаас зээл аваад төлж чадалгүй газар нутгаа төлбөрт нь алдаж байсныг бодох хэрэгтэй. Тэгж үндэсний болон эдийн засгийн аюулгүй байдлаа үл харгалзан хөнгөн хандаж болохгүй л дээ. Харин төр засаг нь шууд өөрөө биш төсөл хэрэгжүүлэгч үндэсний компаниудаа Хятадаас ч юмуу өөр улс орноос зээл авахад нь араас нь дэмжлэг үзүүлж ажиллах нь ухаалаг алхам. Гэх мэт хэлсэн үгэнд нь дэмжих, дэмжихгүй олон зүйл байна лээ.

Гадныхан гэхээсээ илүү дотоодын хөрөнгө оруулагчдаа дэмжих хэрэгтэй гэдгийг та өмнө нь хэлж байсан даа?

-Манайхан гадаад, гадаад гэж ярих болсон. Гадныхан яахав ээ манайд хөрөнгө оруулж байгаад байдал бишдээд ирвэл нэг л өдөр нүүрээ буруулаад явчихна. Гадны хөрөнгө оруулагчид манай улсыг ашиглаад авдрыг нь хаяад л явна. Эцсийн бүлэгт энэ улсыг хэдэн нөгөө адлагдаад байдаг үндэсний компаниуд л аварна. Ерөнхий сайд цаашид дотоодын хөрөнгө оруулагчдаа хэрхэн дэмжих нь онцгой анхаарал татаж байна. Үндэснийхээ хэдэн компанийг дэмжээд явбал яаж ч аргаа барсан Монголоо үнсэнд хаясан шалз шиг орхиод явчихгүй нь маргашгүй үнэн. Нөр их хөдөлмөрийн цаана асар их эх оронч үзэл хөшүүрэг болж байдаг юм шүү. Өнөөдөр үндэсний хэдэн компани л ажлын байраар ард иргэдийн амьдралын баталгааг хангаж байна. Гадныхан хөрөнгөө татахад Монголын эдийн за­саг элгээрээ хэвтэж бай­гааг харлаа. Одоо дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжиж энэ байдлаас гарч эдийн засгийн тусгаар тогт­­нолоо бэхжүүлмээр байна. Гэхдээ нарийн мэргэжил, өндөр шинжлэх ухаан техник технологи, их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардагдсан төсөл хөтөлбөрүүд дээр эрсдэлээ багасгах, хуваалцах үүднээс гадныхантай зайлшгүй хамтрах шаардлага байдаг. Хэтрүүлэн туйлширч л болохгүй.

Танай бүлгийнхэн чуул­ганд орж санал хураалтад оролцоогүй нь цаашид Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газрыг дэмжиж ажиллахгүй гэдэг байр суурийг илэрхийлэв үү гэж харагдаад байна?

-МАН-ын бүлгээс улс төрийн хувьд зарчмын асуудал л тавьсан. Үүнийгээ илэрхийлэн чуулганы нэгдсэн хуралдаанд ороогүй. Олонхийг илэрхийлэх 39 дээр нэмэх нь гурван гишүүн намайг дэмжиж Ерөнхий сайд болгосон шүү гэдгийг Ерөнхий сайд маань өглөө болгон бодож байх ёстой. Цаашид дэмжихгүй гэж хэт туйлширч болохгүй л дээ. Зөвхөн АН-ын Ерөнхий сайд гэж байдаггүй. Монгол Улсын Ерөнхий сайд гэж байдаг. Зөвийг нь дэмжиж, бурууг нь гацааж ажиллана.

Сүүлийн үед “түгжил­дэх” гэдэг үг моодонд орж байна. Ардын намынхан аливаа ажлыг түгждэг гэдгийн нэг нотолгоо нь чуулганы хуралдаанд ороогүй явдал болов уу?

-Эрх баригчдын зүгээс бодлогын хүрээнд буруу, хууль эрхзүйн хүрээнд хууль зөрчсөн үйл ажиллагаа явуулах боломжийг бид нээж болохгүй, таны хэлж байгаа агуулгаар бол таслан зогсооно. Гэхдээ түгжилдэнэ гэдгийг “Тунгалаг тамир” кино дээр гардаг шиг Түгжилийн үйлдлээр ойлговол санал огт нийлэхгүй.Өнөөдөр ус агаар мэт хэрэгтэй байгаа улс орноо хөгжүүлэх оновчтой бодлого, хуулиа дээдлэх, төрийн ажилд ес зүй, зарчимтай хандах зэрэгт хяналт тавих, хариуцлага нэхэж ажиллах үүргийг бид хүлээсэн. Энэ нь 2012 оны сонгуулийн үр дүнгээр ард түмний хийсэн сонголт байхгүй юу. 2012 онд АН-ыг илүү дэмжсэн нь биднийг цөөнх бай, сөрөг хүчин бай, алдаа дутагдлаа зас, биднээс итгэл сонголтыг эргүүлэн авахын тулд сайн ажилла гэсэн сонголтыг хийсэн. Бид энэ хүрээндээ ажиллах ёстой. Түүнээс биш төрийн ажилд шунахайн сэдлээр түгжилдээд байгаа юм биш. Төрийн ажилд бид хувийн, намын эрх ашгийн үүднээс асуудалд хандаагүй. Ч.Сайханбилэг сайдыг манай намын бүлгийн хаалттай хуралдаан дээр орж ирэхэд би байр сууриа илэрхийлсэн.

Ямар байр суурь илэрхийлсэн юм бэ?

-Зарчим талаасаа буруу байна. Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга гэдэг чин компаниар яривал тамгын дарга, спортоор бол холбон тоглогч гэсэн үг. Засгийн газрынхаа яамдыг нэгтгэж нэг алхаагаар урагш алхах холбоос үүргийг хэрэг эрхлэх газар хүлээдэг. Үнэндээ яам­дын хамтын ажиллагаа ямар байсан бэ. Маш муу байсан. Багаар ажиллаж чадаагүй. Энэ нь Ч.Сайханбилэгийн чадамжийн үнэлгээ. Өнөөгийн хямралтай үед ажлаа мэдэх, өмнөх Засгийн газрын алдааг мэддэг хүн үргэлжлүүлээд явах нь магадгүй зөв байхыг үгүйсгэхгүй гэдгийг ч өөрт нь хэлсэн. Одоо Ерөнхий сайд цаг алдах ямар ч эрхгүй болчихсон байна. Хугацаа алдах бүртээ бид хямралыг даамжруулж байгаа юм. Нэгэнт ийм шийдвэр гарсан юм чинь зүтгэх л хэрэгтэй. Хямралаас гарах гарцыг тодорхойлж хөгжлийг бодитоор бий болгоход хөндлөнгөөс сайн хяналт тавьж, хариуцлага нэхэж, ташуур өгч ажиллавал үр дүн гарна. Аливаа зүйл хяналтгүй явбал буруу тийшээ хэлтийдэг.

Шинэ Ерөнхий сайд намуудын бүлэгт хамтарч ажиллах хүсэлт хүргүүлэх байх. Танай бүлгийн гишүүд хамтарна, хамтрахгүй гээд хоёр хуваагдсан гэж дуулсан

-Засагт орно, орохгүй гэсэн яриа гарч л байна. Өнөөдөр нийгэм, эдийн засагт ямар нөхцөл байдал үүссэнийг анхааралтай харж, бодит үнэлэлт дүгнэлт өгөх нь юун түрүүнд чухал. Засгийн газарт хамтрах эсэх талаар долоо хэмжиж нэг огтлох зарчмаар олон өнцгөөс харж байж шийднэ. Дараа нь харгалзаж үзэх олон өнцгөө эрэмблэнэ.

Ямартаа ч нийгэм, эдийн засагт бодит үнэлэлт дүгнэлт өгөх. Энэ нь гарах арга замыг зааж өгнө.Тэр нь засаглалын ямар хэлбэр тогтолцоотой байж хэрхэн даван туулахыг хэлээд өгнө.Хэрэв энэ нь хамтраад явахаас өөр арга зам заахгүй бол МАН-ын хувьд зарчим болон үүрэг хариуцлагын хооронд шийдвэр гаргах шаардлага тулгарна. 2012 оны сонгуулиар сонгуулийн насны нэг сая сонгогчийн 450 мянга гаруй сонгогч МАН-д санал өгсөн. Энэ нь сонгогчдын 40 гаруй хувь нь та нар эрх барь, та нарт итгэж байна гэж биднийг сонгосон. Үүнийг бид бодож үзэх ёстой. Бас ачааны хүндийг үүрч, хариуцлага хүлээж ажиллах ёстой УИХ-д суудалтай намууд энэ асуудалд хэрхэн хандаж байгаа вэ гэдгийг хараад бүр гайхаад сууж байна.

Юуг гайхаж байна гэж?

-Шинэчлэлийн Засгийн газар хангалтгүй ажиллаж огцорсны шалтгаан нь хамтарч байсан МАХН-тай салшгүй холбоотой. Засгийн газрыг бүрдүүлж байсан МАХН-ынхан эх орны өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцлагыг зөвхөн хэн нэгнээ сайд байлгаж санхүүгийн болон томилгооны эрх мэдэлтэй байх гэсэн хоноцын нүдээр харж байсан нь Шинэчлэлийн Засгийн газар огцорсны томоохон шалтгаан. Үнэндээ МАХН-ынхан асуудлыг “морь хардаг” газрынхаа хэмжээнд хараад байгаа юм. Бас болоогүй үүнийг ч дотроосоо эсэргүүцэж зарчим ярьсан ганц нэгнийгээ дарга цэрэггүй нийлж боорлоно. Манай намын Удирдах зөвлөлөөс Ч.Сайханбилэгийг дэмжихгүй гээд шийдвэр гарсан тэр орой МАХН-ынхан нийлж хөөрцөглөж архи уун бид засагтаа үлдэх нь хэмээн тэмдэглэж байх жишээтэй. Энэ хүмүүс ард түмэн гэж чарладаг ч тэдний эрх ашгийг нэн тэргүүнд тавьж тэдний төлөө хамтраад ажилласануу. Тэдэнд даргынх нь эрх чөлөө, албан тушаал, эрх мэдэл л чухал, өөр юу ч чухал биш. Тэр орой МАХН-ын нэг гишүүн над руу нэлээд халамцуухан залгаж л байна лээ. Юундаа ч баярладаг юм, ямар гавьяа байгуулсан гээд баярлаад байгаа юм. Харин ч энэ хүмүүс зарчим хариуцлага гээчийг мэддэг юм бол хамтарч байсан засаг нь унасанд ухамсартай хандах хэрэгтэй. Бадарчны нэг онигоо байдаг даа. Хөдөө явж байгаад нэг айлд ороод гуйж гуйж хоол унд идэж уусныхаа дараа гэрийн эзэгтэйд “Түрүүн унтаж хэвтэнэ” гээд байсан уу үгүй юу гэдэг шиг Ардчилсан намдийм л асуудал тавиад байна. Ардын намтай хамтрахгүй, засагт зөвхөн МАХН-тай хамтарна гэх тулгалтыг тэр гэрээндээ нэмж тусгах гээд байна гэсэн. Бадарчин баярлах болоогүй ээ гээд хэлчихье.

Өөр нэг хөндөх асуудал гэвэл хяналт хаана байх юм. Энэ Засгийн газар өмнөх засаг шиг давхар дээлтнүүдээр бүрдвэл Ардын нам сөрөг хүчин хэвээр үлдэнэ. Засаг нь засаг шиг байж мэргэжлийн Засгийн газрыг бүрдүүлье. Үндсэн чиг үүргийн дөрвөн яам, Ерөнхий сайд нь давхар дээлтэй байж болно. Тэгвэл Их хурал бүхэлдээ Засгийн газартаа хяналт тавьж чадна.Ардчилсан нам хамтаръя гэвэл бид саналыг нь нухацтай авч үзэх ёстой. Бага хурлаараа шийднэ.

Э.ЭНХБОЛД

Categories
мэдээ нийгэм

“Морьтон Монгол” багийнхан мэдээлэл хийнэ

Монгол орны аймаг, сумдаар “Морьтон монголчууд” хэмээн алдаршсан аялагч таван залуу өнгөрөгч бямба гаригт(11.22) аялалаа өндөрлүүлсэн. Тавдугаар сарын 9-нд гараандаа гарсан уг аялал Өмнөговь аймгийн Овоотын отрядаас эхэлсэн түүхтэй. Тэдний аялал 188 хоногийн турш Монгол Улсын хил дагуух 15 аймгийн 89 сумаар дамжин үргэлжилж нийт 10394 км замыг туулснаар аялал эхэлсэн цэг Овоотын отрядад урт аян отголжээ.

Categories
нүүр-хуудасны-онцлох туслах-ангилал

ДОХ-ын халдвартай 774 хүн хаана явна вэ…

ДОХ-ын эсрэг олон нийтийн анхаарлыг хандуулах дэлхийн өдөр арванхоёрдугаар сарын 1-нд болно. Өмнө нь тахал мэт нийтийг айлгадаг байсан энэ өвчний талаар, ДОХ-оор өвчлөгчид, халдвар тээгчдийн тухай, ДОХ-д зарцуулж байгаа мөнгөний тухайөгүүлэхээр шийдсэн юм. Олон хүний хувьд Эбола мэтийн шинэ халдвараас болоод ч тэр үү ДОХ тийм ч аймшигтай санагдахаа больсон байж магадгүй. Бид ДОХ-ын нэг, хоёр тохиолдолтой байхдаа жигтэйхэн түгшдэгбайсан ч, халдвар авагчдын тооөдгөө Монголд 179 хүрэхэд харинайхаа больчихож. Үнэндээ зүү тариураар халдвар дамжих эрсдэлийг эс тооцвол ДОХ-оос хамгаалах чадвар хүнд өөрт нь байдаг учраас тэр биз. Гэхдээ л мэргэжилтнүүдийн тооцоогоор 2014 онд Монголд 774 гаруй ДОХ-ын халдвартай хүн байх магадлалтай гэсэн тооцоо бий. Тэгэхээр халдвартай гэдгээ мэдээгүй олон хүнөвчнөө тараасаар явах боломжтой гэсэн үг. Илэрсэн нийт халдвартай хүмүүсээс 23 нь нас баржээ. Нас барсан хүмүүс нь ДОХ-ын эцсийн шатандаа оношлогдсон аж. “Халдвар авсан ч эрт оношлогдож, эмнэлгийн хяналтанд орсон тохиолдолд нас баралт гэж байхгүй болсон” гэжДОХ/БЗДХ-ын Тандалт судалгааны албаны дарга Ж.Даваалхам хэлсэн.ДОХ-ын вирусийн эсрэг сайн эмүүд гарсан гэнэ. Өмнө нь халдвартай хүмүүсийг илрүүлэн, хяналтанд аваад, ДОХ-ын шатандаа шилжихээр ньвирусийн эсрэг эмчилгээ хийдэг байсан болодоошинэхэн халдвар тээгчдэд эм өгөх болсон нь вирусийн ачааллыг нь бууруулж, өвчлөлийн шатандаа шилжих хугацааг нь хойшлуулах болжээ. Энэ нь эмийн зардлыг ихэсгэж байгаа ч халдвар тээгчээс өвчлөлийн шатандаашилжих хугацааг уртасгаж, халдвар тархаах эрсдэлийг бууруулдаг сайн талтай гэнэ. Монголын ДОХ-ын халдвар тээгч анхны эмэгтэйодоо ч ДОХ-ын өвчлөлийн шатандаа ороогүй яваа. 17 жилийн турш халдвар тээгч хэвээр амьдарчээ. Тэрбээр хэдэн сарын өмнө манай сонинд ярихдаа “ДОХ-ын халдвар биеийн дархлааны тогтолцоог гэмтээдэг. СД-4 гэж биеийн өвчин эсэргүүцэх эсийг ДОХ-ын вирус бууруулдаг юм. СД-4 өндөр байвал бие сайн байна гэсэн үг. ДОХ-ын вирусийг багасгах эм гарсан. Түүнийг уугаад явж байна. Эм ууж байгаа болохоор вирусийн ачаалал багассан. 17000 ширхэг байснаа 1200 болж буурсан” хэмээн ярьсан юм. Халдвар авсныхаа дараа “Хүүгээ л овоо болгочихсон юмсан” гэж ярьдаг байсан энэ эмэгтэй Канадад амьдарч байхдааахин охин төрүүлжээ. Хүү нь харин оюутан гэсэн.Монголд ч ДОХ-ын халдвартай арван эмэгтэй амаржсан. Нэг нь ахин хүүхэд төрүүлсэн. 12 хүүхэд халдвар аваагүй гэдэг нь тогтоогдсон юм билээ.

ДОХ-ын халдвар тээгчдийн 146 нь эрэгтэй, 32 нь эмэгтэй. Халдвартай эрчүүдийн 79 хувь нь эрчүүдтэй бэлгийн харьцаанд ордог эрчүүд байсан бол эмэгтэйчүүдийнх нь 11 нь биеэ үнэлэгч байжээ. Гэсэн ч ДОХ эмзэг бүлгийн хүмүүс юм уу биеэ үнэлэгчдийн өвчин хэмээн “ялгаварлах” боломжгүй. Учир нь энэ өвчнөөр дээд боловсролтой хүн ч, дөчөөс дээш насныхан чөвдсөн. Хамгийн харамсалтай нь 15 настайхалдвар тээгч ч бий.

НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн ХДХВ/ДОХ-ын талаарх тусгай хуралдаанаас залуучуудын дунд ХДХВ(Хүний дархлал хомсдолын вирус)-ийн халдвараас сэргийлэх мэдлэг хандлага, зан үйлийг дээшлүүлэхийг Засгийн газруудад уриалсан байдаг. ХДХВ-ийн халдвар авагчдын талаас илүү хувь нь 15-24 насны залуус байжээ. Залуусын хувьд насны ханиа олтлоо ариун байх, тохиолдлын бэлгийн харьцаанд орохгүй байх, өөрийгөө хамгаалах мэдлэгтэй болгох нь чухал байна. Бусад насныхны хувьдтохиолдлын бэлгийн харьцаанд орсон чбэлгэвч хэрэглэх нь өөрийгөө болон гэр бүлийн хүнээ халдвар авахаас хамгаалж байгаа хэрэг юм.

Бэлгийн идэвхтэй амьдралтай гэгдэх 15-25 насны эрэгтэйчүүдийн 74 хувь нь, эмэгтэйчүүдийн43 хувь нь тохиолдлын бэлгийн харьцаанд орсон гэсэн судалгааны дүн байна. Эдгээр залуусын 75хувь нь хамгийн сүүлд тохиолдлын бэлгийн харьцаанд орохдоо бэлгэвч хэрэглэсэн гэжээ. Бэлгийн замаар дамжих халдварт өртөгсдийн дунд энэ насныхан жин дарж байна. 2013 оны тэмбүүгийн өвчлөлийн мэдээгээр өсвөр насныхны өвчлөл 29 хувь байна лээ. Энэ бүхэн урьдчилан сэргийлэхэд, мөнгө зарах ёстойг сануулж байна. Өвчилсөн хойно нь эмчилгээний зардал гаргаснаасурьдчилан сэргийлэхэд мөнгө зарах ньхэмнэлттэй, бас үр дүнтэй шүү дээ.Монголд ДОХ-ын халдвартай хүмүүсийн эмчилгээнд өнгөрсөн жил гэхэд 100 сая төгрөг зарцуулсан аж. Вирусийн эсрэг эмчилгээ маш өндөр үнэтэй. ДОХ-ын халдвар авагчдын тоо өсөх тусам эдийн засагт дарамт болно. Нэгэн үе ХДХВ-т идэгдсэн Африкийн зарим орны эдийн засаг сүйрэхдээ тулж байсан. Улс орон ажиллах хүчингүй, хүүхэд эцэг эхээ алдаж байв. Харин сайн мэдээ нь дэлхий дахинд ХДХВ-ийн шинэ халдвар, нас баралт буурч байгаа гэнэ. 2030 он гэхэд шинэ халдварыг 90 хувь бууруулна, нас баралтыг 90 хувь бууруулна, ялгаварлан гадуурхалтыг 90 хувь буулгана гэсэн зорилтыг дэлхий нийтээр тавьжээ. “Бид хамтдаа сэргийлж чадна”. ДОХ-ын эсрэг дэлхий нийтийн анхаарлыг хандуулах өдрийн уриа ийм. Аль нэг эмнэлэг, ЭМЯ, Засгийн газар эсвэл халдвартай хүмүүс цөөхүүлээ зүтгэх бус хамтдаа тэмцэж байж энэ өвчнөөс сэргийлнэ гэсэн үг. Эрүүл мэндийн салбарынхан илрүүлэлт, шинжилгээг хүртээмжтэй байлгахаар хичээжээ. Хүмүүс хүссэн газартаа шинжилгээнд орох боломжтой байх учиртай. Өдгөө нийтдээ 80 гаруй газар ДОХ-ын халдвар илрүүлэх шинжилгээг үнэ төлбөргүй авдаг. 21 аймаг, найман дүүргийн Бэлгийн замаар дамжих халдвар (БЗДХ)-ын кабинетэд хандаж, шинжилгээ өгөх боломжтой. Өнгөрсөн жилд энэ төвүүдэд 330 гаруй мянган хүн шинжилгээнд хамрагджээ. Өнөөг хүртэл ХДХВ-ийн шинжилгээ, оношилгоо, урьдчилан сэргийлэх зардалд доноруудын мөнгө их үүрэг гүйцэтгэж ирэв. ДОХ, сүрьеэгийн эсрэг эмчилгээ, үйлчилгээг санхүүжүүлж ирсэн “Глобаль” сангийн санхүүжилт ирэхонд дуусах юм билээ. Дараагийн шатны санхүүжилт хүссэн төслөөдоноруудад илгээсэн ч Монгол дахь ДОХ-той тэмцэх санхүүжилт өмнөхөөс буурч, цар хүрээ нь хумигдсан. Монгол буурай хөгжилтэй орон гэсэн ангиллаас гарч, дундын доод түвшинд орсон юм билээ. Үүнтэй холбоотойгоор доноруудын буцалтгүй тусламж буурсан хэрэг. Юутай ч монголчууд халдвартай хүмүүсийн эмийн мөнгийг өөрсдийн зардлаар санхүүжүүлж байгаа гэнэ. ХДХВ-ийн халдвартай хүмүүс, Төрийн бус байгууллагууд өмнө нь олон улсын байгууллагууд сангууд, доноруудын дэмжлэгтэйгээр ДОХ-ынмаш олон төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлж, засгийн ачааллаас хуваалцаж ирсэн. Гэсэн ч одоотэд санхүүжилтгүй гацаж зогссон. Төрийн бус байгууллагуудыг санхүүжүүлэх шинэ арга замын тухай ч бодох цаг ирсэн бололтой. Нэг хувийн татварын тогтолцоог судлах, нэвтрүүлэх цаг ирсэн санагдана. Энэ тогтолцооны гол утга нь Татвар төлөгч иргэн хүн амын орлогын албан татварынхаа нэг хувийг нийгэмд ач тустай үйл ажиллагаа явуулдаг гэж үзсэн аль нэг төрийн бус байгууллагыг нэр зааж, тодорхойлж өгөх эрхтэй байх юм. Унгарт анх Татварын хуульдааөөрчлөлт хийн, энэ тогтолцоог 1997 онд нэвтрүүлж, дараа нь хэд хэдэн орон нэвтрүүлсэн байдаг. Төрийн бус байгууллагууд хүчтэй байж, олон салбарт дэвшил гарна шүү дээ.

2014 онд ХДХВ-ийн халдвартай дор хаяж 774 хүн байх магадлалтай тухай өмнө өгүүлсэн. Ирж шинжилгээнд хамрагдсан хүн цөөхөн. Бусад нь хаана явна вэ. Халдвартай гэдгээ чмэдэхгүй тараасаар явна уу. Мэдсэн ч ялгаварлан гадуурхалтаас эмээн нийгмээс өөрийгөө тусгаарлаж орхисон юм болов уу. Өвдсөн нэгнээ өшиглөж орхих бус энэрлийн гараа сунгаж тусалж дэмжих нь хүний ёс буюу.

Б.ЯНЖМАА

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Зам дагасан хөгжил

Categories
мэдээ цаг-үе

Дэд профессор, доктор Б.Эрдэнэцогт: Компаниуд нүүрсний холимог бэлдэх талаар анхаарч, судлах хэрэгтэй болов уу

Нүүрсний талаарх нэ­гэн сонирхолтой судал­гааг “Монголын геологич” сэтгүүлээс олж үзсэндээ ихэд олзуурхан, судалгааг хийсэн эрдэмтэнтэй уул­заж хөөрөлдөхсөн гэж бодож явсаар МУИС-ийн Шинжлэх Ухааны Сур­гуулийн Геологи, гео­физикийн тэнхимийн багш, дэд профессор, док­тор Б.Эрдэнэцогттой сая­хан уулзаж ярилцлаа.

Нүүрсийг ямар ямар салбарт голчлон хэрэг­лэ­дэг вэ?

-Нүүрсийг хэрэглээгээр нь эрчим хүчний болон кок­сийн нүүрс гэсэн үндсэн хоёр бүлэгт хуваана. Коксийн (кокс­жих) нүүрс дэлхийн зах зээл дээр өндөр үнэтэй, эрэлт ихтэй байдаг. Нүүрсний чанар өөр өөр байх тул за­рим ордын нүүрс илүү сайн коксжино, зарим нь арай муу коксжино. Томоохон коксийн үйлдвэрүүд дунджаар 5-6, хамгийн дээд тал нь арав га­руй өөр ордуудын нүүрсийг хольж, холимог бэлдээд түү­нийгээ коксжуулж, сайн ча­нарын кокс үйлдвэрлэдэг. Ин­гэснээр өндөр үнэтэй сайн чанарын коксжих нүүрсийг хэмнэж, чанар муутай, үнэ багатай нүүрс ашиглах бо­ломжтой болно.

Та Тавантолгой ордын нүүрсний холимог бэлдсэн судалгааны ажлынхаа та­лаар яриад байна уу?

-Тийм. Энэ судалгааг өн­гөрсөн хавар хийсэн. Нүүрс­ний ордын газрын гадаргууд ойрхон хэсэг нь хөрсний ус­наас болоод исэлдэн, ча­нар нь муудсан байдаг. Ийм нүүр­сийг эрчим хүчний нүүрс байдлаар ашиглах боломж­той боловч, ихэнхидээ бор­луулж чаддаггүй тул хая­хаас өөр аргагүй болдог. Ма­най нүүрсний бараг бүх уурхайнууд исэлдсэн нүүр­сээ борлуулж чадахгүй байгаа тул овоолго болгоод орхиж байна. Тавантолгой ор­дын зөвхөн Цанхийн хэсэгт исэлд­сэн нүүрсний хэмжээ 69 сая тонн байдаг. Энэ исэлдсэн нүүрс ирээдүйд хаягдал болж магадгүй байгаа тул өөр ордын сайн чанарын нүүрс­тэй холивол чанар нь дээшлэх эсэхийг, хэрэв ча­нар нь дээшилж байвал га­даад зах зээлд борлуулж болох эсэхийг судалсан.

Судалгаагаар Тавантол­гойн исэлдсэн нүүрсийг Овоо­тын нүүрстэй холиход, уг холимогийн чанар одоо Та­ван­толгойн урагшаа гарган худалдаж байгаа нүүрснийх­тэй ойролцоо болж байгаа нь тогтоогдсон. Мөн уг холи­могоос гарган авч болох кок­сын чанар нь ч боломжийн төвшинд байхаар байна. Уг холимогийг Хятад болон Азийн зах зээлд борлуулах бү­рэн боломжтой.

Ингэж коксжих чанар нь дээшлэхэд Овоотын нүүрс нөлөөлж байгаа юм. Овоотын нүүрс нь маш өндөр хөөлттэй коксждог нүүрс. Гэхдээ хар үгээр хэлэхэд хэт хөөдөг тул кокс нь бутрамтгай, хэв­рэг байдаг муу талтай. Ийм нүүрсийг муу хөөдөг нүүрс­тэй хольж, холимог бэл­дэн, кокс үйлдвэрлэхэд ашиг­ладаг. Өөрөөр хэлбэл, Овоо­тийн нүүрс шиг нүүрсийг зөв­хөн донор нүүрс болгон, холимогт багахан хэмжээгээр ашигладаг гэсэн үг. Түү­нээс гадна Тавантолгой болон Овоот ордууд нь кокс­жих нүүрсний нөөцийн хэмжээ­гээрээ Монголд эхний хоёрт орох ордууд шүү дээ.

Овоотын нүүрсийг заа­вал муу нүүрстэй холих ёстой гэсэн үг үү?

-Ер нь томоохон коксийн үйлдвэрүүд олон ордын нүүр­сийг хооронд нь хольж, хо­лимог бэлдээд түүний­гээ коксжуулдаг. Орд болго­ны нүүрс өөрийн гэсэн өвөр­мөц шинжтэй. Нөгөө та­лаас маш сайн чанарын кокс­жих нүүрсний нөөц нийт нүүрсний нөөцтэй харь­цуу­лахад маш бага хэмжээтэй байдаг. Тиймээс өндөр үнээр зарагддаг. Харин муу коксждог нүүрс үнэ багатай, олдоц ихтэй. Кок­сийн үйлдвэрүүд олон ордын нүүрсийг хольж кокс­жуулдаг нь нэг талаас үнэ багатай олдоц ихтэй нүүрсийг ашиглаж, зардлаа бууруулахыг зорьдогтой хол­боо­той. Нөгөө талаас гангийн үйлдвэрүүд өөрийн гэсэн технологитой тул түүнд нь яг тохирох кокс үйлдвэрлэх шаардлагатай болдог. Тех­но­­логид нь таарсан кок­сийг гарган авахын тулд олон ордын нүүрсийг холих хэрэг­тэй болдог юм.

Мэдээж дуртай орд бол­го­ны нүүрсийг хооронд нь хо­льж болохгүй. Хувирлын зэ­рэг гэх мэт олон шинж ча­нар нь ойролцоо нүүрсийг хольж коксжуулна. Жишээ нь, Ба­гануурын нүүрсийг Таван­тол­гойн нүүрстэй холиод кокс гарган авч болохгүй.

Хоёр нүүрсээ хольж хам­­гийн ойрын зах зээл бол­­сон Хятад руу гаргаж үз­­сэн туршлага бидэнд бий юу?

-“Эрдэнэс Тавантолгой”, “Энержи Ресурс” компаниуд өөрийн олборлож буй ордын өөр өөр давхраасуудын нүүр­сийг хольж, борлуулах та­лаар төлөвлөж буй ажлууд бай­гаа юм шиг байна лээ. Амьд­ралд хэрэгжүүлсэн эсэ­хийг нь сайн мэдэхгүй байна. Тавантолгой, Овоот хоёр ор­дын нүүрсийг холих та­­лаар бол ажил хийгдээгүй байх.

Манай нүүрс экспортолж буй компаниуд нүүрсний холи­мог бэлдэх талаар анхаарч, судлах хэрэгтэй болов уу гэж боддог. Тийм ч учраас энэ судалгааг хий­сэн юм. Уг нь холимог бэлдээд экспортолбол, ма­най компаниудад эдийн зас­гийн хувьд нэлээдгүй ашиг авчирна. Яагаад гэвэл олборлож буй ордын хамгийн сайн чанартай хэсгийг нь олборлоод борлуулчихдаг. Гэ­тэлчанар арай муутай хэ­сэг нь борлуулах зах зээлгүйн ул­маас үлдчих гээд байна. Сайн, муу хоёрыг хооронд нь холиход дундаж холимог гарч, борлуулагдахгүй байгаа нөөц эргэлтэнд орно.

Дээр дурдсан Таван­тол­гойн нүүрсийг Овоотын нүүрстэй холиход ямар хэм­жээний зардал, ямар хэм­жээний ашиг олох тоо­цоо гарсан бэ?

-Тойм тооцоог “Прожект майнинг” компанийн Баасан­пүрэв гэж залуу хийсэн юм. Гэхдээ тэр тооцоог бараг жи­лийн өмнө хийсэн, түүнээс хойш нүүрсний үнэ нэлээн өөрчлөгдсөн тул дахиж тод­руулах шаардлагатай. Тухайн үеийн тооцоогоор бол, жилд 10 сая тонн холимог бэлдэн, борлуулна гэж үзэхэд хөрөнгө оруулалтаа нэг жилийн дотор нөхөхөөр байсан.

Үүнийг хэрэгжүүлэхэд юу саад болж байна?

-Нүүрсний холимог бэлдэх бол дэлхийд шинэ зүйл биш, харин Монголд бол шинэ зүйл болоод байна. Гэхдээ ма­най зарим компаниуд эх­ний алхмуудыг хийгдээд эхэл­­сэн гэж бодож байгаа. Удах­гүй бодит ажил болох байх гэж найдаж байна.

Холимог бэлдэх нь зөвхөн Тавантолгойн хувьд чухал гэж бодож болохгүй юм. Нүүрс олборлож, экпортолж бай­гаа бүх уурхайн хувьд энэ зайлшгүй анхаарах ёстой зүйл. Цаашид Монголын аль аль ордуудын нүүрсийг, эс­вэл ямар ордуудын аль аль давх­раасуудыг хэр хэм­жээ­гээр хольж болох вэ гэд­гийг судлах шаардлагатай. Тавантолгойн хувьд бол эр­чим хүчний нүүрсийг нь дан ганц Овоот гэлтгүй бу­сад ордын нүүрстэй, мөн Таван­толгой ордын өөрийнх нь давх­раасуудтай нь хольж, кокс­­жуулах судалгааг хийх хэрэгтэй.

Ярилцсанд баярлалаа.

Д.ТөВ